ازدواج به‌عنوان بنيان خانواده و شروع بارورى عبارت است از يک رابطه قانونى، دينى و عرفى که بين زوجين برقرار مى‌شود. مى‌توان خاطرنشان کرد که سن عاملى بسيار مهمى در امر ازدواج مى‌باشد و رابطه مستقيمى با وضعيت اجتماعى، اقتصادى و فرهنگى جامعه دارد.
افزايش سن ازدواج به‌ويژه در نزد زنان مى‌تواند تأثير مهمى در بارورى داشته باشد. با افزايش سن ازدواج عمدتاً دوران بارورى کوتاه‌تر شده و در نتيجه منجر به کاهش مواليد مى‌گردد.
جدول جمعيت ده ساله و بيشتر حداقل يک‌بار ازدواج کرده به تفکيک جنس و مناطق طى سال‌هاى ۱۳۷۵-۱۳۳۵ ميانگين سن در اولين ازدواج را براى زنان و مردان در سال‌هاى ۱۳۷۵-۱۳۳۵ نشان مى‌دهد، طبق آمار جدول فوق سن زنان در اولين ازدواج در حال افزايش بوده و از ۴/۱۸ سال، در سال ۱۳۴۵ به ۴/۲۲ سال، در سال ۱۳۷۵ و بالأخره به ۴/۲۳ سال در سال ۲۰۰۱/۱۳۸۰ رسيده است (براساس برآورد سازمان ملل متحد در سال ۲۰۰۱).
سن اولين ازدواج براى مردان تغييرات چندانى نداشته است. مى‌توان مهم‌ترين عامل افزايش سن زنان در اولين ازدواج را بالا رفتن سطح تحصيلات و تمايل به استقلال اقتصادى و اشتغال دانست که تعدادى از زنان را از ازدواج‌هاى زودرس و حمايت‌جويانه مالى و اقتصادى برکنار داشته است.
سرعت ازدواج را مى‌توان با مطالعه مقايسه‌اى درصد افراد ازدواج کرده در دو گروه سنى ۱۹-۱۵ ساله و ۲۴-۲۰ ساله نزد مردان و زنان بررسى نمود، هر قدر ترقى اين درصد از گروه سنى اول به دوم سريع‌تر باشد سرعت ازدواج بيشتر است.
در ايران قبل از انقلاب اسلامى حداقل سن ازدواج براى زنان ۱۵ سال و براى مردان ۱۸ سال تعيين شده بود که در دهه ۱۳۵۰ به‌دليل سياست کنترل مواليد براى زنان ۱۸ سال و براى مردان ۲۰ سال در نظر گرفته شد، اما بعد از انقلاب اسلامى به تبعيت از احکام اسلامى حداقل سن زنان براى ازدواج ۱۳ سال و براى مردان ۱۵ سال در نظر گرفته شد (شماره ۲۷، ۲۸ فصلنامه جمعيت سال ۱۳۷۸).
به همين دليل در کشور در دههٔ ۶۰ پيش‌رسى ازدواج داشتيم اما در دههٔ ۷۰ از سرعت و پيش‌رسى ازدواج به‌ويژه در بين زنان کاسته شده است.
عموميت ازدواج را مى‌توان از درصد افراد ازدواج نکرده در گروه سنى ۴۹-۴۵ ساله نزد مردان و زنان مطالعه نمود که البته هر قدر درصد افرادى که مجرد مانده‌اند بيشتر باشد عموميت ازدواج کمتر مى‌باشد. در ايران عموميت ازدواج بالا است طبق سرشمارى سال ۱۳۷۵ درصد افراد ازدواج نکرده در گروه سنى ۴۵-۴۰ ساله براى مردان برابر ۷/۱ درصد و براى زنان برابر ۶/۱ درصد بوده است (زنجانى، ۱۳۷۸ :۵۹).
عموميت ازدواج در کشورهاى صنعتى پائين مى‌باشد يعنى بين ۱۰ تا ۱۵ درصد يا حتى بيشتر از جمعيت زنان و مردان در سن ۵۰ سالگى هنوز همه مجرد باقى مانده‌اند. در کشور ما به‌دليل عموميت ازدواج ميزان تجرد قطعى در نزد جمعيت زنان (تا ۵۰ سالگى) تنها يک (۱) درصد مى‌باشد.
جدول جمعيت ده ساله و بيشتر حداقل يک‌بار ازدواج کرده به تفکيک جنس و مناطق طى سال‌هاى ۱۳۷۵-۱۳۳۵
جنس - سال
۱۳۳۵
۱۳۴۵
۱۳۵۵
۱۳۶۵
۱۳۷۵
کل کشور
مرد و زن
مرد
زن
۸۰/۲
۷۲/۸
۸۷/۹
۶۵/۵
۵۸/۷
۷۲/۸
۶۱/۸
۵۶/۵
۶۷/۳
۶۱/۱
۵۶/۲
۶۶/۲
۵۶/۱
۵۲/۷
۵۹/۷
مناطق شهرى
مرد و زن
مرد
زن
۷۶/۶
۶۶/۱
۸۷/۹
۶۱/۲
۵۳/۸
۴۹/۴
۵۸/۲
۵۲
۶۵/۳
۶۱/۵
۵۶/۱
۶۷/۲
۵۶/۶
۵۲/۹
۶۰/۶
مناطق روستائى
مرد و زن
مرد
زن
۸۲
۷۶/۱
۸۷/۹
۶۸/۵
۶۲/۲
۷۵
۶۵/۲
۶۱/۱
۶۹/۲
۶۰/۶
۵۶/۲
۶۵/۱
۵۵/۳
۵۲/۳
۵۸/۳
در سال ۱۳۳۵ از جمعيت ۱۵ ساله و بيشتر سؤال شد.
جدول ميانگين سن در اولين ازدواج
سال - جنس
زنان
مردان
۱۳۳۵
۱۹
۲۴/۹
۱۳۴۵
۱۸/۴
۲۵
۱۳۵۵
۱۹/۷
۲۴/۱
۱۳۶۵
۱۹/۸
۲۳/۶
۱۳۷۰
۲۱
۲۴/۵
۱۳۷۵
۲۲/۴
۲۵/۶
مأخذ: اداره کل آمار عمومى
منبع: مرکز آمار ايران سالنامه آمارى ۱۳۷۵-۱۳۴۵
سال
زنان
مردان
۱۳۸۰/۲۰۰۱
۲۳/۴
۲۶/۱
Source: Population Data Sheet for islamic Republic of iran 2001
