افسانهٔ علمی (۲)

کمپانی AA در حقیقت صورت احیاءشدهٔ استودیوهای مونوگرام پروداکشنز بود که در ۱۹۵۲ نامش را تغییر داد. این استودیو در سراسر دههٔ ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ بسیار فعال بود و موفق شد مشتی فیلم افسانهٔ علمی خوب تولید کند - به‌ویژه فیلم هجوم جسد دزدان، بهیموت عظیم‌الجثه (The Giant Behemoth) (یوجین لُری، ۱۹۵۹؛ افکت‌ها توسط ویلیس اُیراین) و فیلم‌ انگلیسی روز وحشت (Day of the Terriffids) (استیوسِکلی ـ ۱۹۶۳) - اما درآمد اصلی خود را با فیلم‌های مبتذل تأمین می‌کرد، از جمله هدف زمین (Target Earth) (شرمن ا.رُز (Sherman A.Rose - سال ۱۹۵۴)، مرد نابودنشدنی (The Indestructible Man) (جک پُلکس فِن ـ Jack Pollexfen؛ سال ۱۹۵۶)، حمله خرچنگ‌های هیولا (The Attack of the Crab Monsters)، موجودی خارج از زمین ما (Not of This Earth) (هر دو از راجر کُرمن، ۱۹۵۶)، از دوزخ آمد (From Hell It Came) (دَن میلنر ـ Dan Milner؛ سال ۱۹۵۷)، حملهٔ زن پنجاه پائی (Attack of the 50 Foot Woman) (ناتان هرتز [یوران]، ۱۹۵۸)، مرد کیهانی (The Cosmic Submarine) (هریرت گرین، ۱۹۵۸)، فرنکنشتاین ۱۹۷۰ (Frankenstein 1970) (هاوارد و.کخ، ۱۹۵۸)، زیردریائی اتمی (The Atomic Submarine) (اسپنسر ج.بنت (Spencer G.Bennet - سال ۱۹۵۹)، زن اصیل آمریکائی (The Wasp Woman) (راجر کرمن، ۱۹۵۹)، و فیلم‌های رنگی و پرده عریضی چون جهان بی‌انتهاء (World Without End) (ادوارد بِرندز - Edward Bernds؛ سال ۱۹۵۶) و ملکهٔ فضا (The Queen of the Outer Space) (بن‌شواب - James H. Nicholson؛ سال ۱۹۵۸).

در ۱۹۵۴ کمپانی AIP که ابتدا با نام آمریکن ریلیسینگ کُرپوریشن تأسیس شده بود، با سرمایهٔ سه هزار دلاری توسط جیمز. نیکلسُن (James H.Nicholson)، و سمیول ز.آرکُف (Samuel Z. Arkoff) دست به تولید بی‌محتواترین فیلم‌های پرفروش زد. این دو نفر با بودجهٔ اندک خود آغاز به بهره‌برداری از بازاری کردند که تهیه‌کنندگان دیگر آن را نادیده می‌گرفتند و توانستند یک امپراتوری تولید فیلم به راه اندازند. برنامه‌های تلویزیونی در دههٔ ۱۹۵۰، به‌استثناء برنامه‌های غروب و صبح‌های یکشنبه تنها بزرگسالان را مخاطب قرار می‌دادند. این امر در مورد فیلم‌های پرده عریض ایستمن کالر هالیوود نیز که در رقابت با تلویزیون قرار داشتند، صادق بود. در این میان تنها کمپانی دیسنی استثناء بود که عملاً برای کودکان فیلم می‌ساخت، همچنین برای جوانان، اما AIP بازار تازه‌ای یافت که تنها کودکان مشتری آن بودند، کودکانی که حاضر بودند برای پیش‌پاافتاده‌ترین فیلم‌های ترسناک پول بپردازند.

این کمپانی از پنج تهیه‌کنندهٔ مستقل تشکیل شده بود که تهیه‌کننده و کارگردان‌هائی چون برت س.گُردون (Bert I.Gordon) (متولد ۱۹۲۲) و راجر کُرمن (Roger Corman) (متولد ۱۹۲۶) در میان آنها بودند.

کُرمن، که چهرهٔ بسیار مهم‌تری بود، در ساختن فیلم در مدتی کوتاه تبحّر یافت، از جمله، هیولائی از کف اقیانوس (Monster from the Ocean Floor - سال ۱۹۵۴)؛ روزی که کار جهان تمام شد (The Day the World Ended - سال ۱۹۵۶)؛ آن چیز جهان را تسخیر کرد (It Conquered the World - سال ۱۹۵۶)؛ نامیرا (The Undead - سال ۱۹۵۷)؛ زنان وایکینگ و مار دریائی (The Viking Women and the Sea Serpent - سال ۱۹۵۷)؛ الهگان صخرهٔ کوسه‌ها (The Gods of Shark Reef - سال ۱۹۵۹)؛ و زن اصیل آمریکائی (The Wasp Woman - سال ۱۹۵۹). او همچنین سه‌گانه‌ای با طنز تلخ ساخت - سطلی از خون (A Bucket of Blood - سال ۱۹۵۹)، مغازه‌ٔ کوچک وحشت (Little Shop of Horrors - سال ۱۹۶۰) و جانوری از دریای طلسم‌شده (Creature from the Haunted Sea - سال ۱۹۶۰) - که مورد تحسین منتقدان قرار گرفتند. دو فیلم آخری را برای کمپانی خودش، فیلمگروپ (Filmgroup) تهیه کرد. روزی که AIP تصمیم گرفت فیلم سینماسکوپ رنگی، بسازد، کرمن فرصت یافت در این طریقه هم تجربه کند و حاصل آن فیلم خانهٔ آشر (House of Usher - سال ۱۹۶۰) شد.

پس از آن یک سلسله فیلم موفق براساس قصه‌های الن‌پو در این کمپانی تهیه شد که فیلمنامه‌های آنها را ماتسن، چارلز بومونت (Charles Beumont)، و رابرت تاون (Robert Towne) می‌نوشتند و کرمن آنها را کارگردانی می‌کرد. از آن جمله هستند گودال و پاندول (The Pit and the Pendulum - سال ۱۹۶۱)، تدفین زودرس (The Premature Burial - سال ۱۹۶۲)، افسانه‌های وحشت (Tales of Terror - سال ۱۹۶۲). غراب (The Raven - سال ۱۹۶۳)؛ قصر طلسم‌شده (The Haunted Palace - سال۱۹۶۳)؛ بالماسکهٔ مرگ سرخ (the Masque of the Red Death - سال ۱۹۶۴) و مقبرهٔ لیجیا (The Tomb of Ligea - سال ۱۹۶۵). کُرمن در فاصلهٔ این فیلم‌های نسبتاً سنگین کمپانی خود را با فیلم‌هائی نظیر آخرین زن در زمین (the Last Woman on Earth - سال ۱۹۶۰)، حملهٔ گروه اسکی‌سوار (Ski Troop A Hack - سال ۱۹۶۰)، برج لندن (The Tower of London - سال ۱۹۶۲)، سواران جوان (The Young Racers - سال ۱۹۶۳)، و هجوم مخفیانه (The Secret Invasion - سال ۱۹۶۴) از نظر مالی تأمین می‌کرد.

او علاوه بر این فیلم‌ها موفق شد تجسم رعب‌آوری از مراسم لینچ کردن در فیلم متجاوز (The Intruder - سال ۱۹۶۲) به‌دست دهد، و همچنین موفق شد فیلم مثال‌زدنی وحشت (The Terror - سال ۱۹۶۳) و فیلم X - مردی ب چشم‌های اشعهٔ ایکس (X-The Man with X-Ray Eyes - سال ۱۹۶۳) را بسازد. کُرمن همچنان با کارگردانی دو فیلم جنجال‌انگیز به تولید فیلم‌های الهامبخش علمی ادامه داد: فرشتگان وحشی (The Wild Angels) که گرایش سینمای آمریکا به سینماوریته را آغاز کرد و در جشنوارهٔ فیلم ونیز به‌عنوان فیلم سال شناخته شد، و فیلم سفر (The Trip - سال ۱۹۶۷) که راهنمای سلوکی است با تجربهٔ استعمال ال‌اس دی (LSD). در واقع همین دو فیلم بودند که موج 'فرهنگ جوان ـ Youth Cult' در اواخر دههٔ ۱۹۶۰ را تقویت کردند و در هر دو فیلم پیتر فاندا (Peter Fonda) در نقش اصلی ظاهر شد. کُرمن دو فیلم گنگستری درخشان و کم‌هزینه نیز ساخت. این فیلم‌ها یکی قتل‌عام در روز سنت والنتاین (۱۹۶۷، فاکس) است که کشتار جمعی در این فیلم پیشاهنگ یلم بانی و کلاید بود، و دیگری مامان لعنتی (Bloody Mama - سال ۱۹۶۹)، کُرمن در ۱۹۷۰ کمپانی AIP را ترک کرد تا کمپانی مستقلی به‌نام نیوورلد پیکچرز (New World Pictures) را تأسیس کند و این کمپانی تا یک دهه بعد یکی از بزرگترین تولید / پخش‌کنندگان مستقل در آمریکا شد.

کُرمن در AIP عده‌ای کارگردان جوان و بااستعداد را حمایت کرد تا نخستین فیلم خود را بسازند: فرانسیس فورد کوپولا (اختلال ۱۳ - Dementia 13؛ سال ۱۹۶۳)، پیتر باگدانویچ (Peter Bagdanovich) (هدف‌ها - Targets؛ سال ۱۹۶۸)، جاناتان دمی (گرمای محبوس - Caged Heat؛ سال ۱۹۷۴؛ مامان دیوانه - Crazy Mama؛ سال ۱۹۷۵)، جو دانته (Joe Dante) (هالیوود بولوار (Hollywood Boulevard) با همکاری الن آرکوش (Allan Arkush؛ سال ۱۹۷۶؛ پیرانا (Piranha - سال ۱۹۷۸)، و ران هاوارد (Ron Howard) (اتومبیل برای دزدی بزرگ (Grand Theft Auto - سال ۱۹۷۷)، که همه به‌نام تولیدهای کرمن عرضه شدند، و مارتین اسکورسیستی نیز نخستین فیلم هالیوودی خود را برای کُرمن ساخت: واگن باری برتا (Boxcar Bertha - سال ۱۹۷۲) در دههٔ ۱۹۷۰ کمپانی نیو ورلد پیکچرز مهم‌ترین پخش‌کنندهٔ فیلم‌های خارجی در آمریکا شد و برای نخستین بار فیلم‌های کارگردان‌های مهم کشورهای دیگر را به مردم آمریکا معرفی کرد، از جمله، فریادها و نجواها (اینگمار بر گمان، ۱۹۷۲)، تلاش عبث (The Harder They Come) (پِری هِنزِل - Perry Henzell؛ سال ۱۹۷۳)، سیارهٔ شگفت‌انگیز (Fantastic Planet) (رنه لالو - Rene Laloux؛ سال ۱۹۷۴)، آمارکورد (فدریکو فلّینی، ۱۹۷۴)، داستان آدل هاش (فرانسوا تروفو، ۱۹۷۵)، آبروی از دست‌رفتهٔ کاترینا بلوم (وُلکر شلُندرف و مارگارت فُن تروتا، ۱۹۷۵)، نور (ژان مورو، ۱۹۷۷)، تغییر کوچک (تروفو، ۱۹۷۷) درسو اوزالا (آکیرا کوروساوا، ۱۹۷۸)، سونات پائیزی (برگمان، ۱۹۸۰)، طبل حلبی (شْلُندُرف، ۱۹۸۰)، عموی آمریکائی من (اَلَن رنه، ۱۹۸۰) و موران دلال (Breaker Morant) بروس برسفورد (Bruce Beresford؛ سال ۱۹۸۰).

با آنکه کُرمن بین سال‌های ۱۹۷۱ و ۱۹۹۰ فیلمی کارگردانی نکرد - در ۱۹۷۱ فیلم فن ریشتوفِن و براون (Von Richtofen and Brown) را برای UA و در ۱۹۹۰ فرنکنشتاین رها شده (Frankenstein Unbound) را برای وارنرها تهیه کرد. فیلم‌هائی که این کمپانی تهیه کرد عبارتند از مسابقهٔ مرگ ۲۰۰۰ (Death Race 2000) (پال بارتل - Paul Bartel؛ سال ۱۹۷۵)؛ جک مقدس (Saint Jack) (پیتریا گدانُویچ، ۱۹۷۹)؛ انسان نماهائی از اعماق زمین (Humanoids from the Deep) (بارباراپیترز - Barbara Peeters؛ سال ۱۹۸۰)؛ نبرد بر فراز ستارگان (Battle Beyond the Stars) (جیمی ت. موراکامی - Jimmy T. Murakami؛ سال ۱۹۸۰)؛ نامه‌های عاشقانه (Love Letters) (امی جونز - Amy Jones؛ سال ۱۹۸۱) و کهکشان وحشت (Galaxy of Terror) (ب.د.کلارک - B.D.Clark؛ سال ۱۹۸۱). او در ۱۹۸۳ کمپانی خود را فروخت تا با یاری همسرش کمپانی دیگری به‌نام کُنکُرد پیکچرز را تأسیس کند. (نخستین تولید کمپانی جدید: پیاده‌روی در خیابان - Streetwalkin) [جوان فریمن - Joan Freeman؛ سال ۱۹۸۵]؛ و پس از آن فیلم‌های مامان گندهٔ بد ۲ (Big Bad Mama) [جیم وینورسکی (Jim Wynorski - سال ۱۹۸۷]، آمادهٔ کشتن (Stripped to Kill) [کت‌شی روبِن - Katt Shea Ruben؛ سال ۱۹۸۷] ترس درون (The Terror Within) [تی‌یری نوتز - Thierry Notz؛ سال ۱۹۸۹] تحت‌نظر (Overxposed) [لَری برَند - Larry Brand؛ سال ۱۹۹۰)؛ کارنوسور (Camosaur) [ادام سایمُن - Adam Simon؛ سال ۱۹۳۳] و غیره بودند). کمپانی نیو ورلد پیکچرز نیز همچنان به ساختن فیلم‌هائی به سبک کُرمن ادامه داد و آثاری چون بچه‌های ذرّت (Children of the Corn) (فریتس کیرش - Fritz Kiersch؛ سال ۱۹۸۴)، تجربه‌ٔ فیلادلفیا (The Philadephia Experiment) (استیواردرافیل (Steward Raffil؛ سال ۱۹۸۴) و دختر مدرسه‌های اصلاحی (Reform School Girls) (تام دِسیمونه (Tom Desimone - سال ۱۹۸۶) را تولید کرد تا آنکه در ۱۹۸۷ از هم پاشید.

از دههٔ ۱۹۶۰ و اوایل دههٔ ۱۹۷۰ گونهٔ افسانهٔ علمی نیز به جرگهٔ گونه‌های رایج سینمائی پیوست. به‌تدریج در ایالات متحد فیلم‌های با هزینهٔ بالا و متوسطِ بالا جای فیلم‌های سوءاستفاده‌گر و سریع ساخته شده را گرفتند. فیلم‌هائی چون ماشین زمان (The Time Machine) (جرج پل - George Pal؛ سال ۱۹۶۰)؛ روزی که مریخ بر زمین غلبه کرد (The Day Mars Invaded the Earth) (موری دکستر - Maury Dexter؛ سال ۱۹۶۳)؛ رابینسن و کروزو در مریخ (بایرن هسکین، ۱۹۶۴؛ افکت‌های مخصوص از جرج پَل)؛ روزی که زمین از هم پاشید (The Day the Earth Cracked) (اندرو مارتُن - Andrew Marton - سال ۱۹۶۵)، سفر شگفت‌آور (Fantastic Voyage) (ریچارد فلایشر، ۱۹۶۶)؛ سیارهٔ میمون‌ها (Planet of the Apes) (فرنکلین شفنر، ۱۹۶۸)، انسانی از جنس اُمگا (The Omega Man) (بوریس سِیگال - Boris Segal؛ سال ۱۹۷۱) و پاکسازی آندرومِدا (The Andromeda Strain) (رابرت وایز، ۱۹۷۱). در انگلستان هم تعدادی فیلم خلاق و خوش‌تکنیک در این‌گونه ساخته شد، از جمله گورگو (Gorgo) (یوجین لُری، ۱۹۶۱)، روزی که زمین آتش گرفت (The Day the Earth Cough Fire) (وَل گِست - Val Guest؛ سال ۱۹۶۱)، روز تریفیدها (The Day of the Triffids) (استیو سِکلی، ۱۹۶۳؛ اقتباس از رمان جان ویندهام (John Wyndham) و زمین با شیون می‌میرد (The Earth Dies Screaming) (ترنس فیشر - Terence Fisher؛ سال ۱۹۶۴). تعدادی فیلم آمریکائی از این دست نیز در انگلستان فیلمبرداری شدند، از جمله فیلم ترسناک روستای نفرین‌شده (Village of the Damneed - سال ۱۹۶۰، ولف ریلا (Wolf Rilla). فیلم‌های دیگری که در انگلستان تهیه شدند، عبارتند از پنج میلیون مایل تا زمین (Five Million Miles to Earth) (نام دیگرش کواترمس و پیت (Quatermass and the Pit) [روی وارد بیکر - Roy Ward Baker؛ سال ۱۹۶۸]).