غده‌های مغزی

غده‌هاى مغزى ممکن است از هر بافتى که درون جمجمه واقع است سرچشمه بگيرند. اين بافت‌ها عبارتند از: جمجمه، پرده‌هاى مغز (مننژ)، اعصاب مغزي، بافت‌هاى نگهدارندهٔ مغز (گليوما)، عروق خوني، هيپوفيز و غدهٔ صنوبرى (پينه‌آل). غده‌هاى ثانويه که در نتيجهٔ گسترش غده‌هاى خارج جمجمه ايجاد مى‌شوند نيز مى‌توانند ساختمان‌هاى مغزى را گرفتار کنند. کليهٔ غده‌هاى مغزى خوش‌خيم يا بدخيم خطرناک هستند زيرا ساختمان‌هاى حياتى بسيارى درون مغز وجود دارد که عملکرد آنها ممکن است مختل شود. از طرف ديگر اين واقعيت که با وجود جمجمه رشد غده بدون اعمال فشار به مغز ممکن نيست نيز به عملکرد مغز لطمه مى‌زند.

علائم غده‌هاى مغزى به ميزان زيادى به ساختمان‌هاى داخل و اطراف ناحيهٔ مبتلا بستگى دارد. با اين حال علائم ناشى از افزايش فشار داخل مغزى در بسيارى از غده‌هاى آن بروز مى‌کند. اين علائم شامل سردردهائى است که ممکن است با تهوع و استفراغ همراه باشد. تشنج عمومى يا محدود به يک اندام ممکن است بروز کند. خواب‌آلودگي، بى‌حالي، دگرگونى‌هاى شخصيتى و ساير اختلالات روانى نيز شايع است. علائمى مثل سرگيجه، فلج، از دست دادن حس بويائي، اختلالات رفتارى (روان‌پريشي) و اختلالات بينائى بستگى به محل غده دارد.

تومورهاى غدهٔ هيپوفيز مى‌توانند علائم گوناگونى ايجاد کنند که در اثر توليد مهارشدنى يک يا چند هورمون (ماده‌اى که در يک غدهٔ درون‌ريز توليد و در جاى ديگر باعث بروز آثار موردنظر مى‌شود ـ م.) هيپوفيز به‌وجود مى‌آيد. به‌عنوان مثال آدنوم (تومورى که از بافت‌هاى غده‌اى منشاء مى‌گيرد ـ م.) هيپوفيز که باعث ترشح هورمون رشد مى‌شود ممکن است منجر به کوتولگى يا غول‌پيکرى شود (به مبحث اختلالات غده هيپوفيز مراجعه کنيد). تومورهائى که باعث توليد زياد هورمون (اِ، سي، تي، اچ ـ هورمونى که در غده هيپوفيز توليد مى‌شود و باعث تحريک ترشح هورمون‌هاى بخش قشرى غده فوق کليه مى‌گردد ـ م. ـ ACTH) مى‌شود ايجاد نشانگان (سندرم) کوشينگ مى‌کند (به مبحث نشانگان کوشينگ Cushing syndrome مراجعه کنيد) ساير تومورهاى هيپوفيز ممکن است باعث اختلال بينائى و اختلالات رفتار جنسى در مردان و زنان شوند.

روش‌هاى تشخيص غده‌هاى مغزى در سال‌هاى اخير کاملاً پيشرفت کرده است. اقداماتى مانند سى‌تى‌اسکن، تصويرنگارى از طريق تشديد ميدان مغناطيسى (اِم، آر، آى ـ MRI)، تصويرنگارى با مواد راديوايزوتوپ، ثبت امواج الکتريکى مغز و آرتريوگرافى (نوعى پرتونگارى از شريان که با تزريق ماده حاجب داخل آن انجام مى‌شود ـ م.)، براى تعيين محل غده و نشان دادن آثار ثانويهٔ آن مثل تورم و خونريزى مفيد هستند.