|
| تپه قصر بهرام، ده‌بيد، شيراز (ساسانيان)
|
|
| در مسير راه ده بيد به شيراز تپهٔ کوچکى ديده مى‌شود که به «قصر بهرام» مشهور است. کاوش‌هاى علمى اين تپه نشان داد که قسمت‌هاى زيرين آن به پيش از تاريخ و قسمت بالاى تپه به دوران ساسانيان مربوط مى‌شود.
|
|
| تپه قنبر (سلاخ‌تپه)، قريه انار،مشگين شهر
|
|
| اين تپه در شمال قريه «انار» مشگين‌شهر و در يک کيلومترى جاده مشگين‌شهر - اردبيل واقع شده است و به هزاره اول پيش از ميلاد مربوط مى‌شود. اين تپه به ثبت تاريخى رسيده و شماره ثبتى آن ۶۳۵ است.
|
|
|
|
| تپه کل يزيد از تپههاى مجاور تپهٔ قلعه تيخان است که شامل چند اثر از تمدن‌هاى مختلف دورههاى بسيار دور تاريخى است. با توجه به عوارض طبيعى موجود بر روى اين تپه، احتمال داده مى‌شود که بر روى آن قصرى از دورهٔ ساسانى وجود داشته و يا مقر حکومت در اوايل دورهٔ اسلامى بوده است. اظهارنظر قطعى به دليل فقدان اطلاعات و عدم انجام کاوش‌هاى باستان‌شناسى بسيار مشکل و دشوار است، ولى پيش‌بينى مى‌شود که اين تپه زيستگاه حکومت‌هاى اوليه در اين منطقه بوده است.
|
|
|
|
| اين تپه در جنوب غربى اصلاندوز مغان واقع شده و محل تاجگذارى نادرشاه افشار در سال ۱۱۴۶ هجرى قمرى بوده است. ارتفاع تپه در حدود ۳۰ متر و محيط آن ۱۵۰۰ متر است. بررسى‌هاى باستان‌شناسان استان، در سال‌هاى پيش از انقلاب نشان مى‌دهد که اين محل در سده‌هاى متمادى - از هزاره اول قبل از ميلاد تا اواخر قرن يازدهم هجرى - مسکونى بوده است.
|
|
|
|
| تپهٔ ورکبود در نزديک رود کشگان و به مسافت حدود ۲۰ کيلومترى شمال غربى ايلام قرار دارد.
|
|
| باستان‌شناسان در گودال قائمى که به درازاى ۲۶ متر و پهناى ۱۱ متر در اين تپه حفر کرده‌اند، به تعداد زيادى گور دست يافته‌اند که تعدادى از آنها با قلوه‌سنگ‌هاى نامنظم پوشيده شده بود و قلوه‌سنگ‌هاى بزرگى هم در جوانب گورها، براى استوارى سقف گورها، چيده شده بود.
|
|
| اجساد داخل گورها به وضع خميده همراه با اشياى قيمتى و سلاح متوفى دفن شده‌اند.
|
|
| اشياى فلزى به دست آمده نيز از جنس مفرغ يا آهن مى‌باشند. از اشياء آهنى و مفرغى کشف شده در اين گورستان چنين استنباط مى‌شود که آهن فقط در ساختن اسلحه و مفرغ منحصراً در ساختن اشياى با ارزش زينتى بکار مى‌رفته است.
|
|
| قدمت آثار مکشوفه در گورستان ورکبود، اواخر سدهٔ هشتم ق.م و آغاز سدهٔ هفتم ق.م است.
|
|
| تپههاى ديگر، استان تهران
|
|
| تپههاى کهريزک؛ مربوط به دورهٔ هزارهٔ اول ق.م و در جنوب گورستان بهشت‌زهرا واقع است. تپهٔ کميل؛ در شهر رى است، تپهٔ خلازير؛ مربوط به دورهٔ سلجوقى است و در شهر رى قرار دارد. تپهٔ حصارک؛ مربوط به قرن پنجم است و در جنوب گلندوک لواسان قرار دارد؛ تپهٔ قليان؛ مربوط به دورهٔ ماقبل تاريخ است و در لواسان بزرگ واقع است، تپهٔ کى‌مير؛ مربوط به هزارهٔ چهارم و پنجم قبل از ميلاد است و در لواسان کوچک قرار دارد، تپهٔ سرقلعهٔ لواساني؛ مربوط به دورهٔ اسلامى و در سوهانک قرار دارد، تپه و قبرستان قيطريه؛ مربوط به اواخر هزارهٔ دوم است.
|
|
| تپههاى جلگهٔ مرودشت، مرودشت (هزاره چهارم قبل از ميلاد)
|
|
| کاوش‌هاى علمى در تپههاى مختلف جلگهٔ مرودشت نشان مى‌دهند، هزاران سال پيش از آن که داريوش کبير تپهٔ سنگى دامان کوه رحمت را براى احداث کاخ‌هاى معظم خود انتخاب کند، اقوام متمدن در اين دشت وسيع مى‌زيستند که ظروف سفالى منقوش، و اسباب و وسايل مختلف زندگى از خود به جاى گذاشته‌اند. اين آثار به ۳۵۰۰ سال پيش از ميلاد تعلق دارند.
|
|
| تپههاى سعيدآباد (كرسف)، سلطانيه،ابهر
|
|
| تپههاى سعيدآباد (کرسف) که در جنوب غربى سلطانيه واقع شده‌اند و مورد توجه بازديدکنندگان از سلطانيه مى‌باشند.
|
|
|
|
| در سه کيلومترى جنوب غربى کاشان (تپههاى سيلک) در حدود ۴۵۰۰ ق.م اقوامى با تمدن جالب‌توجهى مى‌زيسته‌اند که وسايل کار آنها را بيش‌تر سنگ و استخوان تشکيل مى‌داده است. براساس مطالعات انجام شده، در ۴۲۰۰ ق.م بدون اين که وضع زندگى آنان تغيير کند، شکل، نوع، نقش و رنگ ظروف آنان به کلى تغيير کرده است. به نظر مى‌رسد که ساکنين اصلى اين منطقه مغلوب اقوام تازه‌واردى شده‌اند که از مشخصه‌هاى سفال آنها، رنگ قرمز با نقش سياه بوده است. [مظاهر نفوذ هنر اين اقوام در چشمه‌على رى، اسماعيل‌آباد و تپههاى جلگهٔ شهريار کشف شده است (۴۰۰۰-۳۸۰۰ ق.م)]. مهم‌ترين اکتشافات اين تپهها، يافته‌هايى از لوحه‌هاى گلى عيلامى است. ظاهراً در ۵۵۰۰ سال پيش، اين اقوام بر اثر ارتباط با مدنيت شوش، نگارش خط را فرا گرفته‌اند و لوحه‌هاى گِلى فراوانى با قديمى‌ترين نوع اين خط، در سيلک به يادگار گذاشته‌اند.
|
|
| تمدن اقوام تپههاى سيلک در ۳۵۰۰ سال پيش، مغلوب تمدن آريايى گرديد که آثار آنها در طبقات مختلف حفارى از قبيل ظروف لوله‌دار بلند با نقش اسب، خورشيد، اسلحهٔ آهنى، شمشير و نيزه‌هاى بلند کشف شده است.
|
|
| در فاصلهٔ دو تپهٔ بزرگ و کوچک، دو گورستان قديمى کشف شده که به نام گورستان‌هاى الف و ب نامگذارى شده است. آثار اقوام هزارهٔ دوم ق.م از گورستان الف و اواخر هزارهٔ دوم و اوايل هزارهٔ اول ق.م از گورستان ب تپههاى سيلک به دست آمده است. آثار مکشوفه در گورستان ب که به مهاجران تازه‌وارد به سيلک مربوط است، بيش‌تر شبيه آثار زيرخاکى تپهٔ گيان (نهاوند) و خوروين (ساوجبلاغ) است.
|
|
| تپههاى شوش (شهر شاهى)، شوش
|
|
| منطقهٔ شرقى تپههاى شوش به نام شهر شاهى نامگذارى شده است. از اين تپهها آثار فراوانى متعلق به دورههاى عيلامى، هخامنشى، اشکانى و ساسانى بدست آمده که مؤيد استقرار انسانى در چندين دورهٔ تاريخى است. بقاياى شهر پانزدهم که مبين يک شهر عيلامى است از اين منطقه بدست آمده است. اين شهر که در عمق ۱۵ مترى سطح تپهها قرار دارد، بقاياى آثارى از خيابان‌ها، معابر و سکونت‌گاههاى مردم آن دوران را به نمايش مى‌گذارد. آثار و ادوات و جمجمه‌هاى يافت شده، مدلل مى‌سازد که سکنه اين ناحيه برخلاف نظر مورخان غربى و بعضى از باستان‌شناسان، سامى نبوده بلکه بوميانى بوده‌اند که پيش از مهاجرت آريايى‌ها در سرتاسر نواحى جنوبى و مرکزى ايران سکونت داشته و دولت‌ها و حکومت‌هاى عيلامى را تشکيل داده‌اند.
|
|
| تپههاى شوش (شهر صنعتگران)، شوش
|
|
| اين تپهها و اراضى تاريخى در شرق و شمال شوش قرار دارند که عموماً بقاياى آثار اوايل اسلام در آن کشف شده است. بقاياى يک روستاى به جاى مانده از دوران هخامنشى و يک مسجد بزرگ به شيوهٔ معمارى اوايل اسلام از آن جمله‌اند.
|
|
| تپههاى كزآباد، دهستان هليلان، شيروان وچرداول
|
|
| اين تپهها در دهستان هليلان در شمال شرقى شهرستان شيروان و چرداول واقع شده است. کزآباد از دو تپهٔ بزرگ و کوچک تشکيل شده است. در قسمت شرقى تپه بزرگ، آثارى از کوزه شکسته‌هاى نقش‌دار که قدمت آنها به بيش از سه هزار سال مى‌رسد، همچنين آثارى از سنگ‌هاى بزرگ تراشيده و نتراشيده بدست آمده‌اند.
|
|
| در شمال تپهٔ بزرگ، گورستان بزرگى وجود دارد که در آن چندين نوع گور با آلات، ادوات و کوزه‌هاى گلى کشف شده‌اند. در اين گورستان تعداد گورهاى زنان زياد است و در داخل آنها زينت‌آلاتى چون دستبند، کمربند و گردنبند از دانه‌هاى شيشه با حلقه‌هاى مسى بسيار ضخيم کشف شده‌اند.
|
|
| علاوه بر آن، کوزه‌هايى شبيه به قورى، کوزه‌هاى بزرگ و کوچک متعدد رنگين و بى‌رنگ نيز يافت شده‌اند. در اين گورستان قبرهاى کودکان و مردان نيز وجود دارد و در آن چهار جسد که مانند مربع مستطيل دفن شده بودند، ديده شده‌اند.
|
|
| انواع ديگرى از گور نيز در اين گورستان موجود است؛ مانند : گورهاى اجسادى که استخوان‌هاى آنان را پس از جدا شدن گوشتشان در کوزه ريخته و درِ آن را با سرپوشى بسته‌اند. اين محل، گورستان مردمان غريب و فقير بوده است و آلات و ادوات قيمتى در گورهاى آن يافت نشده است.
|
|
|
|
| تپهٔ باستانى هگمتانه که در ورودى شهر همدان واقع شده است، يکى از با ارزش‌ترين آثار باستانى ايران است. تاکنون حفارهاى متعددى بر روى اين تپه صورت گرفته است که علاوه بر آشکار شدن آثار خشتى دوران هخامنشيان، آثار ديگرى نيز به شرح زير کشف شده است:
|
|
| - لوح زرين آريامنه پدر آرشام.
|
| - جام زرين منسوب به خشايارشاه (پسر داريوش) قرن پنجم پيش از ميلاد.
|
| - خنجر و ساغر حدود دوران هخامنشي.
|
| - نقش برجستهٔ شير بال‌دار در حال جهش، مربوط به دوران هخامنشي.
|
|
| اين آثار نشان مى‌دهند که تپهٔ هگمتانه احتمالاً محل خزانهٔ پادشاهان هخامنشى بوده است. همچنين با توجه به نام‌هايى که اين تپه دارد (نظير سر قلعهٔ شاه داراب) احتمالاً کاخ يا قلعه‌اى نيز در آن وجود داشته است.
|
|
| تخت سليمان، شيراز (هخامنشيان)
|
|
| بر فراز کوهستان شمال جلگه پاسارگاد، صفه‌اى زيبا با ديوارهايى از سنگ‌هاى سترگ سپيدرنگ قرار دارد که اين صفه، در گمانه‌زنى‌ها و خاکبردارى‌هاى سال‌هاى ۱۳۳۰ به بعد کشف شده است. بر بالاى اين صفه، اتاق‌ها و آثارى از خشت ساخته شده بود که همه آنها بعدها تا حدودى مرمت شدند. از روى قطعات ظروف سفالى اين ناحيه مىتوان پنداشت که اين محل بلند، پيش از دوران هخامنشى، سکونت‌گاه مردم بوده و به احتمال نزديک به يقين عبادتگاه به شمار مى‌رفته است. آثار به دست آمده از اين محل، قدمت آن را به ۴۰۰۰ سال ق.م مى‌رسانند.
|
|
| تل بَرمى يا برمك، رامهرمز
|
|
| تل برمى يا برمک در جنوب شهر رامهرمز و نزديکى آبادى کيمه واقع شده است. در اين تپه حفارى‌هاى غيرعلمى و غيرمجازى صورت گرفته و اشيائى از قبيل: مجسمه جانوران و سفال‌هاى نقوش و اجسام ديگر به دست آمده است.
|
|
| تل پهن، دشتستان (برازجان)
|
|
| اين تل به فاصلهٔ اندکى از تل مرو قرار گرفته و ظاهراً به خاطر وسعت زياد و سطح صاف، به اين نام خوانده شده است. در اين منطقه قطعاتى از آجر با ابعاد ۳۴×۳۳ سانتى‌‌متر و همچنين آجرهايى که هنوز قطعات ضخيم ملاط قير به همراه دارد مشاهده مى‌شود. اين امر نشان مى‌دهد که اين آثار مربوط به دوران عيلامى است.
|
|
| تل تيموريان، روستاى كوشك، شيراز (هزاره دوم قبل از ميلاد)
|
|
| در يک کيلومترى غرب روستاى کوشک از توابع ارسنجان، تپه‌اى به طول ۲۰۰ متر و پهناى ۱۴۰ متر واقع شده است که تل تيموران خوانده مى‌شود. بلندترين نقطهٔ آن شش متر ارتفاع دارد. شواهد نشان مى‌دهند که از ۲۵۰۰ سال پيش از ميلاد تا دوران اسلام، مردگان را در اين محل دفن مى‌کرده‌اند. در گورهاى پيش از تاريخ اين محل، ظروف سفالى خاکسترى يا قرمز با نقوش سياه رنگ و تزئينات مختلف مفرغى از قبيل انگشتر، گردنبند، سنجاق و همچنين مجسمه‌هاى کوچک سفالى از حيوانات به دست آمده است.
|
|
| تل چگاه، چرام، كهكيلويه (دهدشت)
|
|
| اين تل در مسير باشت به چرام، در شمال شهرستان کهگيلويه واقع شده است. اين محل به فاصلهٔ ۳۷ کيلومترى باشت، از درختان بلوط پوشيده است، آن گونه که چشم‌انداز جنگل‌هاى انبوه آن، جنگل‌هاى مناطق شمالى کشور را يادآورى مى‌کند.
|
|
| اين محل به دليل بى‌توجهى با خطر انهدام گونه‌هاى جنگلى و جانورى روبه‌روست. در صورتى که حفاظت و مديريت مناسب، اين ناحيه را به يکى از تفرجگاه‌هاى منطقه تبديل خواهد کرد که از نظر تاريخى واجد ارزش است.
|
|
| تل حكوان، كازرون (هخامنشيان)
|
|
| تل حکوان يکى از تپههاى باستانى استان فارس است که قطعات سفال‌هاى پيش از تاريخ در آن پيدا شده است. باستان‌شناسان در سال ۱۳۳۸ با حفارى اين منطقه و انجام کاوش‌هاى لازم، آثار بنايى از عهد هخامنشى را پيدا کرده‌اند که روى يک شالودهٔ سنگى سفيد به طول ۲۴ متر و پهناى ۱۰ متر احداث شده است. قطعهٔ سنگ سفيد داراى نقش برجستهٔ سربازان جاويدان با لباس خوزى (مردم شوش) است. نيزه‌هاى بلندى در جوار اين شالوده کشف شده که بقاياى طرح کنگره شبيه به تاج (نظير آنچه بر فراز آستانه‌هاى سنگى تخت جمشيد وجود دارد) بر بالاى آن حجارى شده است.
|
|
| کشف اين بناى هخامنشى نشان مى‌دهد در مسير راه شاهى بين تخت جمشيد و شوش، بناهاى کوچکى براى توقف و استراحت شاهان هخامنشى ساخته شده بود و به عنوان شکارگاه و ناهار خوران مورد استفاده قرار مى‌گرفت.
|
|
| با توجه به اين که مسافت تخت جمشيد با قصر ابونصر تقريباً با مسافت قصر ابونصر و تل حکوان برابر است، مىتوان احتمال داد که قصر ابونصر نخستين منزلگاه راه شاهى فوق‌الذکر و تل حکوان دومين منزلگاه آن از جانب تخت جمشيد بوده است.
|
