عفونت‌های ناشی از ویروس اپشتین - بار (EBV; Epstein-Barr Virus)
EBV نوعى هرپس ويروس انسانى است که يک هسته DNA دو رشته‌اى خطى دارد که اطراف آن‌را يک غلاف محتوى گليکوپروتئين و يک نوکلئوکپسيد بيست وجهى احاطه کرده است، اين ويروس تمايل خاصى به لنفوسيت‌هاى B دارد.
اپيدميولوژى EBV عمدتاً از طريق بزاق و گاهى در اثر تزريق خون انتقال مى‌يابد و زياد آلوده‌کننده نيست. در شرايط اقتصادى اجتماعى پائين و در کشورهاى در حال توسعه عفونت اوليه بيشتر در سنين پائين اتفاق مى‌افتد. عفونت اوليه EBV در ميان نوجوانان و بالغين جوان عمده‌ترين علت مونونوکلئوز عفونى (IM; Infectious Mononucgeosis) است. سرم بيش از ۹۰ درصد از افراد تا سن بلوغ از نظر آنتى‌بادى EBV مثبت مى‌شود. تا ۱۸ ماه پس از عفونت اوليه و پس از آن گاهى به‌طور متناوب ويروس از اوروفارنکس ترشح مى‌شود، بدون اينکه علامت بالينى داشته باشد.
تشخيص
تشخيص آنتى‌بادى‌هاى هتروفيل (آنتى‌بادى عليه اريتروسيت‌هاى گوسفند، اسب، يا گاو) در ۴۰ درصد از بيماران مبتلا به IM در هفته اول و در ۹۰-۸۰ درصد از آنها در هفته سوم وجود دارد (جدول تغييرات سرولوژيک در بيماران مرتبط با EBV). اين تست معمولاً تا ۳ ماه و گاهى تا ۱ سال پس از بيمارى مثبت باقى مى‌ماند. تست مونواسپاتى که براى آنتى‌بادى‌هاى هتروفيل در بازار رايج است کمى حساس‌تر از تست کلاسيک هتروفيل مى‌باشد. مى‌توان آنتى‌بادى‌هاى اختصاصى‌تر EBV را نيز اندازه گرفت اما به غير از موارد آتيپيک يا هتروفيل - منفي، اين بررسى‌ها به‌ندرت براى تشخيص IM ضرورت پيدا مى‌کند (جدول تغييرات سرولوژيک در بيماران مرتبط با EBV). آنتى‌بادى‌هاى IgM ضدٌ آنتى‌ژن کپسيد ويروس (VCA; Viral Capsid Antigen) تشخيص‌دهنده عفونت اوليه EBV هستند و فقط ۲ ماه باقى مى‌ماند؛ آنتى‌بادى‌هاى IgG ضدٌ VCA در ابتداى عفونت ايجاد مى‌شوند و در تمام عمر باقى مى‌مانند. آنتى‌بادى‌هاى ضدٌ آنتى‌ژن هسته‌اى اپشتين - بار (EBNA; Epstoin-Bar Nuclear Antigen) تقريباً در ۸-۶ هفتگى ظاهر مى‌شوند و در تمام عمر باقى مى‌مانند. وجود آنتى‌بادى IgM بر ضدٌ VCA و مثبت شدن آنتى‌بادى ضدٌ EBNA در سرم تشخيص‌دهنده عفونت اوليه EBV هستند. براى تشخيص لنفوم CNS در بيماران مبتلا به ايدز از EBV DNA PCR مايع مغزى نخاعى استفاده مى‌کنند. کشت EBV از گلو تشخيصى نيست، زيرا اين ويروس به‌طور شايع، و براى تمام عمر از اوروفارنکس افراد آلوده ترشح مى‌شود.
جدول تغييرات سرولوژيک در بيماران مرتبط با EBV
نتايج تست‌هاa
Anti-VCA
Anti-EA
بيمارى
هتروفيل
IgM
IgG
EA-D
EAR
Anti-EBNA
مونونوکلئوز عفونى حاد
+
+
++
+
-
-
دوره نقاهت
±
-
+
-
±
+
عفونت قبلي
-
-
+
-
-
+
فعال شدن مجدد در اثر ضعف ايمنى
-
-
++
+
+
±
لنفوم بورکيت
-
-
+++
±
++
+
کارسينوم نازوفارنکس
-
-
+++
++
±
+
VCA; Viral Capsid Antigen
EA; Early antigen
EA; Early Antibody;
آنتى‌بادى ضدٌ آنتى‌ژن Early، با الگوى منتشر (Diffuse) در هسته و سيتوپلاسم سلول‌هاى آلوده
EA-R; Antibody;
آنتى‌بادى ضدٌ آنتى‌ژن Early، محدود (Restricted) به سيتوپلاسم
EBNA; Epstei-Barr Nuclear Antigen
درمان
درمان IM حمايتى است. به‌علت احتمال پارگى طحال بايد ۸-۶ هفته از فعاليت فيزيکى شديد اجتناب نمود. براى انسداد راه‌هاى هوائى و ترومبوسيتوپنى يا آنمى‌هموليتيک شديد استفاده از گلوکوکورتيکوئيدها انديکاسيون پيدا مى‌کند. بعضى از بيماران مبتلا به بيمارى طول کشيده نيز ممکن است از يک دوره کوتاه درمان با پردنيزون سود ببرند اما استفاده روتين از استروئيدها توصيه نمى‌شود. داروهاى ضدٌ ويروسى در درمان IM جائى ندارد.
