|
| امام‌زاده محمدطاهر، روستاى آوج، قزوين (صفويان)
|
|
| اين آرامگاه در آبادى آوج قرار دارد و بنايى است که پس از زلزلهٔ سال ۱۳۴۰ هـ.ش تعميرات کلى يافته و اتاق‌ها و تالارهايى بر گِرداگِرد آن افزوده شده است؛ به نحوى که در حال حاضر، بنايى نوساز به نظر مى‌رسد؛ ولى بخش اصلى بناى امام‌زاده به قرن‌هاى گذشته مربوط است. در بالاى درِ ورودى بقعه - در داخل - بر روى قطعه سنگى، کتيبه‌اى کنده شده است که تاريخ تعمير دوبارهٔ بنا را سال ۱۱۰۹ هـ.ق نشان مى‌دهد. طرح بنا از خارج به صورت چهارضلعى است. نحوهٔ برپا داشتن طاق‌نماها و اختلاف عمدهٔ هر يک از آن‌ها با ديگرى، جالب‌توجه است.
|
|
| امام‌زاده محمود، دينور، صحنه
|
|
| امام‌زاده محمود در دهستان دينور از توابع شهرستان صحنه واقع شده و بقعه‌اى با طرح چهار ضلعى است. بر روى حاشيه سنگى که روى قبر نهاده شده، آيت‌الکرسى و بر سطح آن، صلوات کبير کنده شده است. ضريح مشبک چوبينى بر روى قبر نهاده شده است. مردم منطقه، صاحب بقعه را امام‌زاده محمود بن امام موسى الکاظم (ع) مى‌نامند. در جانب غرب امام‌زاده، گورستان وسيعى قرار دارد که به «گورستان کوفى شيرخان» معروف است. در اين گورستان، سنگ قبرهاى بسيار جالبى به خط کوفى در مايه‌‌هاى مختلف به ويژه کوفى تزئين‌دار و همچنين سنگ قبرهايى به خط نسخ وجود داشته است که بخش عمدهٔ آن را در بناهاى روستايى به‌کار برده‌اند. قدرت هنرنمايى خطاطان و حجاران در تهيهٔ اين سنگ‌قبرها، نشانهٔ موقعيت ممتاز منطقه در گذشته است. تعدادى از اين سنگ‌قبرها تاريخ قرن ششم هجرى قمرى دارد.
|
|
| امام‌زاده معصومه، كهك قهستان، قم
|
|
| اين آرامگاه در روستاى کهک قهستان و ۲۴ کيلومترى قم واقع شده است. بناى فعلى امام‌زاده که مدفن يکى از احفاد امام کاظم (ع) است، ابتدا توسط شاه بيگم - دختر شاه اسماعيل - و سپس توسط برادر و وصى او - شاه طهماسب صفوى - احداث شده است. قاعده بقعه از خارج به صورت هشت ضلعى مختلف‌الاضلاع با مصالح سنگ و گچ است که هنگام تعمير، در صورت آن تغييراتى داده شده است. بنا از داخل به شکل مربع متساوى است که در هر ضلعى، شاه‌نشينى تعبيه شده و از هر کدام درى به خارج گشوده و در جلوى هر درى، تالارى ساخته شده است.
|
|
| گنبد بيرونى بنا از نوع هرمى شانزده ترکى کوتاه است و داراى گردنى آجرى با نمابندى به ارتفاع ۲ متر و تارکى هرمى به ارتفاع ۵ متر و آراسته به کاشىهاى فيروزه‌فام است.
|
|
| در سه جانب بقعه، تالارهايى قرار دارد که به وسيلهٔ غلام گردشى به يکديگر مرتبط شده‌اند. در دو جانب تالار شمالى، در هر طرف، دو غرفهٔ مصفا با چشم‌اندازهاى زيبايى ساخته شده که در عصر صفويه بر بناى بقعه افزوده شده‌اند. به نظر مى‌رسد، بناى اصلى امام‌زاده به قبل از دورهٔ صفويه مربوط باشد.
|
|
| برجسته‌ترين اثر هنرى بازمانده از امام‌زاده معصومه درب منبت گره‌کارى و گل ميخ کوبى شده‌اى با تاريخ ۹۷۹ هـ.ق است که امروزه زينت بخش گنجينه باغ فين کاشان مى‌باشد.
|
|
| امام‌زاده موسى مُبرقع، قم
|
|
| امام‌زاده موسى مبرقع فرزند حضرت امام محمد تقى (ع) جد سادات رضوى است. ايشان اولين کسى از سادات رضوى است که در سال ۲۵۶ هـ.ق در قم اقامت گزيده است. بعدها زينب و ام محمد و ميمونه دختران حضرت جواد (ع) و بعدها بريهه (دختر موسي) به قم آمدند و در قم وفات يافتند و در جنب حضرت معصومه دفن شدند.
|
|
| موسى مبرقع در ۲۹۶ هـ.ق از دنيا رفت و در مکانى که اکنون مزار اوست دفن شد و در کنارش يکى از فرزندانش به نام شاهزاده احمد فرزند محمد بن موسى که مردى عابد و باسخاوت و کريم بود، مدفون گرديد. دهليز و راهروى بقعه مشحون از آثار هنرى است که از قرن نهم هجرى قمرى باقى مانده است.
|
|
| امام‌زاده ميرارم، (دشتى (خورموج))
|
|
| امام‌زاده ميرارم يا «پيرارم» يا «پيرچل گزو» در جنوب شهر خورموج واقع شده است. درون بقعه که محل مقبره پيرچهل گزو است، ضريح و معبرى وجود ندارد. مقبره با سنگى قديمى و سخت به طول ۱۲ متر با تراش اسليمى و نقش سروک‌سازى بسيار ظريف بر روى پايه‌اى مستطيل شکل به طول ۱۳/۵ متر و عرض ۲/۵ متر قرار دارد. بر روى پايهٔ طويل، سنگ تراشيدهٔ ترنجى و اسليمى به ارتفاع ۳۵ سانتى‌متر با دو لچک کوچکتر در بالا و پايين و يک اسليمى پهن و عريض در وسط قرار دارد. در کنار اين سنگ اسليمى شکل، خطوط و نقوش ظريف در اندازه‌هاى مختلف به چشم مى‌خورد. دو پايهٔ آتشدان سنگى نظير آتشدان‌هاى سنگى دورهٔ هخامنشى بر روى اين سنگ قرار گرفته است. علاوه بر آن يک قطعه سنگ بيضى شکل در داخل بقعه و بر روى آن وجود دارد که قابل جابجا شدن است. يک طرف آن نقش زن و مردى که دست در دست هم دارند حجارى شده است و در طرف ديگر تاريخ فوت شخصى را ذکر کرده‌اند. به نظر مى‌رسد اين سنگ به زمان‌هاى بسيار دور پيش از اسلام و به دوران سلطه يونانيان و عهد سلوکيان مى‌رسد. مردم خورموج بر اين باورند که اين مقبره مدفن ميرارم فرزند سام پسر نوح پيامبر است.
|
|
| امام‌زاده ميرنشانه، كاشان
|
|
| اين آرامگاه درگذر سه کوک، کوى پاقپان کاشان، واقع شده است. امام‌زاده داراى گنبد فيروزه‌ايِ مخروطى شکل است که سطح زيرين آن با کاشىهاى معرق زيبا تزئين يافته است. روى قبر، صندوق چوبى منبت‌کارى شده‌اى قرار دارد که در کتيبه‌هاى اطراف آن، آيات قرآن با تاريخ ۹۷۸ هـ.ق کنده‌کارى شده است و درِ چوبى کنده‌کارى شدهٔ بقعه نيز تاريخ قرن دهم هجرى قمرى را دارد. در جوار ضريح، سردابه‌اى وجود دارد که با پنج پله به داخل آن وارد مى‌شوند.
|
|
| درون سردابه که قدمگاه گفته مى‌شود، چاه آبى هست که به آن تبرک مى‌جويند. ديوار و سقف سردابه، با نقش و نگارهاى الوان تزئين يافته است. روى درِ کوچک اين سردابه، نام «گنجعلي» خوانده مى‌شود که واقف آن بوده است.
|
|
| بناى امام‌زاده، مسجدى نيز دارد که منبر و درهاى آن، قديمى و به قرون دهم و يازدهم تعلق دارند. از جمله مشاهير مدفون بقعه، يکى، شيخ ابوسعيد امام جمعه - متوفاى ۱۱۸۱ هـ.ق است و ديگرى، حاج ميرزا ابوالقاسم مجتهد - متوفاى ۱۲۹۱ هـ.ق و نوادهٔ ميرزا ابوالقاسم شيخ‌الاسلام - صدرالصدور ايران در زمان نادرشاه - است.
|
|
| اين بنا تحت شمارهٔ ۹۷۱، در زمرهٔ آثار تاريخى به ثبت رسيده است.
|
|
| امام‌زاده نجم‌الدين، قزوين (صفويان، قاجاريان)
|
|
| اين آرامگاه در روستاى بکندى، در ۴۳ کيلومترى جادهٔ قزوين - رشت قرار دارد.
|
|
| نقشهٔ بناى مزبور عبارت از يک چهار ضلعى است که طول هر ضلع آن ۶/۱۰ متر است. ديوارهاى ضلع‌هاى چهارگانهٔ بنا تا ارتفاع چهار مترى با قطعه‌سنگ‌هاى سياه‌رنگ لاشه و سنگ‌هاى سبز لايه‌اى‌شکل و ملاطى بسيار محکم و چسبنده ساخته شده است. در ارتفاع مزبور، ضلع‌هاى چهارگانه به يک هشت ضلعى منظم تبديل گرديده‌اند که ارتفاع هر يک از ضلع‌هاى آن در حدود دو متر است و به تمامى با آجر ساخته شده‌اند. سپس با فاصلهٔ کمى از لبهٔ هشت ضلعى، پوستهٔ گنبدى شکل خوش ترکيب زيرين بنا برپا شده است. متأسفانه قسمت بالاى پوستهٔ مزبور فرو ريخته است، ولى به کمک تيرريزى، خرابى سقف را به شکلى تعمير کرده‌اند.
|
|
| وضع بنا به خوبى نشان مى‌دهد که در اصل پوشش خارجى ديگرى داشته است که بعدها فرو ريخته است. با توجه به شباهتى که ميان قسمت هشت‌ضلعى بنا و بناى آرامگاه حمداللّه مستوفى در قزوين وجود دارد، مى‌توان چنين پنداشت که پوستهٔ دوم گنبد بنا، مخروطى يا هرمى شکل بوده است.
|
|
| در وسط ضلع جنوبى بنا، آثارى وجود دارد که از بيرون بنا به داخل آن آورده شده است و نشان مى‌دهد، در گذشته، در اين محل درِ بزرگى متناسب با ابعاد بنا وجود داشته است که بعدها آن را مسدود ساخته‌اند. در حال حاضر، ورودى بنا را درِ کم‌عرض و محقرى تشکيل مى‌دهد که در وسط ضلع شرقى بنا ايجاد شده است.
|
|
| داخل امام‌زاده، مانند نماى خارجى آن، يک چهار ضلعى است که ابعاد آن در داخل بنا ۴/۵ متر است. در بالاى چهارضلعى، در گوشه‌‌هاى آن، چهار ترنبه ايجاد شده که ميان هر يک، يک سينه‌باز نيز به وجود آمده است. بناى امام‌زاده نجم‌الدين، با وجود آسيب‌هايى که به قسمت بالاى آن رسيده است، چه از نظر تناسب و شکل خارجى و چه از نظر مهارتى که در تاق‌بندى آن به کار رفته است، يکى از آثار جالب‌توجه استان قزوين به شمار مى‌آيد.
|
|
| امام‌زاده نور (اسحاق)، گرگان
|
|
| امام‌زاده اسحاق بن موسى بن جعفر يکى از مفاخر معنوى و روحانى شهر گرگان، در محله سرچشمهٔ اين شهر واقع شده و بناى آن قدمتى ۶۰۰ ساله دارد. اسحاق بن موسى بن جعفر برادر تنى حضرت امام رضا (ع) است. اکثر کسانى که به زيارت اين امام‌زاده مى‌آيند دانشجويان، محصلين و افراد زير ۳۰ سال هستند. يکى از نکات جالب و ديدنى درخصوص اين امام‌زاده، آن است که هنگام تحويل سال نو بيش از ۲۰۰۰ نفر در امام‌زاده نور گرگان تجمع مى‌کنند و پس از پايان مراسم تحويل سال به همهٔ آن‌ها کارت‌هاى تبريک، نقل و سکه اهداء مى‌شود.
|
|
|
|
| بنايى است آجرى متعلق به دوران صفوى که در منطقه شهر رى واقع است. مقبرهٔ درون حرم با کاشى معرق پوشيده شده است. اين بقعه احتمالاً به فرمان شاه تهماسب صفوى ساخته شده است. اين بقعه را به نام مسجد شاه هم مى‌خوانند و در محوطهٔ آن بسيارى از هنرمندان تهران مدفون هستند.
|
|
| علاوه بر اين امام‌زاده‌ها، در سطح استان زيارت‌گاه‌هاى قديمى ديگرى نيز وجود دارد که مهم‌ترين آن‌ها عبارت‌اند از:
|
|
| - بقعهٔ امام‌زاده حسن (۱۲۷۶ هجري)، جى عليا
|
| - بقعهٔ امام‌زاده معصومه (۱۰۴۰ هجري)، بريانک
|
| - زيارت‌گاه هفت چنار، بريانک
|
| - بقعهٔ امام‌زاده روح‌ا...، خيابان باب همايون
|
| - بقعهٔ امام‌زاده نورا...، خيابان باب همايون
|
| - بقعهٔ امام‌زاده غيبى، بازار عباس‌آباد
|
| - بقعهٔ على افطس و حسين اصغر (کابل حسين)، کن.
|
| - امام‌زاده ابراهيم، گود زنبورک‌خانه
|
| - زيارت‌گاه پير عطار، محلهٔ عودلاجان.
|
| - بقعهٔ چهل تن، بازار تهران
|
| - بقعهٔ على بن محمد، ده ونک
|
| - امام‌زاده عزيز، اوين
|
| - امام‌زاده اسماعيل، شرق چيذر
|
| - بقعهٔ کوچک هفت دختران، محلهٔ قديمى سرچشمه
|
| - بقعهٔ سيد محمد، کن
|
| - بقعهٔ امام‌زاده، کن
|
| - بقعهٔ سيد محمدرضا (مرضي)، کن
|
| - بقعهٔ سيده ملکه خاتون (تعمير ۱۳۰۹ هجري)، دولاب
|
| - بقعهٔ سيده امام‌زاده اهل بن على بن على (تعمير ۱۳۰۸ هجري)، دولاب
|
| - سقاخانهٔ نوروزخان، روبه‌روى مسجد امام خمينى نرسيده به پامنار
|
| - کليساى گورک، کوچهٔ کليسا (درخونگاه) بقعهٔ پاته عطا، محلهٔ کليميان
|
| - حسينيه و آرامگاه آقا سيد آقاجان، خيابان سيروس
|
| - آرامگاه صفى على‌شاه (خانقاه صفى على‌شاه)
|
| - آرامگاه شيخ هادى نجم‌آبادى، خيابان شيخ هادى (رازي)
|
| - آرامگاه سردار فيروزکوهى، خيابان شيخ هادى (رازي)
|
| - آرامگاه حاجى على‌اصغر بروجردى و گروهى از مجاهدان مشروطيت
|
|
| امام‌زاده هارون بن موسى، كاشان
|
|
| اين آرامگاه در شهر کاشان واقع شده است. بناى امام‌زاده شامل صحن بزرگ، غرفه‌ها، رواق‌ها، سردر، ايوان و بقعه‌اى بسيار قديمى است. بناى بقعه از آثار قرن هفتم هجرى قمرى است. گنبد بيرونى آن از نوع گنبدهاى هرمى دوازده ترک است و بر روى گردنى استوار شده که با کاشىهاى فيروزه‌اى تزئين يافته است. سقف ايوان بزرگ جلوى بقعه، در نيمهٔ اول قرن گذشته مقرنس‌کارى، آيينه‌کارى و نقاشى شده است. بر سردر و اطراف چارچوب درگاه ورودى بقعه، کتيبه‌اى از سنگ مرمر سفيد به خط خوش نستعليق، حاوى قصيده‌اى در مدح امام‌زادهٔ مدفون مزّين با گل و بوته و تاريخ ۱۲۳۸ هـ.ق، حجارى شده است. در سمت شمال بقعه، بر بقاياى گورستان کهنهٔ مجاور، صحن تازه‌‌اى احداث کرده‌اند. در محوطهٔ داخلى بقعه، چند قبر قديمى نيز ديده مى‌شود که يکى منسوب است به سرهاى چند تن از شهدا و ديگرى به صفيه خاتون - دختر مالک اشتر نخعى - ولى حسن نراقي. قبر بعدى مربوط است به صفى‌الدين ابوطاهر اسماعيل کاشى - ملقب به عزيزالحضرت - بانى مدرسه صفيه و ابنيهٔ خيريهٔ مهم ديگر در کاشان و ساير بلاد.
|
|
| صفى‌الدين ابوطاهر اسماعيل کاشى از شخصيت‌هاى مهم عهد سلجوقى و از معاونان و دستياران خواجه نظام‌الملک بوده است. در کنار سردرِ شمالى صحن قديم بقعه، منارهٔ بلندى از آثار دوران سلجوقى قرار دارد که در اصل با خشت و آجر بنا شده بوده است و کتيبهٔ آجرى کوفى داشته است. اين مناره در جريان مرمت‌هاى چند دههٔ قبل آسيب ديده است. اين بنا به شمارهٔ ۱۱۸، در شمار آثار تاريخى به ثبت رسيده است.
|
