|
|
|
|
|
| بايد دانست که تاريخ قديمى‌ترين چيزى است که روايت شده و ضبط گرديده است، ولى تواريخ را در قديم به‌صورت افسانه در آورده و روايت مى‌کرده‌اند يا به‌زودى بدان‌صورت بيرون مىآمده است و شکل افسانه به خود مى‌گرفته است و از اين حالت تا امروز نيز آثارى ضعيف هنوز باقى است و مى‌توان گفت که هنوز تاريخ خالص و حقيقى به‌وجود نيامده است ولى مقدمات آن را علم تاريخ در کار فراهم آوردن است. اگر شهرت بشر اجازه بدهد و تفنن‌هاى ادبى بگذارند. از اين‌رو غالب کتب تاريخى قديم به شکل افسانه است و حتى کتب اخلاق هم از زبان حيوانات و به طريق افسانه در مىآمده است.
|
|
| ايرانيان قديم و روميان و هنديان و مصريان و چينيان و حتى ابغورها و تاتارهاى وحشى داراى افسانه‌هاى خرافى بوده‌اند ـ ولى عرب از يونان و ساير ملل جز کتب علمى و فنى چيزى نقل نکرد و از ايرانيان سواى کتب علمى کتبى از جنس افسانه و تاريخ و داستان و فرهنگ نيز نقل نمود وليکن به تواريخ و ادبيات يونانى و ساير ملل رغبتى ننمود و باعث اين امر به عقيدهٔ ما شباهت سختى بود که بين اصل فکر دينى عرب و پايهٔ اخلاق و ادب اجتماعى و دينى ايران موجود بود، و پايهٔ توحيد زردشتى با بت‌پرستى يونان و هند يا تثليث مسيحى متفاوت و با توحيد اسلامى شبيه‌تر مى‌نمود و همچنين اصول عدالت و سازمان دولتى ايران از جمهورى يونان يا هرج و مرج امپراطورى روم در نظر دولت بنى‌العباس که شکل سازمان ساسانى را پذيرفته بود مطلوب‌تر جلوه کرده بود، از اين رو تمام کتب مشهور ايرانى از افسانه گرفته تا تاريخ و علوم از پهلوى به عربى ترجمه شد.
|
|
فهرست اين کتب
|
|
گزارنده
|
| ۱. هزار افسانه(۱) |
|
نامعلوم |
| ۲. موسفاس و فينلوس |
|
نامعلوم |
| ۳. ححد حسروا (؟) |
|
نامعلوم |
| ۴. المربين (؟) |
|
نامعلوم |
| ۵. خرافة و نزهة(۲) |
|
نامعلوم |
| ۶. روزبه يتيم |
|
نامعلوم |
| ۷. مسک زنانه و شاه زنان |
|
نامعلوم |
| ۸. نمرود شاه بابل |
|
نامعلوم |
| ۹. شهريز اذوپرويز (۳) |
|
نامعلوم |
| ۱۰. خليل و دعد (۴) |
|
نامعلوم |
| ۱۱. کارنامج و نوشيروان |
|
نامعلوم |
| ۱۲. دارا و بت زرين |
|
نامعلوم |
| ۱۳. بهرام و نرسى |
|
نامعلوم |
| ۱۴. هزار دستان |
|
نامعلوم |
| ۱۵. خرس و روباه (الدب و الثعلب) |
|
نامعلوم |
| ۱۶. رستم و اسفنديار |
|
جبلةبن‌سالم (۵) |
| ۱۷. بهرام شوبين |
|
جبلةبن‌سالم |
| ۱۸. خداينامک |
|
عبدالله‌بن‌مقفع |
| ۱۹. مزدک |
|
عبدالله‌بن‌مقفع |
| ۲۰. انوشيروان(۶) |
|
عبدالله‌بن‌مقفع |
| ۲۱. زادان فرّوخ در تربيت فرزند |
|
نامعلوم |
| ۲۲. نامهٔ مهرداد و جشنس المؤبدان‌الى بزرجمهر بن البختکان |
|
نامعلوم |
| ۲۳. وصاياى اردشير به شاپور |
|
نامعلوم |
| ۲۴. و رسالات ديگر که از صفحهٔ ۴۳۸ تا ۴۳۹ الفهرست مى‌توان يافت. |
|
|
| (۱) . اين شخص کاتب، هشام بوده است و محتمل اين دو کتاب از کتب عهد بنى‌اميه باشد |
|
| (۲) . الف ليلة وليله، ابن‌النديم (هزار افسان) ضبط کرده و گويد اولين کتابى که در افسانه ترجمه شد اين کتاب بود. (ص ۴۲۴)
|
|
| (۳) . اين اسم عربى است و نام اصلى آن از ميان رفته است (ابن‌النديم، ۴۲۴)
|
|
| (۴) . کذا: الفهرست و ظاهراً بايد شهر برابز باشد، چه در زمان خسرو چنين نامى جز شهربراز که از سرداران خسرو بود نشنيد‌ه‌ايم.
|
|
| (۵) . اين شخص کاتب هشام بوده است و محتمل است اين دو کتاب از کتب عهد بنى‌اميه باشد.
|
|
| (۶) . کذا ابن‌النديم ـ و ظاهراً بايد اين کتاب (التاج فى‌سيرة انوشيروان) باشد در ادب و اخلاق که بعضى مورخان منقل کرده‌اند (رجوع کنيد به: عصرالمأمون طبع قاهره ج۱ ص ۳۸۷) و اگر چنان باشد بايستى جزء کتب ادب و فرهنگ شمرده شود.
|
