تربيت کودک

در فرانسه، نخستين رساله دربارهٔ آموزش را زنى به ناخم دهوادا Dhuoda که مادر دو فرزند بود، در ۸۴۲ نوشت.

يکى از توصيه‌هاى بى‌شمارى که دهودا به پسرش مى‌کند، خيلى به دل منِ نويسنده مى‌نشيند. 'کتاب‌هاى زيادى هست که بايد بخوانى، ورق بزنى، دربارهٔ آنها تفکر و تعمق کنى، و متخصصان بسيارى را مى‌يابى که مى‌توانند آنها را به تو بياموزند...' و کمى بعد دهودا، بار ديگر به اين مطلب اشاره مى‌کند: 'گيوم زيبا و مهربانم، بار ديگر به تو يادآورى مى‌کنم که در ميان مشغلهٔ دنيوى اين عصر، از پرداختن به کتاب‌ها غافل مشو' . دهودا نه تنها در مورد نيايش پروردگار و فراگيرى رياضيات پندهائى به خواننده مى‌دهد، بلکه بيشتر راه و روش زندگى را در اين کتاب به تصوير مى‌کشد.

در سده‌هاى بعد، رساله‌هاى آموزشى بسيارى انتشار يافت که در آنها اصول و قواعد زندگى مطرح شده‌اند. يکى از مشهورترين اين رساله‌ها، اميل يا دربارهٔ تربيت Émile, ou De l' education نوشته ژان ژاک روسو jean l- jacques Roisseau است، که در پنج جلد، مراحل مختل تربيت از بدو تولد تا زمان ازدواج را شرح مى‌دهد.

از چند دههٔ پيش، کتاب‌هاى روانشناسى و روانکاوى جاى رساله‌هاى آموزشى را گرفته‌اند؛ رفته‌رفته اين فکر مطرح شده است که پيش از توصيهٔ اصول آموزشى، بايد روان کودک را بهتر بشناسيم. بنابراين کتاب‌هاى وينيکوت، گزل، پياژه، فرويد، زازو، مونتانيه، دولتو و بسيارى ديگر که ذکر نام آنها در اينجا ممکن نيست، منتشر شد.

هر يک از آنها، با توجه به تخصص خود، از رفتار کودک، گرايش او به اجتماعى شدن، ناخودآگاه، روان و احساسات او سخن مى‌گويد و به شناسائى او کمک مى‌کند.

با گذشت زمان، کتاب‌هاى بيشترى منتشر شده است که در شناختن اطفال و درک دنياى آنها مؤثر بوده‌اند.

البته وقتى شما مى‌خوانيد طفل نُه ماهه‌اى که بازيچه‌اش را روى زمين مى‌اندازد قصد عصبانى کردن شما را ندارد، و فقط مى‌خواهد بداند بازيچه کجا مى‌افتد، واکنش شما در برابر او تغيير مى‌کند. همين طور وقتى به شما مى‌گوئيم که 'نه' گفتن کودک ۲ تا ۵/۲ ساله مرحلهٔ مهمى از پيشرفت او به‌سوى استقلال است، ديگر اين 'نه' را رفتارى تهاجمى نسبت به خود تلقى نمى‌کنيد. در بسيارى از موارد ديگر هم همين‌گونه است.

گمان مى‌کنم با اين آگاهى‌ها ـ احساسات و غريزهٔ شما آنها را کامل مى‌کنند ـ آنچه را براى تربيت فرزندتان لازم است مى‌دانيد.