گازگرفتگی‌ها و گزیدگی‌ها

گازگرفتگى سگ

اگر سگى شما را گاز گرفت، زخم را به‌طور کامل در آب فرو بريد تا از آلودگى و بزاق پاک شود. سپس زخم را به مدت ۵ دقيقه با صابون و آب گرم بشوئيد. آن را در آب فرو بريد، خنشک کنيد و با گاز استريل بپوشانيد.

اگر گاز گرفتگى عميق است با پزشک خود مشورت کنيد. او ممکن است براى شما آنتى‌بيوتيک تجويز کند. برخى از ايالت‌ها دادن گزارش موارد گازگرفتگى سگ را به مقامات بهداشت محلي، ضرورى مى‌دانند. حيوان بايد از نظر بروز نشانه‌هاى هارى مثل تحريک‌پذيري، وحشيگري، فلج و نهايتاً مرگ، تحت‌نظر قرار گيرد. به‌علت الزامى بودن واکسيناسيون، سگ‌هاى خانگى به‌ندرت هار مى‌شوند. اگر سگ ظرف دو سال گذشته واکسينه شده است احتمالاً لازم نيست تگران ابتلاء به هارى باشيد. در مورد ضرورت تلقيح واکسن هارى با پزشک خود مشورت کنيد.

ابتلاء به کزاز گرچه شايع نيست ولى ممکن است. اگر در طى پنج سال گذشته واکسن کزاز نزده‌ايد، بايد تزريق واکسن يادآور را در نظر داشته باشيد.

گازگرفتگى حيوانات وحشى

منبع اصلى هارى در حيوانات وحشى راکون‌ها، راسوها، روباه‌ها و خفاش‌ها هستند. آشکارترين نشانه‌هاى حيوان هار فعاليت روزانهٔ حيوانات شبگرد و از دست دادن حس طبيعى ترس از انسان است. اگر دچار گازگرفتگى شده‌ايد زخم را به مدت ۵ دقيقه با صابون و آب‌ گرم کاملاً بشوئيد. به‌نظر مى‌رسد که تميز کردن کامل زخم بهترين راه پيشگيرى از هارى است سپس براى اقدامات درمانى به پزشک يا يک مرکز فوريت‌ها مراجعه کنيد.

علت هارى ويروسى است که در بزاق حيوان مبتلا وجود دارد و به دستگاه عصبى يورش مى‌برد. علائم هارى در انسان از ۱۰ روز تا دو سال بعد از مواجهه ظاهر مى‌شود. مدت زمان متوسط حدود يک ماه است. افسردگى روحي، بى‌قراري، تب و اغلب علائمى شبيه آنفلوانزا از زودرس‌ترين علائم هارى هستند. اين علائم به اضطراب مهارنشدني، ترشح زايد بزاق و درد شديد هنگام بلغ منتهى مى‌شود. با وجود تشنگى شديد، قربانى قادر به بلع نيست که به اين حالت ترس از آب (hydrophobia) گويند. مرگ سرانجام نهائى است ولى روش‌هاى واکسيناسيون جديد ابتلاء به هارى را بسيار نادر کرده است.

گازگرفتگى توسط انسان

گازگرفتگى توسط انسان بسيار جدى است زيرا باکترى‌هاى فراوان بزاق قادر به ايجاد عفونت‌هاى ناتوان‌کننده هستند. به‌خصوص اگر زردپى‌ها و مفاصل دست درگير باشند. امکان سرايت هپاتيت (التهاب کبدي) B و حتى ويروس ايدز (HIV) نيز بالقوه وجود دارد. اين امکان مخصوصاً در موارد گازگرفتگى در نزاع‌ها که به‌منظور آسيب رساندن به فرد مقابل، ايجاد مى‌شود، بيشتر است. کمک‌هاى اوليه شامل شستن کامل زخم با آب و صابون است. سپس مصدوم به مرکز فوريت‌ها برده مى‌شود تا در آنجا زخم بررسي، بافت آسيب‌ديده برداشته و احتمالاً آنتى‌بيوتيک تجويز شود.

عقرب‌گزيدگى

اکثر عقرب‌هاى آمريکاى‌شمالى بى‌خطر هستند و بهترين روش درمان، قرار دادن يخ روى موضع گزيدگى براى تسکين درد است. يکى از انواع عقرب به نام سنتروروئيدزاکسيلى کودا (Cantruroids Exilicauda) از هر قوى‌ترى دارد، اين نوع عقرب تنها در آريزونا، نيومکزيکو و ساحل رودکلرادو در کاليفرنيا يافت مى‌شود. اين گزيدگى باعث درد فورى و احتمالاً کرختى و سوزش مى‌شود. علائم عمومى عبارتند از: تندى ضربان قلب، فشار خون بالا، ضعف و فلج نسبي، کودکان و سالخوردگان ممکن است دچار مشکل تنفسى شوند.

اگر در خارج از مناطق فوق دچار عقرب‌گزيدگى شديد، درمان خاصى لازم نيست. اگر در منطقهٔ ويژهٔ سنتروروئيدزاکسيلى کودا دچار گزيدگى شديد براى انجام مراقبت‌هاى درمانى به پزشک يا مرکز فوريت‌ها مراجعه کنيد.

گزيدگى توسط هزارپايان (سنتى‌پدها و ميلى‌پدها)

برخى از سنتى‌پدهاى (دسته‌اى از هزارپايان) بزرگ‌تر مى‌توانند گزيدگى‌هاى دردناکى ايجاد کنند که منجربه قرمزى و تورم شود. تورم غدد لنفاوى منطقه‌اى (لنفانژيت) شايع است. به‌ندرت سردرد، تب و استفراغ بروز مى‌کند. قرار دادن يخ روى محل گزيدگى درد را کاهش مى‌دهد. در موارد تب و سردرد استراحت در بستر توصيه مى‌شود. درمان ديگرى معمولاً لازم نيست.

ميلى‌پدها (دسته‌اى از هزارپايان) گزنده نيستند ولى ممکن است سمى ترشح کنند که پوست را تحريک کند. شستشوى ناحيهٔ مبتلا با آب و صابون مؤثر است. از پارچهٔ آغشته به الکل استفاده نکنيد ـ در صورت تداوم آزردگى مى‌توان از يک استروئيد موضعى مثل هيدروکورتيزون (cortaid) سود برد.

ساير جانوران گزنده

از ميان بندپايان معمول که از بدن انسان براى تغذيه استفاده مى‌کنند مى‌توان از پشه‌ها، کک‌ها، شپش‌ها، ساس‌هاى تختخواب، ساس‌هاى لب (ساس‌هائى که نيش دردناک دارند و اغلب لب را نيش مى‌زنند ـ م.)، مگس شنزار و خرمگس نام برد. بزاق اين موجودات موذى اغلب تحريک‌کننده است و باعث واکنش حساسيتى مى‌شود.

براى اغلب گزيدگى‌ها يخ تسکين مناسبى ايجاد مى‌کند. در موارد واکنش موضعى وسيع يک کورتيکواستروئيد موضعى مثل هيدروکورتيزون به‌علاوهٔ يک مسکن ممکن است ضرورى باشد.

مواد ضدحشره (اين مواد روى پوست با لباس‌هاى رو پاشيده مى‌شوند و با حشره‌کش‌ها که روى حشرات پاشيده مى‌شوند تفاوت دارند ـ م.)

مؤثرترين و بى‌خطرترين مواد ضدحشره حاوى مادهٔ دى‌ئى‌تى (DET) است. پاشيدن آن روى پوست بدون پوشش و لباس رو در مورد لاروهاى حيره، کنه‌ها، کک‌هاى گزنده، و پشه کاملاً مؤثر است ولى روى زنبورعسل تأثير ندارد. از فرآورده‌هاى ۱۰۰% دى‌ئى‌تى استفاده نکنيد زيرا بسيار قوى است و در برخى افراد ايجاد واکنش حساسيتى و سمى مى‌کند. اين ماده را روى بريدگى‌ها و خراش‌ها نپاشيد و تا حدامکان آن را در کودکان به‌کار نبريد. از به‌کار بردن آن در اطفال زير دو سال خوددارى کنيد. هرگز حشره‌کش‌ها را براى دور کردن حشرات روى خود نپاشيد، زيرا ايجاد واکنش‌هاى عصبى شديد و شايع مى‌کنند و ممکن است منجربه مرگ شوند.

مارهاى مرجانى

اکثر کارشناسان معتقد هستند که روش بستن نوار فشارى در موارد نادر گزيدگى مار مرجانى کمک ناچيزى مى‌کند. سم اين مارها به سرعت جذب و مستقيماً وارد جريان خون مى‌شود. بهتر است هيچ غذا يا نوشيدنى مصرف نشود و هر چه زودتر بيمار تحت مراقبت‌هاى پزشکى قرار گيرد.