افسانهٔ علمی (۳)

در اواسط دههٔ ۱۹۶۰ با روی آوردن عده‌ای فیلمساز جدّی به این سینما، افسانهٔ علمی به‌گونه‌ای قابل احترام بدل شد. از جملهٔ این فیلمسازان می‌توان به جوزف لوزی، ژان - لوک گودار (آلفاویل، ۱۹۶۵)، فرانسوا تروفو (فارنهایت ۴۵۱، ۱۹۶۶)، الیوپتری (دهمین قربانی، ۱۹۶۵)، الن رنه (دوستت دارم، دوستت دارم، ۱۹۶۸) و البته، استنلی کوبریک با فیلم افسانهٔ علمی ۲۰۰۱: ادیسهٔ فضائی با فضای مابعدالطبیعه و افکت‌های مخصوص چند میلیون دلاری که توسط داگلاس ترومبول (Douglas Trumbull) ساخته شده است. فیلم‌های افسانهٔ علمی آمریکائی در دههٔ ۱۹۷۰ فضائی دلتنگ‌کننده یافتند، از جمله چهار تقلید از سیارهٔ میمون‌ها و نسخه‌بدل‌هائی مانند انسانی از جنس امگا (بوریس سگال، ۱۹۷۱)؛ وست‌ورلد (West World) (مایکل کریچتُن، ۱۹۷۳)؛ سبز لوبیائی (Soylent Green) (ریچارد لایشر، ۱۹۷۳)؛ رولربال (Rollerball) (نرمن جوییسُن، ۱۹۷۵) و فرار لوگان (Logan's Run) مایکل اندرسن، ۱۹۷۶).

هر چند در این میان استثناءهائی را نیز می‌توان سراغ کرد، مانند فیلم جوزف سرجنت (Joseph Sargent) به‌نام (کلوسوس: عملیات فاربین (Colossus: The Forbin Project)، فیلم جرج لوکاس به‌نام THX-1138 (سال ۱۹۷۱)، فیلم جان بورمن (John Boorman) (زاردوز - Zardoz؛ سال ۱۹۷۴) و فیلم نیکلاس روگ (مردی که از آسمان به زمین افتاد - The Man Who Fell to Earth؛ سال ۱۹۷۶) و سرانجام فیلم بسیار موفق جرج لوکاس به‌نام جنگ ستارگان در ۱۹۷۷. فیلم اخیر با افکت‌های پیشرفتهٔ کامپیوتری (توسط جان دیکسترا 'John Dykstra' در تلفیق با صدای برجستهٔ دالبی و پیرگ حادثه‌ای - فانتزی و عناصر فولکلور راه را برای نسل تازه‌ای از فیلم‌های افسانه‌ٔ علمی هموار کرد و نسخه‌بدل‌های فراوانی را به همراه خود آورد، از جمله امپراتوری پاسخ می‌دهد (The Empire Strikes Back) (اروین کرشنر، ۱۹۸۰) و بازگشتِ جِدای (The Retum of Iedi) (ریچارد مارکان - Richard Maquand؛ سال ۱۹۸۳). از این پس افسانهٔ علمی گونهٔ محبوبی شد که به سیر و سفرهای خیالپردازانه در فضا و موجودات خیالی می‌پرداختند، از جمله در فیلم‌هائی مانند مواجههٔ نزدیک از نوع سوم (۱۹۷۷؛ افکت‌ها توسط دیکسترا و ترومبول) و ای ‌تی، موجود فرازمینی (۱۹۸۲) از استیون اسپیلبرگ و سریال تلویزیونی سیر و سفر فضائی: تصویر متحرک (Star Trek: The Motion Picture) [رابرت وایز، ۱۹۷۹، افکت‌ها توسط ترومبول])؛ سفر فضائی ۲: خشم خان (Star Trek2: The Wrath of Khan) (نیکلاس مه‌یر - Nicholas Meyer؛ ۱۹۸۲)؛ سفر فضائی ۳: در جستجوی اسپاک (Star Trek 3: The Search for Spock) (لئونارد نیموی - Leonard Nimoy؛ سال ۱۹۸۴)؛ سفر فضائی ۴: بازگشت به خانه (Star Trek 4: The Voyage Home) (نیموی، ۱۹۸۶)؛ سفر فضائی ۵: آخرین مرز (Star Trek 5: The Final Frontier) (ویلیام شنتر - William Shatner؛ سال ۱۹۸۹) و سفر فضائی ۶: سرزمین کشف ناشده (Star Trek 6: The Undicovered Country) (نیکلاس مه‌یر، ۱۹۹۱).

تأکید بر افکت مخصوص و صدا در فیلم‌های افسانهٔ علمی تا دههٔ ۱۹۸۰ ادامه یافت، از جمله با فیلم‌هائی نظیر سرزمین دورافتاده (Outland - سال ۱۹۸۱) و ۲۰۱۰ (سال ۱۹۸۴، پیتر هایام (Peter Hyam)، که نسخه بدل بارز و ناموفقی از ادیسهٔ فضائی ۲۰۰۱ بود)، بیگانه (Alien) (ریدلی اسکات، ۱۹۷۹) و بِلیدرانر (Blade Runner - سال ۱۹۸۲؛ افکت‌ها از ترمبول) فکر بکر (Brainstorm - سال ۱۹۸۳، داگلاس ترومبول)، مرد فضائی (Starman - سال ۱۹۸۴، جان کارپنتر)، ریگ روان (Dune - سال ۱۹۸۴، دیوید لینچ - David Lynch)، راه زیرزمینی دشمن (Enemy Mine - سال ۱۹۸۵، ران هاوارد)، برزیل (Brazil - سال ۱۹۸۵، تری گیلیام)، تِرمینیتور یا نابودگر (۱۹۸۴)، بیگانگان (۱۹۸۶)، و ورطه (۱۹۸۹) از جیمز کامرون، سال‌های روشن (Light Years - سال ۱۹۸۷، رنه‌ لالو - Rene Laloux)، یغماگر (Predator - سال ۱۹۸۷، جان مک تیرنان - John MCTiernan)، و فیلم‌های پلیس ماشینی (۱۹۸۷، و بازگشت خاطره از پال ورهُوِن، ۱۹۹۰).

گونهٔ افسانهٔ علمی در دههٔ ۱۹۷۰ زیرگونه‌هائی را نیز پدید آورد که عبارتند از فیلم‌های صورقبیحه یا پورنوگرافیک، مانند فِلش گُردون (Flesh Gordon) (مایکل بِوِنیست و هاوارد زایم - Micheal Bevenist, Howard Zeihm)، کافه‌ فِلش (Cafe Flesh) (رینس دریم - Rins Dream؛ سال ۱۹۸۲)؛ فیلم‌های کنائی - طنزآمیز مانند وقایع تکراری (Time After Time) (نیکلاس مه‌یر، ۱۹۷۹)، فلاش گُردون (Flash Gordon) (مایک هاجِز - Mike Hodges؛ سال ۱۹۸۰)، دزدان زمان (Time Bandits) تری گیلیام، ۱۹۸۱)، ماجراهای بوکاروپانزای در بُعد هشتم (The Adentures of Buckaroo Banzai Across the Eight Dimention) (و.د. ریشتر - W.D. Richter؛ سال ۱۹۸۳)، و گوی‌های فضائی (مِل بروکس، ۱۹۸۷)؛ و فیلم‌های پانک ^(۱) مانند آسمان مایع (Liquid Sky) (سلاواتسوکرمن (Slava Tsukerman - سال ۱۹۸۲)، گرداب (Vortex) (اسکات ب. وبت ب - Scott B and Beth B؛ سال ۱۹۸۲)، مطالبه‌گر (Repo Man) (الکس کاکس - Alex Cox؛ سال ۱۹۸۴)، برادری از سیارهٔ دیگر (The Brother from Another Planet) (جان سِیلز - John Sayles ؛ سال ۱۹۸۴)، روز ستارهٔ دنباله‌دار (Day of the Comet) (تام اِبِرهارت - ۱۹۸۴)، اوفوریا (Uforia) (جان بیندر - John Binder؛ سال ۱۹۸۶).

(۱) . Punk، نام جنبشی آنارشیستی و ضد نظم موجود بود که در آمریکا در میان نوجوانان و جوانان پا گرفت و جوانان و هنرمندان پانک (بی‌ارزش) با رفتار و پوششی نامتعارف بر آن بودند تا جامعهٔ متعلق به طبقهٔ متوسط آمریکا را به سخره بگیرند. این جنبش که در واقع ادامهٔ بیت‌نیک‌ها و هیپی‌ها، و در بطن خود نوعی اعتراض اجتماعی بود، به زودی از جانب همان جامعه و به شیوه‌ای رندانه بدل به یک 'مد' نمایشی و افراطی شد و از معنای خود دور افتاد.

در سال‌هائی که رنالد ریگان می‌کوشید موشک‌های میان‌بُرد را در اروپای‌غربی مستقر کند، سلسله فیلم‌‌هائی ساخته شد که هشداری بر جنگ قریب‌الوقوع هسته‌ای بودند. این‌گونه فیلم‌ها غالباً برای پخش تلویزیونی ساخته می‌شدند، از جمله روز بعد (The Day After) (نیکلاس مه‌یر، ۱۹۸۳)، وصیت‌نامه (Testament) (لین لیتمن - Lynn Littman؛ سال ۱۹۸۳)، ریسمان‌ها (Threads) (میک‌جکسُن - Mick Jackson؛ سال ۱۹۸۴).

سریال‌های افسانه علمی دیگری نیز ساخته شدند که زیرکانه و گاه جوان‌پسند بودند - سوپرمن: سینما (Superman: The Movie) (ریچارد دانر - Supperman 2؛ سال ۱۹۸۷)، سوپرمن ۲ (Richard Lester) (ریچارد لستر (Superman 4: The Quest for Peace؛ سال ۱۹۸۰؛ ۱۹۸۱)؛ سوپرمن ۳ (لستر، ۱۹۸۳) و سوپرمن ۴: در جستجوی صلح (Sidney J.Furie) سیدنی ج. فیوری، ۱۹۸۷. همچنین فیلم‌های منفرد و گاه افسانه علمی / ترسناک‌هائی آزارنده از کارگردان کانادائی، دیوید کراننبرگ - آنها از میان ما برخاستند (The Came From Within - سال ۱۹۷۵)؛ هار (Rabid - سال ۱۹۷۶)، جوجه‌های همزاد (The Brood - سال ۱۹۷۸)، اسکنرها (Scanners - سال ۱۹۷۹)؛ ویدئو دروم (Videodrome - سال ۱۹۸۲)، قشر مرده (The Dead Zone - سال ۱۹۸۳)، مگس (۱۹۸۶)؛ بازی با زندگی (Dead Ringers - سال ۱۹۸۸) ـ و فیلم‌های افسانهٔ علمی که به تحقیقات داروئی می‌پرداختند - کُما (Coma) (مایکل کریچنن، ۱۹۸۷)، زنده کننده (Re-Animator) (استوارت گُردون، ۱۹۸۵) - و فیلم‌هائی که در آن ژن انسان دستکاری می‌شد - اعضاء بدن: وحشتِ تولیدمثل (Parts: The Clonus Horror) (رابرت فایوسُن - Robert Fiveson؛ سال ۱۹۷۹)، خویشاوند (The Kindred) (استفن کارپنتر و جفری آبرو - Stephen Carpenter and Jeffry Obrow؛ سال ۱۹۸۷)، و همچنین فیلم‌هائی که در آن DNA دستکاری می‌شد، مانند فیلم‌های پارک جوراسیک (استیون اسپیلبرگ، ۱۹۹۳) و گونه‌ها (Species) (راجر دانلدسُن Roger Donaldson؛ سال ۱۹۹۵).