مفهوم اطلاع

اگرچه اطلاع Information نوعى ارتباط است. ولى از نظر معنا با ارتباط متفاوت است؛ زيرا هر اطلاع‌رساني، نوعى ارتباط محسوب مى‌شود، ولى هر ارتباطى اطلاع نيست. به‌عبارت ديگر، مى‌توان ارتباط برقرار کرد، بدون آنکه اطلاعاتى رد و بدل شود جى فوليه (J. Folleit) جامعه‌شناس معروف فرانسوى مى‌گويد: 'اطلاع نوعى ارتباط است که در آن مطالبى دربارهٔ يک واقعيت يک رويداد، يک پيشرفت و .... جديد و بديع گفته مى‌شود. بدون وجود اين عنصر بديع و نوظهور 'ارتباط' در حد همان 'اطلاع' باقى مى‌ماند. براى اثبات اين نکته، فوليه دو مثال ذکر مى‌کند:

مثال اول: فرض کنيم عاشق جوانى (براى چندمين بار) دربارهٔ عشق خود به معشوقه‌‌اش، با او راز و نياز کند. در اين موقعيت 'ارتباط' برقرار مى‌شود، اما 'اطلاعات' ى رد و بدل نمى‌شود؛ زيرا معشوقه قبلاً از احساسات معشوق آگاه بوده است. فوليه اضافه مى‌کند که اگر اين عاشق، اظهار عشق و تأثير آن را در جائى به ثبت مى‌رساند و يا آن را در نشريه‌اى چاپ کرد، در آن صورت 'اطلاع' حادث مى‌شد. مثال دوم: گروهى از مردم شاهد شروع ريزش باران هستند. اگر آنها دربارهٔ باران گفت‌وگو کنند و هيچ اطلاعاتى رد و بدل نشود، در اين صورت همهٔ آنها صرفاً يک واقعيت را بيان مى‌کنند. اما وقتى گوينده راديو يا تلويزيون وضع هوا را پيش‌بينى مى‌کند، اطلاعاتى را منتقل مى‌سازد' .

بيريوکف. ن.س 'تلويزيون و دکترين‌هاى آن در غرب' ترجمهٔ محمد حفاظى مرکز مطالعات و تحقيقات رسانه‌ها، ص ۱۳۸، تهران، ۱۳۷۲.

براى آنکه مفهوم 'اطلاع' روشن‌تر شود، بايد به ارزش پيام براى گيرنده توجه شود. به‌طور کلى گيرنده، هنگامى تحت تأثير يک پيام واقع مى‌شود که اين پيام نسبت به آنچه مى‌دانسته است، تازگى داشته باشد. به‌عبارت ديگر، هر پيام به‌منظور انتقال يک آگاهى تازه عرضه مى‌شود و ميزان همين آگاهى تازه است که تحت عنوان 'اطلاع' واحد ارزيابى قرار مى‌گيرد. در هر ارتباطى که بين فرستنده و گيرنده برقرار مى‌شود، ضمن تبادل پيام تعدادى از آگاهى‌هاى پيشين نيز به گيرنده منتقل مى‌شود و چون ارزش اطلاع موجود در هر پيام براى گيرنده، به ميزان تازه‌بودن و غيرقابل پيش‌بينى بودن آن بستگى دارد، بنابراين هراندازه که عناصر تازهٔ يک پيام بيشتر باشد، ارزش آن بيشتر خواهد بود.

معتمدنژاد، کاظم 'وسايل ارتباط جمعي' دانشکدهٔ علوم ارتباطات اجتماعي' جلد يکم ص ۴۹، تهران، ۱۳۵۵.