کودک و اطرافيان

گاهى به انسان‌هائى برخورد مى‌کنيم که آراسته به نظر مى‌آيند، باهوش و زرنگ هستند و در حقيقت همهٔ آن چيزهائى که براى رسيدن به يک زندگى موفقيت‌آميز و سعادتمند لازم است دارا مى‌باشند. اما با وجود آن از دايرهٔ مشکلات خود نمى‌توانند خارج شوند و به جلو بروند. اگر در جستجوى علل آن برآئيم پى مى‌بريم که اين دسته از انسان‌ها نمى‌توانند آن رابطهٔ لازم را بين خود و سايرين برقرار سازند. در نتيجه نه از خود راضى هستند و نه از دنيا و زندگى. شايد نتوان تصور کرد که چقدر رابطهٔ صحيح بين انسان‌ها داراى اهميت است.

اين تابع طرز رفتار شما است که چطور بخواهيد طفل خود را تربيت کنيد. شما بايد به فرزند خود خواهش کردن، تشکر کردن، سلام کردن و خداحافظى کردن را بياموزيد، البته اين بدان معنى نيست که در اجراء آن طفل را به‌طور فورمولى تحت فشار بگذاريد. بلکه کافى است که خود در خانواده رعايت اين اصول را بکنيد. رفتار خوب شما در خانواده تأثير خود را مى‌کند و طفل آنچه را که از شما ببيند ياد خواهد گرفت. بايد بدانيد که غالب رفتارهاى انسان به‌صورت اکتسابى است نه خود جوش. پس غيرمستقيم آنچه را که لازم است به طفل خود بياموزيد.

همچنين شما بايد طفل را طورى هدايت کنيد که او بتواند خود را در خانه و خانواده بگنجاند، يعنى اينکه بتواند خود را تحت نظم درآورد. مثلاً تا پيش از سه سالگى از او بخواهيد که اسباب‌بازى‌هاى خود را جمع کند. البته بايد مکان مشخصى براى اسباب‌بازى‌هاى او معلوم کنيد. کشوى ميز، کارتن اشکاف کوچک و يا طاقچه. فرزند شما نبايد قبل از آنکه اسباب‌بازى خود را جمع کند، اسباب‌بازى جديد به ميدان بياوريد. در اين خصوص زياد سخت‌گير نباشيد ولى فوراً نيز تسليم نشويد. رعايت نظم و تربيت متأسفانه يک غريزه و فضيلت ذاتى نيست بلکه اکتسابى است و براى رسيدن به آن آرزو کردن کافى نيست بلکه بايد در اجراء آن کوشيد و جديت کرد و بايد دانست بدون تربيت کردن رسيدن به اين آروز ممکن نيست. رعايت نظم و تربيت براى طفل بعدها بسيار لازم است، چه در مدرسه و چه در شغل آينده. انسان نامنظم هميشه مزاحم اطرافيان وى است و خود نيز از آن رنج مى‌برد.

- آيا مى‌توانيم به کودک خردسالى وظايف خانه را محول کنيم؟

حتماً دقت کرده‌ايد که فرزند شما از سن سه سالگى تمايل دارد در همهٔ کارهاى خانه مشارکت نمايد. پس بگذاريد طفل کوچک شما نيز کمک کند. هرگز به او نگوئيد: 'براى اين کارها هنوز کوچک هستى. اين کار هنوز از عهدهٔ تو برنمى‌آيد' . دختران کوچک دوست دارند در پرستارى نوزاد مشارکت کنند. پسرهاى کوچک نيز مى‌توانند بعضى کارهاى کوچک را انجام بدهند. البته ما نبايد توقع داشته باشيم که آنان کارها را به‌طور صحيح انجام دهند و هرگز نبايد مسئوليت‌ها را کلاً به‌عهدهٔ آنان بگذاريم. زيرا حافظهٔ آنها هنوز ناقص است و قوهٔ به خاطر سپردن آنان کامل نيست و به آسانى حواس آنها منحرف مى‌شود.

از اواخر يک سالگى کودک به طرف بچه‌هاى ديگر کشيده مى‌شود. بچهٔ دو ساله هنگامى که با بچه‌هاى ديگر است خيلى خوشحال است حتى اگر نتواند هنوز با آنان درست بازى کند. از سن سه سالگى است که کودکان مى‌توانند با يکديگر درست بازى کنند و در حقيقت در اين سن بچه‌ها بيشتر دوست دارند با اطفال بزرگ‌تر بازى کنند. در اثناء بازى بعضى عبارات جديد ياد مى‌گيرند و بعضى اوقات به همديگر زور مى‌گويند و گاهى کلمه‌اى نامناسب و فحش ادا مى‌نمايند. که اين کلمات را هر طور که مى‌شنوند بازگو مى‌کنند بدون آنکه معنى آن را بدانند. اين مسئله را نبايد جدى بگيريم و هيچ دليلى وجود ندارد که بچه را از ديگران جدا کنيم . براى وى توضيح بدهيد که از اين کلمات نبايد استفاده کند و اگر در منزل نيز اين کلمات را نشنود پس آن را ديگر به‌کار نخواهد برد.

از سن چهار سالگى اطفال مجدداً شروع مى‌کنند و با همسالان خود بازى کنند. در اين سن بچه‌ها شخصاً پيشنهاد بازى کرده و نوع آن را تعيين مى‌کنند. آنان مطابق نظريهٔ و نقشهٔ خود بازى مى‌کنند. اما از تشويق و راهنمائى بزرگ‌تران نيز همواره استقبال مى‌کنند و اين پديده در تمام دوران طفوليت به همين عنوان است.

معمولاً هم بازى اطفال، خواهران و برداران وى هستند که وجود آنها غيرقابل گزينش است. کودکان تنها داراى اين مشکل نيستند بلکه با مشکلات پرورش مى‌يابند و گاهى حتى با مشکلات بسيار زياد و به خاطر تنها بودن بيشتر وارد دنياى بزرگ‌تران مى‌شوند و به آسانى در مرکز محور قرار مى‌گيرند. اگر فرزند شما با بچه‌هاى ديگر در جائى جمع مى‌شوند، در اين صورت بايد کمى کمک کنيد تا آنان بتوانند با يکديگر ارتباط برقرار کنند و با هم بازى کنند. براى آنها وسايل بازى تهيه کنيد، چند پيشنهاد بدهيد و روش بازى را ياد بدهيد. وقتى اين کار صورت گرفت کم‌کم خود را عقب بکشيد و بگذاريد اين اجتماع در انحصار کودکان قرار بگيرد. بدون شک شايد فرزند شما در گيرودار بازى مورد تهاجم يا پرخاشگرى يک طفل قرار بگيرد و يا کتک بخورد. و ممکن است قهر کند، گريه کند، و يا تسليم شود. اين کارها هيچ ضررى ندارد خود را مداخله ندهيد چون کسب آمادگى است براى بعدها. به زودى طفل شما وارد مدرسه مى‌شود و در آنجا شما نمى‌توانيد از او در مقابل ديگران حمايت کنيد و او بايد بتواند جسماً و روحاً يک ضربه را تحمل کند.