رشد و نمو

طبيعى است که شما ميل داريد بدانيد آيا فرزند شام نمو مى‌کند يا نه. علامت مهمى که نشانهٔ سلامت مى‌باشد ازياد وزن است. يک طفل سالم در آخر يک‌سالگى حدوداً به سه برابر وزن زمان تولد خود مى‌رسد. از اين زمان به بعد ازدياد وزن کُندتر صورت مى‌گيرد. از اين جهت ديگر لازم نيست مانند يکسال اول او را هر هفته وزن نمائيم بلکه هر سه الى شش ماه يک‌بار کافى است. در پائين نمودار کوچکى مى‌بينيد که ازدياد وزن طفل را در سال‌هاى طفوليت را نشان مى‌دهد. اين ارقام نيز مانند همهٔ ارقام، تقريبى است و نبايد براى کمى 'بيشتر' و يا کمى 'کمتر' خود را ناراحت کنيد. ازدياد وزن به قرار ذيل است:

	در پايان اولين سال زندگى			۷/۶ کيلوگرم به‌طور متوسط
	ازاولين سال تا دو سالگى			۹/۱ کيلوگرم به‌طور متوسط
	از دومين سال تا سه سالگى			۹/۱ کيلوگرم به‌طور متوسط
	از سومين سال تا چهار سالگى			۳/۲ کيلوگرم به‌طور متوسط
	از چهارمين سال تا پنج سالگى			۸/۱ کيلوگرم به‌طور متوسط
	از پنجمين سال تا شش سالگى			۹/۱ کيلوگرم به‌طور متوسط

اختلاف وزن ما بين پسر و دختر در اين سنين محسوس نيست.

تفاوت ازدياد وزن بين يک‌سالگى و دو سالگى و از دو سالگى به بعد ارتباط دارد با استعدادهاى جديد طفل مثل راه رفتن، تحرک و غيره. پس از اينکه طفل بعد از يک‌سالگى از لحاظ وزن کندتر رشد مى‌کند جاى هيچگونه ترس و نگرانى نيست. بنابراين گمراه نشويد و به فرزند خود بيش از حد نخورانيد و يا از مواد تقويتى استفاده نکنيد چه اينگونه مواد يا اصلاً مؤثر نيست و يا طفل را بيش از حد چاق مى‌کند. رشد وزن طفل در طول سال به نسبت ماه‌ها به‌طور مساوى تقسيم نمى‌شود بلکه به نسبت فصول سال تغيير مى‌کند. در بهار مى‌توان گفت که اصلاً به وزن طفل اضافه نمى‌شود. در پائيز اما رشد وزن بسيار خوب است. در تابستان و زمستان تراز و يک ازدياد وزن مختصر ولى متوالى را نشان مى‌دهد.

رشد طولى صحيح نيز علامت ديگرى براى اثبات سلامت طفل شما است. در بهار که وزن طفل زياد نمى‌شود در عوض مانند گياهان رشد طولى صورت مى‌گيرد و طفل خوب قد مى‌کشد، در پائيز که بر وزن او اضافه مى‌گردد به اين صورت است که طفل بدون کفش در کنار چارچوبِ در راست مى‌ايستد و قد وى اندازه‌گيرى مى‌شود. رشد طولى به قرار زير است:

	در پايان اولين سال زندگى			۲۵ سانتى‌متر به‌طور متوسط
	ازاولين سال تا دو سالگى			۱۰  سانتى‌متر به‌طور متوسط
	از دومين سال تا سه سالگى			۹ سانتى‌متر به‌طور متوسط
	از سومين سال تا چهار سالگى			۸ سانتى‌متر به‌طور متوسط
	از چهارمين سال تا پنج سالگى			۶ سانتى‌متر به‌طور متوسط
	از پنجمين سال تا شش سالگى			۶ سانتى‌متر به‌طور متوسط

کودکان در طول اولين سال زندگى خود رشد طولى بيشترى را نشان مى‌دهند. در پنج سالگى خيلى لاغر مى‌شوند. به‌طورى که مى‌توان دنده‌هاى آنها را شمرد. در اين سال معمولاً کمتر از سال‌هاى ديگر وزن آنها اضافه مى‌شود. رشد طولى اما فعال است. اين لاغرى کاملاً طبيعى است و جاى هيچگونه نگرانى نيست بنابراين نبايد به طفل پيله کنيد و لاغرى او را به رخ بکشيد و مرتب به او تکليف کنيد که غذا بخورد و زياد بخورد. اين کارها غلط است و ممکن است طفل از لحاظ روحى به او ضربه مى‌زنيد.

يک پوست سالم، تازه و گلى‌رنگ (نه فقط در صورت بلکه در سطح تمام بدن) نشانهٔ ديگرى براى سلامت مزاج طفل شما است. آن به ما نشان مى‌دهد که ارگان‌هاى داخلى درست کار مى‌کنند، به دور از عفونت و التهاب هستند و قدرت دفاعى بدن قوى است، چرا که مى‌تواند در مقابل ميکروب و عوامل خارجى بسيارى که طفل خواه‌ناخواه با آنها در تماس است مقابله کند. علاوه بر آن پوست سالم که فاقد جوش و هرگونه ثبورات باشد به ما نشان مى‌دهد که سوخت و ساز بدن خوب صورت مى‌گيرد و تغذيهٔ، صحيح است. همهٔ ما مجذوب کودکانى مى‌شويم که اين‌طور به‌نظر مى‌آيند و آرزو داريم که فرزند ما نيز چنين باشد.

اگر طفلى رنگ پريده به‌نظر مى‌آيد دليل بر آن نيست که کم خون باشد. رنگ پريدگى معمولاً نشان پراکندگى عروق خونى و فاصلهٔ زياد بين عروق خونى پوست است. اگر طفل شما رنگ پريده است آن وقت از طرف فاميل و آشنا مرتب صحبت مى‌شود که بچه يک چيزش هست. بازار نصيحت داغ مى‌شود. که اين کار را بکن يا فلان غذا را به طفل بده و قس على‌هذا. لطفاً تحت‌تأثير قرار نگيرد و گمراه نشود و به طفل به‌طور متوالى داروهاى خونساز نخورانيد. بلکه فقط تعمق کنيد که آيا او به‌طور صحيح تغذيه مى‌شود؟ آيا به‌قدر کافى از هواى آزاد استفاده مى‌کند؟ آيا فضاى کافى براى بازى و جست و خيز و دويدن دارد؟ آيا اسباب‌بازى به‌قدر کافى در اختيار دارد؟ و آيا اجابت مزاج آن مرتب صورت مى‌گيرد؟ موادى که خونساز هست لازم نيست که به‌طور دارو مصرف شوند. بلکه بايد آن را از طريق سبزيجات به کودک بخورانيد. و بالاخره کم‌خونى را فقط طبيب مى‌تواند تشخيص بدهد آن هم از طريق آزمايش خون.

کيفيت اجابت مزاج مى‌تواند ثابت کند که طفلى درست تغذيه و پرستارى مى‌شود يا خير. طفل کوچک معمولاً هر روز يک الى دو بار مزاج وى اجابت مى‌کند که مدفوع او مى‌تواند کمى شل و يا سفت باشد. قاعدتاً اجابت مزاج احساس درد مى‌کند، مقصر در اينجا مصرف نان‌هاى سفيد و غذائى است که هميشه به‌صورت حريره داده مى‌شود. در اين صورت بايد از نان سياه استفاده کرد، ميوه را با پوست مصرف نمود و آسياب حريره را کنار گذاشت. اگر طفلى ميوه و کمپوت زياد بخورد تعداد اجابت مزاج او بيشتر و مدفوع او داراى قطر کم‌ترى خواهد شد. تمايل به اسهال‌هاى مکرر نيز علامت بيمارى است بهتر است هر چه زودتر توسط طبيعت علت آن را بيابيد و به مداواى صحيح بپردازيد.

پس از ابنکه فرزند شما دوران شيرخوارگى را پشت سر مى‌گذارد در طول سال‌هاى آينده فقط قد و وزن رشد نمى‌کند بلکه نسبت يکايک اعضاء بدن وى به يکديگر و فرم عضو‌ها نيز تغيير مى‌کند. مثلاً: پس از تولد حتماً سر بزرگ بچه توجه شما را جلب مى‌کند. محيط سر نوزاد از دور سينهٔ او بزرگ‌تر است و تازه در چهار سالگى محيط سرنوزاد با دور سينهٔ او برابر مى‌شود و از اين سال به بعد کم‌کم محيط سينه از دور سر بيشتر مى‌شود. و هر چه طفل بزرگ‌تر مى‌شود اعضاء بدن او نسبت به يکديگر متناسب‌تر مى‌شود.

در چه سنى طفل ايستادن و راه رفتن مى‌آموزد؟ او بايد در يک‌سالگى بتواند براى چند لحظه به تنهائى بايستد و در يکسال و نيم چند مترى به تنهائى راه برود و خود را به يک صندلى برساند. در دو سالگى ديگر کمتر زمين مى‌خورد و مى‌تواند از يک پله بالا برود. در دو سال و نيم اگر همراه او به گردش مى‌رويد او دست خود را از دست شما رها مى‌کند و پا به فرار مى‌گذارد. در چهار سالگى دوست دارد که بپرد و در پنج سالگى اين مراحل به کمال مى‌رسد.

کليهٔ تغييرات جسمى و بدنى براى طفل داراى معناى بزرگى است و هر چيز که سد راه اين تکامل مى‌شود بايد از ميان برداشته شود. مثلاً لباس طفل بايد گشاد و راحت باشد و در هيچ صورت نبايد مانع حرکات بدنى او بشود. اگر جائى از لباس داراى کشيدگى و تنگ باشد ممکن است قامت طفل خميده بشود. از اين جهت بند شلوار که از سرشانه عبور مى‌کند به هيچوجه نبايد تنگ کشيده باشد.

براى اينکه ساق پاها مستقيم رشد کند از بند جوراب کمرى استفاده نکنيد. بلکه در زمستان به او جوراب شلوارى و يا شلوار بلند و جوراب زير زانو بپوشانيد. در تابستان از جوراب زير زانو و يا ساقه کوتاه استفاده نمائيد.

طبيعى است که هرگز نبايد طفل را مجبور به نشستن، راه رفتن و يا ايستادن کرد بلکه طفل بايد خود شخصاً و از روى اراده و توانائى خويش اين کارها را انجام دهد. البته اگر او بتواند اين اعمال را تا سن يکسال و نيم انجام دهد بسيار باعث خوش‌وقتى است. اما اگر طفلى تا بعد از يکسال و نيم هيچ علاقه‌اى از خود براى ايستادن و راه رفتن نشان نمى‌دهد در اين صورت او بيمار است و به مداواى پزشکى نياز دارد. معمولاً علت اين عدم توانائى غالباً بيمارى راشيتيسم است. ساق‌ پاهاى نوزادان کمى به شکل O است که البته طبيعى است. تا دو سالگى ساق پاها مستقيم مى‌شود. از سه سالگى مجدداً در جهت عکس تکامل مى‌کند يعنى زانوها به هم نزديک مى‌شوند و يا تقريباً به شکل X به‌نظر مى‌آيد که اين حالت نيز تا سن شش سالگى از بين مى‌رود.

حال براى طفل مبتلا به راشيتيسم اين مراحل شکل حادترى پيدا مى‌کند که اگر اينگونه اطفال درست تحت درمان قرار بگيرند (تغذيه، نور، هوا. داور و اشعه) اين عوارض به‌کلى برطرف خواهد شد. لطفاً با دقت بيشترى به پاها و کفش و جوراب طفل توجه کنيد زيرا پاهاى قوى و مستعِدّ انجام هرگونه حرکات، بعدها در زندگى در شغل‌هاى مختلف بسيار بدش امروزه به‌صورت بيمارى تمدن تجلى مى‌کند که علت آن قبل از همه تنبل شدن ماهيچه‌هاى کف پا و تنبل شدن مفاصل و زه‌هاى بين آنها است.

اين عوارض حتى اگر در بزرگسالى پيدا شود منشأ آن در کودکى پايه‌گذارى شده است.

کف پاى نوزاد و بچه‌هاى کوچک به‌نظر مى‌آيد که صاف است. در حقيقت صاف نيست بلکه داراى قوس مى‌باشد ولى با چربى پوشيده شده است. اين چربى‌ها هنگامى که کودک به راه مى‌افتد و مى‌دود کم‌کم آب مى‌شوند. در حقيقت تا اواخر دو سالگى قوس طبيعى کف پا نمايان مى‌شود. ولى اطفال مبتلا به راشيتيسم اين قوس طبيعى کف پا را به‌دست نمى‌آورند و پاهاى آنها در اين سن نشست مى‌کند که اگر به موقع مداوا نشوند کف پا و ساق پاى آنان به‌شدت دچار عارضه مى‌شود. مداواى آن عبارت است از: تغذيهٔ صحيح، پرستارى خوب از بدو تولد، تغذيه از شير مادر، بهره‌گيرى کامل از نور و هوا و آزادى براى فعاليت در هر سنى.پاى سالم احتياج به هيچگونه شيئى خارجى جهت حمايت و حفاظت ندارد. پا توسط ماهيچه‌هائى که کف پا را بلند مى‌کند و انگشتان را به حرکت در مى‌آورد حمايت و حفاظت مى‌شود. نيرو و قابليت تحرک اين ماهيچه‌ها که تعجب‌آور نيز هست بايد حفظ و تقويت شود. از اين جهت تا جائى که ممکن است بگذاريد کودکان پابرهنه راه بروند و هر چه زمين ناهموارتر و خشن‌تر باشد حرکت ماهيچه‌هاى پا قوى‌تر مى‌شود و در نيتجه کف پا قوى‌تر تکامل مى‌يابد. اگر دقت کرده باشيد متوجه شده‌ايد که کودکان هنگامى که اولين قدم‌ها را برمى‌دارند روى پنجهٔ پا راه مى‌روند؛ با اين کار ماهيچه‌هائى که کف پا را بلند مى‌کنند تقويت مى‌شوند و حال اگر به او کفشى بپوشانيد که داراى تخت سفت باشد در حقيقت مانع اين ورزش طبيعى شد‌ه‌ايد.

در مورد پابرهنه رفتن بچه‌ها خيلى از والدين عقيدهٔ غيراساسى دارند و اشتباهاً فکر مى‌کنند که کف پا نرم و حساس خواهد شد؛ در حالى‌که برعکس ماهيچه‌هاى کف پا محکم و قوى مى‌شود. من به کودکان خود هنگامى که شروع به راه رفتن کردن اجازه مى‌دادم که در حياط منزل پابرهنه راه بروند. در اثر اين کار فقط ممکن است گاهى کف پا کمى مجروح بشود که آن هم حتماً کودک شما به موقع عليه کزاز واکسينه شده است. در فصل گرم فکر سرما خوردن نيز بى‌خود است. حتى در فصول خنک نيز کودکان قوى‌بنيه مى‌توانند بدون کفش و جوراب راه بروند بدون آنکه سرما بخورند. از آن گذشته يک سرماخوردگى جزئى و يک جراحت مختصر در پا در مقابل کف پاى ناسالم که يک عمر گريبانگير شخص مى‌شود هيچ است. در زمستان و در شهر البته نمى‌توان پابرهنه راه رفت، ثابت شده است که جوراب‌هاى نامناسب باعث دفورمه شدن پاها مى‌شود. پس هنگام خريد جوراب دقت کنيد که پنجهٔ آن به‌قدر کافى پهن باشد و انگشتان را در فشار نگذارد. از جوراب مهم‌تر مسئلهٔ انتخاب کفش است.