مواد نشاسته‌اى و قندها

آنها در انواع آرد و حبوبات (آردگندم ـ جو ـ بلغور و غيره) در قند و شکر، عسل، سيب‌زمينى، برنج، وجود دارند. ميوه‌ها و سبزيجات نيز داراى موادقندى هستند.

- قند:

قند را هرگز نبايد بيش از حد مصرف کنيم. نه داراى ويتامين است و نه املاح، و به‌ دندان‌ها نيز آسيب‌ مى‌رساند. غذاى خيلى شيرين طفل را بد عادت مى‌کند و او حاضر نمى‌شود از غذاهاى نمک‌دار بخورد. پس تنقلات را از برنامه حذف مى‌کنيم و به‌ندرت مثلاً در اعياد يا جشن‌هاى تولد به طفل چند شکلات و آب‌نبات و غيره مى‌دهيم. انواع آب‌نبات و کارامل‌ها را که به دندان مى‌چسبد رد مى‌کنيم و برعکس آدامس را گاهگاهى توصيه مى‌کنيم. زيرا هنگام جويدن در آروارهٔ طفل خون جريان مى‌افتد که براى تشکيل و تکامل دندان‌ها خوب است. ولى بايد دقت کنيم که اطفال عادت نکنند خيلى بد منظره و با دهان باز آدامس بجوند.

وقتى همراه کودک خود براى گردش مى‌رويد مطمئناً مادران بسيار ديگرى را نيز همراه فرزندان کوچک خود مى‌بينيد و شايد بعضى اطفال به‌نظر شما تپل و مامانى مى‌آيند که در کالسکهٔ خود آرام نشسته‌اند و حرکتى نمى‌کنند. مطمئن باشيد اين دسته مادران مهربان در مورد فرزندان خود دچار اشتباه شده‌اند و به آنان بيش از حد مواد 'قندى و نشاسته‌اي' خورانده‌اند، قسمت اعظم غذاى روزانهٔ ما از مواد 'قندى و نشاسته‌اي' تشکيل شده است مانند نان، برنج، ماکارونى، سيب‌زمينى و انواع شيرينى، شکلات و ساير تنقلات خوشمزه نيز تقريباً صددرصد از شکر درست شده‌اند. آنها به آسانى قابل هضم و جذب مى‌باشند و منبع انرژى هستند. اما موادقندى و نشاسته‌اى نمى‌توانند همهٔ احتياجات بدن را برطرف سازند. پس ساير مواد غذائى که متذکر شديم براى بدن حتماً لازم مى‌باشند. از طرفى مصرف بيش از حد موادقندى و نشاسته‌اى به‌صورت چربى در بدن ذخيره مى‌شود و مى‌بينيم در هر نوع رژيم براى لاغر شدن سعى مى‌شود از اين مواد کمتر استفاده شود.

يک طفل نيز نبايد چاق بشود بلکه بايد متناسب باشد. بچه‌هاى لاغر غالباً سالم هستند و آنها به مراتب مقاوم‌تر از بچه‌هاى چاق مى‌باشند. اگر طفل تپل دوسالهٔ شما خيلى آرام است و به‌طور چشم‌گيرى کم تحرک مى‌باشد و اشتياقى به جست و خيز از خود نشان نمى‌دهد و تحريکات پوستى دارد و اجابت مزاج او آن طورى که بايد باشد نيست در آن صورت لطفاً فوراً همه نوع نان‌هاى شيرينى‌ و تنقلات و نان سفيد و حتى سوخارى را از برنامهٔ غذائى او حذف کنيد و به او فقط نان سياه بدهيد. طفل خود را از هرگونه پرخورى برحذر داريد. عادت به پرخورى و ازدياد وزن تا سنين بزرگسالى همچنان گريبانگير خواهد بود. چنين اشخاصى يا بايد در تمام عمر با آن در مبارزه باشند و يا وزن اضافى را حمل کنند. در ميان مواد 'قندى و نشاسته‌اي' دسته‌اى را انتخاب مى‌کنيم که بايد به مقدار قابل توجّهى در برنامهٔ روزانه گنجانده شوند؛ آنها عبارتند از:

- نان:

نان سياه گذشته از مواد نشاسته‌اى و قندى داراى پروتئين، املاح و ويتامين مى‌باشد. اين عناصر در غلات و بيش از همه در مرز بين پوست و گوشت دانه وجود دارد. و آنها در صورتى در آرد يافت مى‌شوند که غلات کاملاً از پوست جدا نشده باشند. که در اين صورت آرد تيره مى‌شود و نان تهيه شده از آن نيز تيره خواهد بود (نان سياه) پس آرد تيره و نان سياه سالم‌تر از نان‌هاى سفيد و لطيف است. و نان سياه خوب (نبايد زياد تازه مصرف شود، لااقل يک روز مانده باشد) باعث سلامت دندان‌ها مى‌شود و به‌علاوه جريان هضم را تسريع مى‌کند. اگر طفلى يبوست دارد نبايد هيچگونه نان سفيد مصرف کند و غالباً تنها بدين وسيله موفق مى‌شويم اجابت مزاج را به روال طبيعى هدايت کنيم. نان را نبايد هيچ‌وقت تازه مصرف کرد بلکه بايد يکى دو روز در منزل بماند. طفل بايد عادت کند که نان را بجود. بعضى کودکان در جويدن تنبل هستند اگر مطيع آنان بشويد مجبور خواهيد شد به آنان فقط سوخارى، بيسکوئت، و يا نان سفيد تازه بدهيد؛ از دو سالگى، طفل بايد به خوردن نان عادت کند. او بايد از نان سير شود اما هيچ‌وقت نبايد فقط با نان تغذيه شود.

- بلغور و نشاسته:

(گندم ـ ذرت ـ سيب‌زمينى و غيره)، امروز در کارخانجات طورى تهيه مى‌شود که مواد با ارزش دانه که در داخل و يا زير پوست آن جمع شده‌اند متأسفانه از بين مى‌روند. اين امر در مورد برنج صيقل دادهٔ خوشمزه نيز صادق است. درست در زير پوست برنج (و جو) ويتامين‌هاى با ارزشى وجود دارند به نام گروه B و طفل شما نيز به اين مواد بسيار احتياج دارد. پس براى تغذيهٔ او برنج طبيعى و نان سياه بلغور طبيعى خريدارى کنيد.

يکى از غلات با ارزش، جو است. از کارخانه کواکر اگر يافت شود، بسيار عالى است احتياج به پختن نيز ندارد.

- سيب‌زمينى:

سيب‌زمينى، هم ارزان است و هم بسيار ارزش غذائى دارد. داراى مواد نشاسته‌اى، املاح و ويتامين است. به طفل کوچک خود هر روز يا هر دو روز يک‌بار سيب‌زمينى بخورانيد.

بدين ‌وسيله مى‌توانيد از تغذيهٔ يک طرفى فقط توسط غذاهاى شيرين اجتناب کنيم. سيب‌زمينى را بهتر است با پوست بپزيم. ققط اواخر بهار و در تابستان بهتر است که پوست آن را بگيريم و سپس بپزيم چون از اين موقع در زير پوست آن عناصر ناسازگار جمع مى‌شود. سيب‌زمينى را لحظه‌اى قبل از پختن پوست بگيريد و هرگز آن را مدتى در آب نگذاريد.

- نخود، لوبيا و عدس:

هم داراى مواد نشاسته‌اى هستند هم پروتئين. اما مواد پروتئينى آن زياد با ارزش نيست. اطفال کوچک معمولاً از طعم آنها خوششان نمى‌آيد. اما کودکان از سن چهار سالگى بايد از اين غذاى بزرگ‌تران بخورند. در ابتدا آن را له مى‌کنيم پس از چندى ديگر احتياج به آسياب کردن نيست. آسياب کردن را نبايد مدت مديدى ادامه دهيد زيرا اولاً طفل بايد به جويدن عادت کند و ثانياً دستگاه گوارشى او به عناصر درشت‌تر نيز احتياج دارد که بتواند خوب کار کند. حبوبات را از شب قبل خيس مى‌کنيم تا بدين وسيله زمان پختن را کوتاه‌تر کنيم.

- سبزيجات:

به هيچ عنوان نبايد طفل را از آنها محروم کرد. آنها هم داراى ويتامين هستند و هم املاح که وجود آنها براى تشکيل خون، تشکيل استخوان، و ساختمان کليهٔ ارگان‌هاى بدن بسيار حياتى و ضرورى است. ما نبايد خود را فقط در نوع سبزيجاتى محدود کنيم که مى‌توانيم آن را پس از پختن خوب له کنيم (از صافى سيمى عبور دهيم) مثل 'اسفناج، هويج، گل‌کلم و نخودسبز' بلکه از انواع ديگر که خيلى ريز کرده باشيم مثل کلم سنگى و غيره نيز بايد استفاده کنيم. بعضى‌ها از مصرف انواع ديگر کلم حتى براى بچه‌هاى بزرگ‌تر نيز خوددارى مى‌کنند چون عقيده دارند که توليد نفخ مى‌کند در حالى‌که صحت ندارد. بايد بدانيم خانوادهٔ کلم تنها سبزيجاتى هستند که در فصل زمستان سبز مى‌باشند. مادهٔ سبزينه‌ٔ سبزيجات با ماده رنگى خون خويشاوندى نزديکى دارند و در تشکيل خون بسيار مهم است. از بوى تند کلم هنگام پختن که غالباً از آن خوششان نمى‌آيد مى‌توان کاست اگر مدت کمى در ديگ را باز بگذاريد. سبزى‌هاى علفى (جعفرى ـ تره ـ شويد و غيره) از دو سالگى قابل هضم مى‌باشند. املاح با ارزش سبزيجات را دور ريخت. پس سبزى را با مقدار کمى آب بار مى‌گذاريم که پس از پختن اندازه باشد و آن را با مقدار کمى آرد غليظ مى‌کنيم.

- ميوه:

ميوه را مى‌توان با انواع کرم‌ها و پودينگ‌ها به طفل داد. مجبور نيستيم آن را حتماً به‌صورت کمپوت مصرف کنيم بلکه مى‌توانيم از آبِ ميوه‌هاى آبدار و عصارهٔ توت فرنگى و تمشک و سيب‌ رنده شده نيز استفاده کنيم. هيچ‌وقت به ميوه‌هاى خام زياد شکر اضافه نکنيد زيرا توليد ناراحتى روده مى‌کند. آب ميوهٔ تازه اگر با آب رقيق شود و يا با حريره و غيره خورده شود بهتر قابل جذب است. برعکس شربتى که از ميوه‌جات تهيه مى‌شود چون مدت زيادى مانده است و داراى مواد شيميائى (مانند جوهر ليمو، اسانس و مواد رنگى و غيره) مى‌باشد داراى ارزش غذائى چندانى نيست و چون خيلى هم شيرين مى‌باشد، اشتهاء اطفال را براى قبول ساير غذاها زايل مى‌کند.

- ويتامين:

امروزه کلمهٔ ويتامين سر زبان‌ها است. خيلى چيزها دربارهٔ آن مى‌شنويم و مى‌خوانيم. آيا ويتامين‌ها به راستى عناصر جادوئى هستند که توليد سلامت، نيرو و مقاومت مى‌کنند؟ البته نه ولى ما حق نداريم از آنها محروم شويم چون مريض خواهيم شد.

- پس چه بايد بکنيم که غذاى خانواده حاوى مقدار کافى ويتامين باشد؟

ويتامين در درجهٔ اول بايد از طريق مواد غذائى طبيعى به بدن برسد نه توسط قرص و دارو. پس مواد اوليه‌اى خريدارى کنيد که طبيعى باشد يعنى صيقل داده نباشد و رنگ‌آميزى نشده باشد. ديگر اينکه دقت کنيد که هنگام تهيه و پختن غذا ارزش آن از دست نرود زيرا درست اين قسمت در دست‌هاى شما قرار دارد و توجه بدان حائز اهميت است و ما مکرر بدان اشاره کرده‌ايم. شير، گوشت، تخم‌مرغ، و ماهى بايد حتى‌المقدور تازه باشد. اگر مواد غذائى مدت زيادى بماند، ارزش غذائى خود را از دست مى‌دهد فقط فريزر از اين قاعده مستثنى است آن هم تا حدودى که بعداً دربارهٔ آن صحبت خواهيم کرد.

متأسفانه امروز بسيارى از مواد اوليه يا فاقد ويتامين هستند و يا خيلى کم ويتامين دارند. به‌عنوان مثال آردها را بيشتر سفيد تهيه مى‌کنند يا شير را پاستوريزه مى‌کنند (سه دقيقه تمام به آن ۶۰ درجه حرارت مى‌دهند) که در اثر اين عمل ويتامين‌هاى آن به مقدار زيادى از دست مى‌رود.

ميوه‌جات و سبزيجات داراى ويتامين C هستند، اين موضوع را امروزه همه مى‌دانند. ولى اگر مدتى مانده باشند و يا اگر آنها را براى مصرف ريزريز کنيم و بگذاريم چند ساعت بماند و يا آنها را بپزيم از ويتامين آنها کاسته خواهد شد. آيا به فرزندان خود به‌طور مرتب کاهوى سبز تازه مى‌دهيد؟ اگر فصل فلفل‌ سبز دلمه است چند قطعه باريک از آن و گوجه‌فرنگى نيز به آن اضافه کنيد.

بچه‌ها هويج‌فرنگى، خيار، تربچه، کلم‌سنگى را دوست دارند بجوند. اين سبزيجات با مقدارى نان سفيد و کره غذاى ضميمهٔ خوبى است و ما بين دو وعده غذاى اصلى به طفل بدهيد.

کنسرو ميوه و سبزى اگر در کارخانه‌اى معتبر تهيه شده باشد بسيار خوب است. هرگز آبى را که در آن سبزيجات و سيب‌زمينى را پخته‌اند دور نريزيد چون محتوى املاح است، آن را در سوپ و غيره مصرف کنيد.