ورم قوزک

ـ چه وقت به پزشک مراجعه کنیم:

۱. پا پیچ خورده و باعث ورم، کبودی، و درد شده است.

۲. تورم بدون دلیل بیش از ۷۲ ساعت طول کشیده است.

۳. تورم بدتر می‌شود یا به‌دنبال آسیب‌دیدگی قادر به راه رفتن نیستید.

ـ ورم قوزک نشانهٔ چیست:

قوزک انسان نمونهٔ حیرت‌آوری از مهندسی زیست مکانیک است، شبکهٔ در هم پیچیده‌ای از استخوان، عصب، ماهیچه‌ و رگ‌های خونی است که با هماهنگی کامل با هم کار می‌کنند. اما مثل بیشتر دستگاه‌های پیچیده، اگر هماهنگی آنها به‌هم بخورد، تمام دستگاه‌ ناگهان به‌هم می‌ریزد.

وقتی قوزک شما آسیب ببیند، این مفصل آرام کانون فعالیت می‌گردد. اعصاب، ماهیچه‌ها، و بافت‌های دیگر تحریک می‌شوند. رگ‌ها و مویرگ‌ها پاره شده و خون از آنها به بیرون نشت می‌کند. خون بیشتری برای التیام به ناحیهٔ آسیب دیده وارد می‌شود. مایع بیش از آنچه خارج می‌شود به آنجا می‌آید، و تورم روی می‌دهد.

شایع‌ترین آسیب قوزک برگشتگی، یا چرخش مفصل به طرف داخل، است که به رگ‌به‌رگ شدن و پارگی رباط، وتر یا ماهیچه یا حتی شکستگی استخوان منجر می‌گردد. همهٔ اینها ممکن است باعث تورم، زخم و کبودی شوند. فقط پزشک می‌تواند علت را تشخیص دهد.

علاوه بر آسیب‌دیدگی، علل دیگری نیز برای ورم قوزک وجود دارد و تمام آنها تقریباً شایع هستند. کار کشیدن بیش از حد، خیلی زیاد، خیلی زود، و خیلی سریع، می‌تواند به تجمع زیاد مایع و تورم منجر شود. این کار ممکن است مثلاً باعث التهاب وترها شود. در این حالت، کشیدگی و کار تکراری وتری را پاره یا آزرده کرده و ورم ایجاد می‌کند. کم‌کاری قوزک هم مشکلی است. اگر مستعد احتباس آب هستید، ول گشتن در یک روز گرم قوزکی به اندازهٔ یک پرتقال برایتان می‌سازد. برخی داروها نیز ورم قوزک به‌وجود می‌آورند.

حتی چیز پیش پا افتاده‌ای مثل کفش هم می‌تواند باعث ورم قوزک شود. کفش تنگ یا گشاد، فرسوده، بدون استحکام، یا نامناسب برای مورد استفاده می‌تواند قوزک را متورم کند.

بیماری‌های عروق و گردش خون نیز می‌توانند ورم قوزک ایجاد کند. نارسائی سیاهرگی، یعنی ضعف دریچه‌های درون سیاهرگ‌ها، خون را به درون مفصل قوزک پس می‌زند و به ورم قوزک منجر می‌گردد. ورم قوزک از بیماری قلبی هم به‌وجود می‌آید که خود علل مختلفی دارد، مثل بالا بودن فشار خون، حملهٔ قلبی یا هر چیزی که ماهیچهٔ قلب را ضعیف کند.

علل شایع دیگر ورم مزمن قوزک بیماری‌های عروق لنفاوی (سپید رگ‌ها) و کلیه، بیماری قند، نقرس، و التهاب شبه روماتیسمی مفاصل است.

ـ درمان ورم قوزک:

ورزشکاران معمولاً زود از ورم قوزک بهبود می‌یابند، چون علت آن خیلی زود تشخیص داده می‌شود. این نصیحت را آویزهٔ گوش کنید، اگر قوزکتان بعد از یک آسیب‌دیدگی ورم کرد، وقت را هدر ندهید و فوراً به پزشک مراجعه کنید. پزشک دستور عکس‌برداری می‌دهد و شکستگی احتمالی را درمان می‌کند. در اینجا چند مداوائی را که خود نیز می‌‌توانید انجام دهید گفته می‌شود.

اصول چهارگانه را رعایت کنید. استراحت (یعنی برداشتن بار از روی قوزک)، گذاشتن یخ (چند بار در روز و هر بار به‌مدت ۱۵ دقیقه برای کنترل خونریزی و نشت مایع)، بستن (با استفاده از باندپیچی کشسان یا پابند مخصوص بی‌حرکت کردن مفصل) و بالا گرفتن (بلند کردن قوزک به‌طوری که جاذبهٔ زمین مایع را از آن بیرون بکشد). این اصول چهارگانه را سه تا پنج روز رعایت کنید.

مسکن را با احتیاط مصرف کنید. مسکن‌های ضدالتهاب مثل آسپیرین و ایبوپروفن درد را آرام می‌کنند، ولی نباید وقتی که آسیب باعث ورم شده است مصرف شوند، چون خود اینها خونریزی را زیادتر می‌کنند. استامینوفن برای تسکین درد بهتر است، ولی اثر ضدالتهابی ندارد.

با انشگتان ماساژ دهید. ماساژ دادن قوزک تا حدی که باعث درد نشود خوب است. روزی یک یا دو بار به‌آرامی قوزک را به طرف زانو ماساژ دهید تا مایع از مفصل آن خارج شود. در آب قدم بزنید. قدم زدن در آب عمیق تا کمر ورزش خوب و مناسبی برای قوزک و کاهش ورم است. حرکت آب به دور ماهیچه‌ها به تخلیهٔ مایع جمع شده کمک می‌کند.

داروهایتان را کنترل کنید. قوزک پف کرده اغلب ناشی از واکنش داروهاست. از پزشک معالج خود دربارهٔ احتمال دخالت داروی مصرفی در پیدایش ورم و امکان تغییر نوع دارو یا مقدار آن سئوال کنید. کفش دویدن بپوشید. کفش فرسوده، نامناسب، یا بد ممکن است عامل اصلی ورم قوزک باشد. اگر لازم است با قوزک ورم کرده راه بروید، بهترین کفش، کفش دویدن است، چون سبک و راحت است و کفی و قوس و محافط قوزک دارد و ناحیهٔ آزرده را تحریک نمی‌کند.

پیاده‌روی کنید. ورم مزمن قوزک معمولاً ناشی از عدم تحرک است. فقدان حرکت ماهیچه‌ای باعث تجمع مایع می‌شود که خود به کاهش فعالیت هرچه بیشتر می‌انجامد. برنامهٔ پیاده‌روی و ورزش منظم می‌تواند این چرخه نامطلوب را شکسته و قوزک را به‌حالت عادی برگرداند.

آن را خنک کنید. قوزک را مخصوصاً در مراحل اولیه تورم خنک کنید. اگر مویرگ‌ها را گشاد می‌کند، اما نشت خون و مایع را نیز زیاد کرده و باعث بدتر‌شدن تورم می‌گردد. گذاشتن یخ بر روی قوزک جریان خون را بهتر می‌کند. گذاشتن به‌موقع پا و قوزک در آب سرد به‌مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه به بهبود ورم کمک می‌کند. (رجوع کنید به: درد قوزک؛ احتباس آب).