دورکاری برای کتابداران

در يک بررسى بر روى الگوهاى جديد کارى در کتابداري، پيندر (۱۹۹۲) تنها شواهد اندکى دال بر ايجاد مصاديق کارى قابل انعطاف يافت (وى به دورکارى به همراه با تسهيم‌کارى -Job-Sharing- و ساعات کارى قابل انعطاف پرداخت). رايج‌ترين مورد، تسهيم‌کارى بود، که با تشويق‌هاى مقامات محلي، در بعضى از کتابخانه‌هاى عمومى اجراء مى‌شد. ساعات کارى قابل انعطاف در کتابخانه‌هاى پلى‌تکنيک بيشتر از کتابخانه‌هاى دانشگاهى يا عمومى گسترش يافته بود. او دريافت که ظاهراً چيزى از دورکارى نشنيده‌اند.

در پيمايش ۶۰ کتابخانهٔ آمريکائي، ۱۲ درصد کارکنانى بودند که مرتباً در خانه کار مى‌کردند (هينز - ۱۹۹۰). اين مسئله در کتابخانه‌هاى علمى - پژوهشى که ۲۴% آنها از خانه‌کاران استفاده مى‌کردند بيشتر از کتابخانه‌هاى عمومى (۱۲%) بود. گزارش شد که در کتابخانهٔ عمومى شهر بولدر، مديران دورکار، يک روز از هفته را در خانه مى‌گذرانند. (لوچى و هارتمن - ۱۹۸۴).

پيندر بر اين باور است که کار قابل انعطاف به‌خصوص مربوط به کتابخانه‌هائى است، که نسبت بالائى از نيروى کار آن را زنان تشکيل مى‌دهند و وقتى براى تشکيل خانواده، حرفهٔ خود را ترک مى‌کنند، مهارت‌هاى آنها از دست مى‌رود. وى مى‌گويد که اگر قرار باشد کتابخانه‌ها به خاطر مهارت‌هاى کمياب در بازار فشردهٔ نيروى کار به رقابت بپردازند، بايد از الگوهاى کارى انعطاف‌پذيرترى استفاده کنند. مورد مشابهى هم توسط لت (۱۹۹۳) مطرح شد، که مى‌گويد روندهاى جمعيت‌شناختى در نيروى کار، در حال هدايت سازمان‌ها به سمت ساختارهاى انعطاف‌پذيرتر مى‌باشد. وى همچنين اشاره مى‌کند که آن حوزه‌هائى از جهان کتابدارى که بر اطلاعات متمرکز هستند و داراى کارمندانى در قلمرو فن‌آورى اطلاعات هستند، زمينه‌هائى بارور براى دورکارى را دارا مى‌باشند. وى کارکنان خدمات کتابدارى و اطلاع‌رسانى را در خط مقدم روند شکل دادن به صور جديد سازمانى مى‌داند.

انجمن کتابدارى (LA)، با چاپ مطالبى دربارهٔ دورکارى به ضرورت مطلع ساختن اعضاء خويش از اين موضوع پاسخ گفته است. جزوهٔ اين انجمن با نام دورکاري که نقطهٔ شروع شمرده شده است، مربوط به افرادى است که خواستار کار کردن براى يک کارفرما تحت شرايط استخدام دائمى هستند. اين جزوه اطلاعاتى را براى اين کارکنان در باب تخصص، طرق کار کردن، انزوا و ارتقاء حرفه‌اى ارائه مى‌کند. در يک سياههٔ وارسى براى کارفرماها، موضوعاتى از قبيل تجهيزات و ملزومات، شرايط کار، امنيت داده‌ها، مديريت و استخدام کارکنان گنجانده شده است. کار کردن براى خود بروشورى از انجمن کتابداري است که مخاطب آن، کارکنان خويش‌فرما در جهان کتابدارى و اطلاع‌رسانى هستند. (فريزر - ۱۹۹۳) اين بروشور توصيه‌هاى خردمندانه‌اى را در باب موضوعاتى از کار کردن در خانه گرفته تا بازاريابى و ملاحظات مالى را ارائه مى‌کند.

در مقاله‌اى از مجلهٔ ال‌اى‌ رکورد (LA Record)، شرح جالبى از تجارب دورکارى عضوى از تيم مديريت ارشد خدمات کتابدارى سامرست را نقل مى‌کند. (کمپل و فراود - ۱۹۹۵).

هنگامى که ژاکى کمپل براى اولين بار مادر شد، در جستجوى امکان دورکارى به ادارهٔ کارگزينى شوراء بخش مراجعه کرد. ادارهٔ کارگزيني بعد از بررسى شغل وي، از او حمايت کردند. بسيارى از کارهاى او مستلزم آماده کردن گزارش‌ها و مقالات مکتوب، پرداختن به مکاتبات و ارتباطات داخلى و برنامه‌ريزى خدمات و پروژه‌هاى جديد بود، اضافه بر اين، وى مقدار زمان قابل ملاحظه‌اى را کنار تلفن مى‌گذراند. مشخص شد که با وجود تجهيزات مناسب، اين کار را مى‌توان در هر جائى انجام داد.

کمپبل در بازگشت به کار، در هفته دو روز در خانه کار مى‌کرد. وى کار خويش را چنان سازماندهى کرده بود که تشريفات ادارى و اکثر تلفن‌زدن‌ها در روزهاى دورکارى انجام مى‌شد، و بازديدها و ملاقات‌ها براى ديگر روزها زمانبندى شده بودند. مدير مستقيم وي، راب فراود (که در آن زمان معاون کتابدار بخش بود). ديدگاه خويش را ارائه کرد. وى به اين نکته اشاره کرد که بسيارى از کتابداران عمومى ارشد ممکن است در شگفت شوند که چگونه مى‌توان کارکنان را براى انجام بخشى از زمان کارى خود در خانه آزاد گذاشت. با ارزان‌تر شدن هزينه‌هاى مخابرات، با اهميت يافتن موضوعات مربوط به دعوت به کار و نگهدارى کارکنان، و با اهميت يافتن موارد زيست‌محيطى مربوط به رفت و آمد به محل کار، بايد از خود پرسيد که آيا با وجود کارکنانى که علاقه‌مند به استفاده از اين راه هستند، مى‌توان از توجه جدى به اين امر غفلت کرد؟

يقيناً تجارب به‌دست آمده در سامرست اين است که يک عضو متعهد، سازماندهى شده و پرشور از مجموعهٔ مديريت ارشد، سرمايه‌گذارى اندکى را که به‌عمل آمده همراه با سود آن، بازگشت خواهد داد.