شناختن کردارهای درست و نادرست(۲)

هشت گام راه و ثمره شريفان

- گام اول: شناخت درست است

کردارهاى نادرست به‌شرح زير است:

- کردار تن : ۱. نابود کردن زندگان اعم از انسان و حيوان، از نظر کرمه‌اى (کرداري)، ۲. دزدي، ۳. زناکاري، ۴. دروغگوئى

- کردار گفتار: ۵. بدگوئى و غيبت، ۶. درشت‌گوئي، ۷. ياو‌گوئي

- کردار جان: ۸. آزو و طمع، ۹. بدخواهي، ۱۰. نظرهاى نادرست

ريشهٔ اين کردارهاى نادرست، آز و طمع، کينه و فريب است که اگر اينها را از خود دور کنيم، درستى‌ها متجلى مى‌شوند. و اين کردارها درست است

کردارهاى درست به‌شرح زير است:

- کردار تن: ۱. خوددارى از کشتن حيوان يا انسان، ۲. خوددارى از دزدي، ۳. خوددارى از زنا

- کردار گفتار: ۴. خوددارى از دروغگوئي، ۵. خوددارى از بدگوئي، ۶. خوددارى از درشت‌گوئي، ۷. خوددارى از ياوه‌گوئى

- کردار جان: ۸. خوددارى از آز و طمع، ۹. خوددارى از بدخواهي، ۱۰. شناخت درست

اين ده چيز را (راه نيک کردار) مى‌خوانند.

- گام دوم: انديشهٔ درست است و آن عبارت است از:

۱. انديشهٔ آزاد از شهوت،

۲. انديشهٔ آزاد از بدخواهي،

۳. انديشهٔ آزاد از ستم.

بودا مى‌گويد:

اکنون به شما مى‌گويم که انديشه درست دو گونه است: انديشهٔ اين جهانى و برتر از جهاني.

انديشهٔ آزاد از شهوت، بدخواهى و ستم. اين را انديشه درست اين جهانى مى‌گويند که ثمرات اين جهانى به‌بار مى‌آورد و نتايج خوب و نيکو دارد. ولى هر چه انديشيدن، توجه کردن، استدلال، انديشه خردورزى و توجه دقيق است، جان مقدس شده، از جهان روى مى‌گرداند و با راه يگانه مى‌شود، راه مقدس را مى‌پيمايد. اين کنش زبانى جان را انديشه درست برتر از جهانى مى‌خوانند که از جهان نيست، اين کنش زبانى از جهانى است و با راه يگانه است. پس سه چيز هست که انديشه درست را همراهى و دنبال مى‌کند: شناخت درست، کوشش درست و آگاهى درست.

- گام سوم: گفتار درست - خوددارى کردن از دروغ، خوددارى کردن از بدگوئي، خوددارى کردن از درشت‌گوئى و خوددارى کردن از ياوه‌گوئى است.

- گام چهارم: کردار درست - خوددارى از کشتن، خوددارى از دزدي، خوددارى از زناکارى است.

- گام پنجم: زيست درست - مردم فريبي، خيانت، طالع‌بيني، شعبده‌بازي، رباخواري، اسلحه فروشي، فروختن حيوانات زنده، گوشت فروشي، مى‌ فروشى و زهر فروشى زيست نادرست است.

- گام ششم: کوشش درست - چهار کوشش بزرگ و درست عبارتند از: کوشش براى دور ماندن از کارهاى بد، کوشش براى پيروزي، کوشش براى شکوفاندن و کوشش براى نگاهداشتن.

- کوشش براى پيروزى

در اين مرحله سالک اراده مى‌کند که به چيزهاى بد و نادرستى که پيش از آن نمايان شده‌اند پيروز شود و مى‌کوشد و نيروى خود را به‌کار مى‌برد. جان خود را برمى‌انگيزد و پيکار مى‌کند. او هيچ انديشه بدخواهى يا اندوه يا هر حالت بد و نادرست ديگرى که شايد نمايان شده باشند در دل خود جاى نمى‌دهد و آنها را رها ساخته، مى‌راند و ناپديدشان مى‌مايد.

- پنج روش دور راندن انديشه‌هاى بد

اگر رهروى به موضوع ويژه‌اى توجه کند و اين موضوع انديشه‌هاى بد و نادرست وابسته به آز، خشم و فريب را در او برانگيزد، آنگاه او بايد با همين چيز، چيزهاى درست ديگرى به‌دست آورد. يا بايد به بى‌ارزشى اين انديشه‌ها بينديشد که: به راستى اين انديشه‌ها نادرست هستند، سرزنش‌پذير هستند و نتيجه‌اى غير از درد و رنج ندارند. پس بايد به اين انديشه‌ها توجه نکند. يا بايد در نظر آورد که طبيعت اينها به‌هم آميخته است، يا با دندان‌هاى به‌هم فشرده و زبان چسبانده به پشت لثه‌ها بايد اين انديشه را از جان خود بازدارد، از ميان بردارد و ريشه‌کن کند و با اين‌کار انديشه‌هاى بد و نادرست آز، خشم و فريب از ميان رفته ناپديد خواهند شد و جان از درون آسوده و آرام گرد آمده و يکدل خواهد شد.

- کوشش براى شکوفاندن

در اين مرحله رهرو اراده مى‌کند که چيزهاى درستى را که تاکنون نمايان شده‌اند برانگيزد و مى‌کوشد نيروى خود را به‌کار گيرد. در اين هنگام است که جان خود را برمى‌انگيزد و با بدى‌ها و زشتى‌ها پيکار مى‌کند. بدين‌ترتيب هفت اندام‌هاى روشن‌شدگى را مى‌شکوفاند که بر بنياد تنهائي، وارستگى و رهائى نهاده شده است و به آزادى مى‌انجامد، اين هفت اندام عبارتند از: آگاهي، پژوهش آئين، نيرو، شوق، آرامش، يکدلى و يکسان‌دلي.

- کوشش براى دور ماندن از بدى‌ها

در اينجا رهرو اراده‌ او را برمى‌انگيزد که از نمايان شدن چيزهاى بد و نادرستى که هنوز در او نمايان نشده‌اند دور بماند و مى‌کوشد، نيروى خود را به‌کار برده و جان خود را برمى‌انگيزد و پيکار مى‌کند. بدين ترتيب وقتى‌که شکلى را با چشم، صدائى را با گوش، بوئى را با بيني، مزه‌اى را با زبان، تأثرى را با تن يا موضوعى را با جان احساس مى‌کند نه به کل آن و نه به جزء آن دل نمى‌بندد و مى‌کوشد که از آنها دور بماند. اگر شخص حس‌هاى خود را به زير فرمان نداشته باشد آن چيزهاى بد و نادرست مانند آز و اندوه و رنج نمايان مى‌شوند و او به حس‌هاى خود توجه دارد و در آنها خويشتن‌دار است. او با به زير فرمان درآوردن اين حس‌ها در درون خود احساس شادى مى‌کند که هيچ چيز بد نمى‌تواند به آن راه يابد.

- کوشش براى نگاهداشتن

سالک در اين هنگام اراده مى‌کند که چيزهاى درستى را که تاکنون در وى نمايان شده‌اند نگاهدارى کند و نگذارد که آنها ناپديد شوند. بلکه به رشد، به بلوغ و کمال شکوفائى برساند. او در اين موقع مى‌کوشد و نيروى خود را به‌کار مى‌برد و جان را برمى‌انگيزد و پيکار مى‌کند. بدين‌سان براى نمونه او يک موضوع دلخواسته يکدلى را که نمايان شده در جان خود استوار نگه مى‌دارد. به راستي، رهروى که داراى ايمان است و به آموزش استاد راه يافته از اين انديشه سرشار است و به خود تلقين مى‌کند که: اگر پوست و رگ و پى و استخوان‌هاى من بخشکند، من دست از کوشش برنخواهم داشت تا به آنچه به پايدارى مردانه و همت و کوشش دست‌دادنى است راه يابم. کوشش براى دور ماندن از بدى‌ها، پيروزى يافتن، شکوفاندن و نگاهداشتن را خويشاوند خورشيد يا بودانشان مى‌نامند. باشد که رنج به پايان رسد.

- گام هفتم: آگاهى درست - نظارهٔ حساس، نظارهٔ دل، نظارهٔ تن و نظارهٔ موضوعات جان است.

- گام هشتم: يکدلى درست - يکدلى درست در انديشهٔ درست، کوشش درست و آگاهى درست است. آن کس شاد زندگى مى‌کند که يک‌دل و آگاه است.

- ذَمٌه (Dhanna)

ذَمٌه يا تعليم رهائى در سه مجموع بزرگ به‌نام تى - پتکه (Ti-pitaka) يعنى (سه سبد) نگهدارى شده است. سه سبد به‌شرح زير است:

- ونَيَه - پتکه (Vinaya - pitaka) يا مجموع روش، که دربردارندهٔ قوانين زندگى رهروان در انجمن است.

- سوته - پتکه (Sutta - pitaka) يا مجموعه گفتارها که از کتاب‌هاى گوناگون، از گفتارها، گفتگوها، شعرها و داستان‌ها ساخته شده است و از کيش ويژه بودا چون (چهار حقيقت عالي) سخن مى‌گويد.

- ابى ذمه - پتکه (Abhidhanna - pitaka) يا مجموعه آئين برتر که آموزش‌هاى سوته پتکه را به‌شکل دقيق، منظم و فلسفى عرضه مى‌کند.

- سنگه (Sangha)

در لغت به‌معناى انجمن است انجمن يا انجمن راهروان جين (Jain0 کهن‌ترين سازمان خانقاهى جهان است.

- سه پناه

بودا، زمه = آئين و سنگه = انجمن را سه گوهر مى‌نامند (Ti - ratna). اين سه روش از آنجا که پاکى بى‌همتائى دارند، نزد هر بودائى گرانبهاترين چيزهاى جهان هستند. اين سه گوهر، سه پناه بودائى نيز هستند. هر فرد بودائى که به اين سه گوهر پناه بگيرد، سه اصل را چون سه راهنماى زندگانى و انديشه مى‌پذيرد. اين سه پناه به‌صورت زير ادا مى‌شود:

- من به بودا پناه مى‌برم Buddham saranam gacchami

- من به آئين پناه مى‌برم Dhammam saranam gacchami

- من به انجمن پناه مى‌برم Sanghams saranam gacchami

انسان با سه‌بار به زبان آوردن ساده اين سخنان، بودائى بودن خود را آشکار مى‌سازد.

- پنج دستور اخلاقى

پس از سه پناه پذيرفتن پنج دستور اخلاقى در پيش است. آن پنج دستور به‌شرح زير است:

1.Panatipata veramani - sikkhapadam samadiyami:پيمان مى‌بندم که دستور خويشتن‌دارى از کشتن زندگان را به‌جا آورم.

2.Adinnadana veramani sikkhapadam samadiyami:پيمان مى‌بندم که دستور خويشتن‌دارى از گرفتن چيز داده نشده را به‌جاى آورم.

3.Kamesu micchacara veramani sikkhapadam samadiymi:پيمان مى‌بندم که دستور خويشن‌دارى از رفتار بد، کام‌خواهى را به‌جاى آورم.

4.Musavada veramani - sikkhapadam samadiyami:پيمان مى‌بندم که دستور خويشن‌دارى از دروغ‌گوئى را به‌جاى آورم.

5.Surameraya - majja - pamadatthana veramani sikkhapadam samadiyami:پيمان مى‌بندم که دستور خويشتن‌دارى از نوشابه‌هاى مستى‌آور و داروهائى که بى‌خبرى مى‌آورند را به‌جاى آورم.