افشار

ريشهٔ قبايل افشار به قبيله‌هاى ترک نژاد اُغوز برمى‌گردد که از دشت‌هاى 'قبچاق' ترکستان مهاجرت کرده‌اند.

افشارها در ميان مردم ترک‌زبان از اصلى‌ترين قبيله‌هاى ايرانى هستند و هنوز تعداد قابل ملاحظه‌اى از آنها در آذربايجان خمسه، خراسان و کرمان و خوزستان زندگى مى‌کنند. گليم‌هاى افشار احساس خاصى به بيننده منتقل مى‌کنند.

گليم‌هاى افشار خوزستان اکثراً کوچک و به‌شکل مستطيل است. رنگ‌هاى محدود و تيره دارد و طرح متن، دو يا سه ترنج بر روى بافت يک‌دست است. گليم‌هاى افشار خوزستان در طرح و بافت به‌دست بافت‌هاى لُرها شباهت دارد.

گليم‌هاى افشار آذربايجان بلند و مستطيل شکل است و بشتر در رنگ‌هاى قرمز تيره، آبى و سفيد بافته مى‌شود. تارها از نخ و پودها از پشم است و طرح متن ترنج‌هاى بزرگى است روى زمينهٔ يک‌دست.

دست بافت‌هاى افشار خراسان و گليم‌هاى آنان 'کَلات' نام دارد. در طرح متن آنها از نگاره‌هاى مرکب کوچک در داخل طرح‌هاى نوارى‌شکل و يا نگاره‌هاى مرکب کوچک در اطراف يک ترنج هندسى تشکيل يافته است. رنگ‌هاى اين دست‌بافت‌ها معمولاً قرمز تيره، آبي، قهوه‌اى شترى و سفيد عاجى است. کيف‌ها و وسايل زمينى بسيارى در اين ناحيه بافته مى‌‌شود.

اشتباهاتى در بافت طرح عجيب اين گليم ديده مى شود. بافنده در بافت برگردان چهار رديف چپ و راست متشکل از مربع‌هاى کوچک و رنگى باشيوه متصل جفت قلاب تبحرى نشان نداده است. گل‌هاى رز کوچک و سفيد از مشخصات دست بافت‌هاى افشار به‌شمار مى‌آيد.

افشار کرمان مهم‌ترين و بزرگ‌ترين قبيله از افشارها است. اين قبيله با وجود توليد انبوه قالى‌هاى گره‌دار، گليم‌هاى زيادى نيز مى‌بافند که شايد در ميان قبايل ايران از بيشترين تنوع و گوناگونى برخوردار باشد. گليم‌هاى افشار طرح‌ها و نگاره‌هاى مختلفى دارد که بعضى از آنان يادآور دست‌بافت‌هاى هندى است.

در گليم‌هاى افشار سيرجان رنگ‌ها محدود و اکثراً قرمز و آبى و سبز تيره است. در متن ايجاد گليم‌ها نيز همچون ديگر دست‌بافت‌هاى افشار، از گل‌هاى تزئينى کوچک و سفيد استفاده مى‌شود. در گليم‌هاى سيرجان گل‌ها به‌شکل منظم در متن و حاشيه‌ها قرار مى‌گيرد. تعداد زيادى سفره و روکسرى نيز در اين منطقه بافته مى‌شود.

ترکيب‌‌بندى گليم‌هاى افشار جيرفت بسيار شبيه به دست‌بافت‌هاى بختيارى به‌خصوص گليم‌هاى شوشتر است. رنگ متن قرمز تيره و معمولاً داراى سه ترنج است. حاشيه‌هاى خارجى گليم‌ها با کمک نگاره‌هاى لاله‌عباسى تزئين مى‌شود.

دست‌بافت‌هاى 'بافت' شبيه جيرفت است اما متن مرکزى آنها معمولاً به نوارهايى با نگاره‌هاى انتزاعى يا ترکى و يا نوارهايى باريک با گل‌هاى کوچک تزئينى و پودهاى معلق و چرخان تقسيم مى‌شود.