اداره کردن میش‌ها در دوران آبستنی (Gestation Management)
اداره کردن ميشها در دوران آبستنى (Gestation Management)
معمولاً حدود ۶ هفته پس از رها کردن قوچ در گله، بيشتر ميشها جفتگيرى کرده‌اند. قوچ در حدود ۸ هفته در گله نگهدارى مى‌شود و سپس قوچ را از گله خارج مى‌کنند. براى شناسائى و تقسيم‌بندى ميشها براساس تاريخ آبستنى آنها و راحت‌تر و بهتر اداره کردن گله، ميشها را براساس اينکه در سه هفته اول، دوم و يا مراحل آخر آبستن شده‌اند، علامت‌گذارى مى‌کنند.
بايد به ميشهاى آبستن فرصت ورزش کردن داده بشود؛ تغذيهٔ ميشها دورتر از محل نگهدارى آنها سبب مى‌شود که حيوان اجباراً ورزش بکند.
ميشهاى خيلى چاق يا آنهائى که بيش از يک جنين آبستن هستند، استعداد زيادى به امراض آبستنى دارند؛ توصيه مى‌شود چند هفته قبل از زايش پشم ميشها چيده بشود؛ پشم‌چينى قبل از زايش سبب افزايش بهداشت خود ميش و بره در هنگام زايمان مى‌شود؛ کثافت و آلودگى پشم‌ها کمتر خواهد بود؛ ميش فضاى کمترى خواهد گرفت، بره به‌راحتى شير خواهد خورد؛ علائم زايش به‌خوبى و به‌راحتى قابل تشخيص بوده و احتمال آلودگى پستان کاهش خواهد يافت.
در موقع جابه‌جائى با ميشها بايد به ملايمت رفتار شود، اگر در جابه‌جا کردن حيوان دقت نشود احتمال سقط جنين بيشتر خواهد شد. در مواردى که پشم‌چينى انجام نمى‌گيرد بايد پشم‌ها صاف و اصلاح بشود، هدف از اين عمل چيدن پشم اطراف پستان، بين دو پا و اطراف دستگاه تناسلى است. در ميش‌هائى که صورت از پشم پوشيده شده است بايد اطراف چشم‌ها را تميز کرد.
اداره کردن ميشها در موقع زايش (Lambing Management)
ميش‌هائى که زايمان آنها نزديک است بايد در محلى دور از گله اصلى نگهدارى شوند و تحت‌نظر قرار گيرند. اگر در موقع جفتگيري، ميشها علامت‌گذارى شده باشند، تعيين تاريخ تقريبى زايش‌ها آسان خواهد بود. نگهدارى ميشهاى نزديک به زايمان در محل کوچک محصور در شب و بيرون آوردن آنها براى چرا در روز، کار متداولى است.
بزرگترين خطر در موقع زايش وجود برف، باران و بادهاى شديد است. اگر زايش‌ها در مرتع انجام مى‌گيرد، انتخاب قسمت مسطحى از مرتع که چند گوسفند در آن چرا نکرده باشد و علاوه بر اين در صورت امکان قبلاً از آن براى زايش استفاده نشده باشد بهتر است. در اين قبيل موارد قطعه‌اى انتخاب مى‌شود که داراى حفاظت طبيعى در مقابل باد بوده و علاوه بر اين توصيه مى‌شود از بادشکن‌هاى اضافى از ورقه‌هاى آهن و يا از بسته‌هاى کاه استفاده بشود. به‌طور کلى محلى که براى زايش ميش در نظر گرفته مى‌شود بايد گرم، خشک و تميز باشد.
وسايل لازم در موقع زايمان عبارتند از: مادهٔ ضدعفونى‌کننده، قيچي، مقدارى يد، مقدارى طناب نازک و محکم براى کمک احتمالى به ميش در موقع زايش.
معمولاً در مراحل اوليهٔ زايمان، حيوان از بقيه جدا مى‌شود و در اکثر موارد بى‌قرار است، ميش بيش از حد معمول بع‌بع مى‌کند و سم به زمين مى‌کوبد و معمولاً حيوان روى زمين مى‌خوابد و به‌نظر مى‌رسد که درد دارد. در اکثر موارد زايمان، زايمان حيوان طبيعى است و احتياجى به کمک ندارد. در مواردى که حيوان احتياج به کمک داشته باشد مى‌توان سر و پاهاى جلوى بره را وقتى ميش زور مى‌زند به طرف خارج و پائين کشيد. شخص کمک‌کننده بايد قبل از کمک دست‌هاى خود را با مادهٔ ضد‌عفونى‌کنندهٔ شسته باشد.
بلافاصله، بعد از زايش با توجه به غريزهٔ طبيعى ميش معمولاً بره خود را ليس مى‌زند، ليسيدن بره سبب تحريک گردش خون در سطح پوست شده و در نتيجه به گرم شدن بره کمک مى‌کند.
بايد دقت کرد که برهٔ تازه متولد شده از شير اوليهٔ مادر يا ماک استفاده بکند. ارزش غذائى ماک ميش زياد است و حاوى مقدار زيادى پادتن است که بره را در مقابل بيمارى‌ها محافظت مى‌کند. اگر بره ضعيف است بايد کمک کرد تا شير بخورد در مورد ميش‌هائى که براى اولين بار زايمان مى‌کنند ممکن است لازم باشد آنها را نگاه داشت و يا حتى در مواردى که هوا سرد باشد ضرورى است براى گرم کردن بره از يک وسيلهٔ گرم‌کننده استفاده شود. بلافاصله بعد از زايش براى جلوگيرى از سرما خوردن، بره بايد خشک شود.
بعضى از ميشها بره‌هاى خود را قبول نمى‌کنند، اين امر بيشتر در مورد ميشهاى جوان اتفاق مى‌افتد تا ميشهاى مسن، براى قبولاندن بره به ميش مى‌توان چشم ميش را بست يا پوزهٔ ميش را به بره و پوزه بره را به پستان ميش ماليد.
بعد از زايش بند ناف بره تا حدود ۴ سانتى‌متر به طرف شکم با استفاده از قيچى يا چاقوى تميز قطع بشود و با تنتوريد ضدعفونى بشود. اگر وضعيت گله يادداشت و عمل رکوردگيرى انجام مى‌گيرد بايد بره توزين شده و شماره گوش زده بشود. اگر ميشها قبل از زايمان مايع کوبى نشده باشند، بايد بر عليه بيمارى‌هاى اسهال و آنتريوتوکسيمى پيشگيرى‌هاى لازم به عمل آيد.
پس از اينکه ميش و بره با يکديگر انس گرفتند و بره از شير مادر استفاده کرد؛ اگر جفت ميش افتاده باشد در صورت مساعد بودن هوا مى‌توان اجازه داد که ميش و بره با هم به چرا بروند.
حذف کردن ميشها و جايگزين نمودن ميشهاى جديد
پس از اينکه بره‌ها از شير گرفته شدند: ميشها حذفى را بايد جدا کرد. ميش‌هائى که پستان بدى دارند، دندان‌هاى آنها شکسته است، پروپلاس رحم دارند، چاق هستند، ورم پستانى دارند و يا سخت‌زائى داشته‌اند، بايد از گله حذف شوند.
ميش‌هائى که براى جفتگيرى انتخاب مى‌شوند در حدود يک ماه قبل از رها کردن قوچ در گله شناسائى مى‌شوند. هدف از انتخاب ميش نگهدارى و پرورش ميشى است که پربار بوده و مادر خوبى باشد.
قدرت بارورى و يا قدرت توليدمثل (در صورت امکان دوقلو) تحت‌تأثير نژاد، و مديريت عمومى قرار دارد. قدرت بارورى ميش معمولاً برحسب بره‌زائى بيان مى‌شوند. درصد بره‌زائى رضايت‌بخش ۱۵۰ است، به اين معنى که يک گلهٔ ميش ۱۰۰ رأسى ۱۵۰ بره توليد بکند.
براى قضاوت دربارهٔ قدرت مادرى ميش، گوسفنددار بايد ارزيابى بکند که آيا ميش مورد انتخاب حداقل براى ۸ تا ۱۰ هفته به‌قدر کافى توانائى توليد شير دارد که برهٔ او قادر به رشد سريع باشد؛ براى به‌دست آوردن درصد معقولى از بره‌زائى توصيه مى‌شود که بره ميشها را در سرتاسر تابستان به‌خوبى پرورش دهيد و اجازه بدهيد که در اواخر پائيز جفتگيرى بکنند.
در انتخاب ميشهاى پرورشى نکتهٔ مهم ديگرى که بايد درنظر گرفته شود، مربوط به سلامتى ميشها است.
ميشها بايد پاها و دهان سالم و پستان‌هاى خوبى داشته و اگر مسنتر هستند، سابقه بيمارى پستانى نداشته باشند. در مورد اصلاح نژاد ميش، مشخص شده است ميش‌هائى که خيلى زود و پس از ورود قوچ به گله جفتگيرى مى‌کنند، نسبت بالاترى دوقلوزائى دارند. گونه‌هاى مشخص از ميشها در هر دورهٔ فحلى بيش از يک تخمک توليد مى‌کنند؛ در نتيجه دوقلوزائى بيشترى دارند. امروزه مشخص شده است دوقلوزائى تا اندازه‌اى ارثى است، در نتيجهٔ فراهم آوردن قوچ پربارى براى چنين ميش‌هائى نسبت درصد بره‌زائى در گله افزايش خواهد يافت.
