| تکامل چيزى بيش از معناى رشد است و در واقع شامل اکتساب و ارتقاء تمامى مهارت‌ها و توانائى‌هائى است که بزرگسالان بدان توجه ندارند. تکامل کودکان مجموعهٔ پيچيده‌اى از تغييرات پيشرونده را در بر دارد که عبارتند از: تکامل فيزيکي، تکامل شناختى و نمادين، تکامل زبانى و نمادين، تکامل عاطفى و اجتماعي، تکامل معنوى و اخلاقي.
|
|
| هر يک از ابعاد تکامل با ظرافت خاصى باهم در ارتباط هستند. در صورت غفلت يا ممانعت از هر يک از اين ابعاد به طريقي، کودک در شکوفائى توان بالقوه خود ناموفق خواهد بود. پس اين وظيفهٔ بر عهدهٔ مراقب کودک است تا از برآورده شدن تمامى نيازهاى کودک اطمينان حاصل کند. به همان اندازه که تغذيهٔ مناسب، محبت و حفاظت از کودک ضرورى است، بازى نيز براى کودک حائز اهميت است. بازى فرصت لازم براى بهبود مهارت‌هايِ حرکتى ظريف و آشکار را فراهم آورده و سلامت جسمانى کودک را حفظ مى‌کند. بازى به تکامل قوهٔ تخيّل و خلاقيت کودک کمک کرده و زمينهٔ تمرين مهارت‌هاى اجتماعى و اعمالى چون يافتن راهى جهت بيان احساسات و فراهم‌سازى فرصت‌هائى جهت درک نظام‌هاى ارزشى را به‌وجود مى‌آورد. شرايط تأمين بازى براى کودک مستلزم تهيهٔ امکانات، فرصت و زمان کافى براى انجام بازى متناسب با سن او مى‌باشد.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| تکامل فيزيکى کنترل فزايندهٔ کودکان بر حرکات خود آنها را شامل مى‌شود. اين پديده شامل مهارت‌هاى حرکتى (ظريف و آشکار) و بينائى است. همزمان با بهبود قدرت ديد، کودک مهارت فزاينده‌اى در نگاه کردن و توجه به فواصل دور و نزديک پيدا مى‌کند. با تکامل مهارت‌هاى ظريف حرکتي، کودک توانائى لازم را براى دست‌کارى کردن اشياء مثل کشيدن و گره زدن بند کفش پيدا مى‌کند. مهارت‌هاى آشکار حرکتي، کودک را به انجام اعمالى مثل انداختن و گرفتن که مستلزم تحرک زياد است قادر مى‌سازد.
|
|
| تکامل شناختى و نمادين (Symbolic)
|
|
| تکامل شناختى و نمادين مستلزم کسب دانش و مهارت‌هاى لازم جهت پردازش و استفاده از اطلاعات به شيوه‌اى هدفمند است. اين مهارت‌ها شامل قدرت تخيّل، خلاّقيت، افکار انتزاعي، دلايل منطقي، حل و فصل مسائل و اقدامات جدي، مى‌باشد.
|
|
|
|
| تکامل زبانى و نمادين يادگيرى گفتار شامل توانائى در امر توليد صدا (اداى کلمات)، ادراک و کسب لغات فراوان براى يادگيرى مى‌باشد. کودکان ياد مى‌گيرند که از قوهٔ تکلّم به شيوه‌هاى بسيار پيچيده مثل بيان عقايد و برملاسازى افکار خود استفاده کنند.
|
|
|
|
| تکامل عاطفى و اجتماعى از همان بدو تولد که کودک به‌طور کامل به مراقبِ خود وابسته است، به‌طور فزاينده‌اى شروع به استقلال مى‌کند. او مهارت‌هاى خوديارى و درک ابعاد فرهنگى - اجتماعى را در خود مى‌پروراند. کنترل عواطف همراه با درک راه‌هاى مطلوب براى بيان عقايد و احساسات، تکامل مى‌يابد.
|
|
|
|
| تکامل اخلاقى به‌طور وسيعى شامل درک ارزش‌هائى چون صداقت، عدالت، احترام و مفاهيمى چون درستي، نادرستي، احساس مسئوليت و درک نتايج کردار ديگران مى‌باشد. تکامل معنوى عبارت است از افزايش توانائى کودک در درک واقعيت‌ها (واقعيت‌هاى معنوي) و اثرات زيربنائى آن بر افراد و محيط.
|
|
| بازى و تکامل حس اعتماد به نفس
|
|
| کودکان از طريق محيط و واکنش ديگران نسبت به آنها به‌عنوان انسان، اعتماد به نفس پيدا مى‌کنند. کودکى که حس اعتماد به نفس کمترى دارد مراحل رشد را هم کندتر مى‌گذراند، مثلاً کودکى که به‌علت ترس از شکست، بازى جديدى را امتحان نمى‌کند محتاج تقويت مثبت حس اعتماد به نفس است. تقويت مثبت اين حس به‌ويژه در کودکانى که از جهاتى با ديگر بچه‌ها متفاوت هستند بسيار اهميت دارد. حس تفاوت ممکن است ناشى از اختلال حسى (بينائى و شنوائي) يا جزئى از مسائل قومى باشد. کليهٔ بزرگسالان بايد توجه داشته باشند که اگر کودک احساس تفاوت کند يا با او متفاوت رفتار شود، بر اعتماد به نفس او تأثير منفى مى‌گذارد. در تمامى موارد بزرگسالان مى‌توانند به کودکان کمک کنند تا با کاربرد مناسب زبان و دسترسى به شرايط، اعتماد به نفس خود را تقويت کنند. دسترسى کودکان به اسباب‌بازي، فرصتى را فراهم مى‌آورد که جملگى به بازى بپردازند و از مزاياى بازى خودبه‌خود برخوردار شوند. جوامعى که وسايل بازى را تهيه و در اختيار عموم کودکان قرار مى‌دهند، فرصت‌هائى را براى آنها فراهم مى‌آورند تا به بازى خودبه‌خود بپردازند و به‌طور اشتراکى از مزاياى آن بهره‌مند شوند.
|
|
|
|
| دکتر مارى شريدان، مراحل گستردهٔ تکامل را که کودکان پشت سر مى‌گذارند مشخص نموده است. اين مراحل قابل تشخيص، امکان تهيهٔ نقشه‌اى از تکامل را به‌دست مى‌دهد که مى‌تواند در پيشرفت کودک و تعيين نيازهاى فردى وى به‌کار گرفته شود.
|
|
| پيش از آن، نظريه‌پردازانى چون فردريش ون شيلر (Friedrich Von Schiller) در سال ۱۸۸۰ و شارلت بوهلر (Charlotte Buhler) در سال ۱۹۳۰ عقيده داشتند که بازى نيز به‌صورت زنجيروار تکامل مى‌يابد. از آن پس محققين مختلفى از جمله دکتر مارى شريدان براى تشخيص و توصيف هر مرحله از ترتيب بازى‌ها کارهائى صورت داده‌اند. با تکامل کودک بازى وى هم تکامل مى‌يابد. اگر کودکان در سنين مختلف را با يکديگر مقايسه کنيد مسلماً به‌راحتى به اختلاف آنها پى خواهيد برد. بازى ممکن است خودبه‌خود و همزمان با برقرارى ارتباط کودک با فرد ديگر يا محيط پيرامون خود آغاز گردد، مثل لبخند کودک در پاسخ به توجه بزرگترها، گرفتن و بازى کردن با انگشتان پا و تجربه در توليد اصوات. به‌تدريج که رفلکس‌هاى اوليهٔ نوزادى کاهش مى‌يابد، کودک در مورد اعمال خود تصميم گرفته و در جهت تکامل اشکال بازى خود مى‌کوشد. بنابراين، بازى نه تنها از راه يادگيري، تمرين و تکميل مهارت‌هاى جديد به تکامل کودک کمک مى‌کند، بلکه مى‌تواند به‌عنوان شاخصى از چگونگى پيشرفت تکاملى کودک عمل نمايد. سطح مهارت کودکان در انجام فعاليت‌هاى خاص با افزايش تکامل آنها افزايش مى‌يابد، مثلاً با مشاهدهٔ بازى کودک ۶ ساله و ۳ ساله در مى‌يابيد که کودک ۶ ساله در گرفتن توپ بسيار موفق‌تر از کودک ۳ ساله عمل مى‌کند.
|
