وزیر نادان، دهقان دانا

پادشاهى با وزير و عده‌اى از همراهان به قصد شکار از شهر خارج شد. بعد از طى مسافتى چشمش به دهقانى افتاد که مشغول کندن زمين بود شاه جلو رفت و از دهقان پرسيد: در هشت چکار کردى که حالا مى‌کني؟ دهقان جواب داد: کردم و نشد.

بعد پرسيد: با دو چه کردي؟ دهقان گفت: دو تبديل به سه شد.

گفت: دور چه شد؟ دهقان جواب داد: نزديک شد.

پرسيد: با برادران چه مى‌کني؟ گفت بين آنها تفرقه افتاده است.

چند سؤال ديگر هم از او کرد و سرانجام به او گفت: ارزان نفروشي.

دهقان هم جواب داد: تا مشترى چه کسى باشد. بعد از دهقان خداحافظى کرد و رفت.

وقتى به کاخ رسيد از وزيرش پرسيد که من از دهقان چه پرسيدم و او چه جواب داد. وزير هر کار کرد نتواست جواب شاه را بدهد. شاه به او چند روز فرصت داد. تا جواب آن پرسش‌ها را پيدا کند و گفت اگر نتوانستى جواب‌ها را پيدا کنى جانت را از دست خواهى داد. وزير خيلى ناراحت شد. بالأخره به سراغ دهقان رفت و از او جواب سؤال‌ها را خواست. دهقان گفت: هزار اشرفى مى‌گيرم و جواب تو را مى‌دهم. وزير ناچار شد هزار اشرفى را بدهد. وقتى جواب‌ها را شنيد به خدمت پادشاه آمد و گفت:

جواب سؤال اول که 'در هشت چکار کردي' يعنى در هشت ماه اول سال چه کردى که حالا مجبور کار بکني؟ که دهقان گفت کردم و نشد.

سؤال دوم که با دو چه کردى و دو تبديل به سه شد؟ يعنى حالا علاوه بر دو پا با عصا راه مى‌روم.

سؤال سوم که دور چه شد؟ و دهقان جواب داد نزديک شد يعنى ابتدا جوان بودم و دور را مى‌ديدم و حالا پير شده‌ام و دور را نمى‌بينم و نزديک‌بين شده‌ام.

سؤال چهارم مقصود از با برادران چه مى‌کني؟ دندان‌ها است که بعضى از آنها افتاده و بينشان فاصله ايجاد شده است.

و قسمت آخر که دهقان در جواب 'ارزان نفروشي' گفته بود تا 'خريدار که باشد' منظور معامله‌اى بود که با وزير کرد که اگر شخص عادى از او جواب مى‌خواست ممکن بود مجانى جواب بدهد يا پول کمترى از او طلب کند.

شاه پس از شنيدن اين جواب‌ها به وزير گفت: تو خودت اين جواب‌ها را پيدا نکرده‌اى بلکه دهقان به تو گفته است. وزير اعتراف کرد. از آن وقت شاه، وزير بى‌عقل را برکنار کرد و دهقان خردمند را به جانشينى او برگزيد.

- وزير نادان، دهقان دانا

- قصه‌هاى مردم، ص ۲۹۸

- سيد احمد وکيليان

- نشر مرکز، چاپ اول ۱۳۷۹