هدف از اين معاينه ارزيابى توجه، جهت‌يابي، حافظه، بينش، قضاوت و درک اطلاعاتى کلى است. براى بررسى توجه از بيمار خواسته مى‌شود از فهرست لغاتى که ذکر مى‌شود مواردى را که تکرار
مى‌شود اعلام کند. در ارزيابى جهت‌يابى در مورد روز، زمان و مکان پرسيد مى‌شود.براى بررسى حافظه از بيمار تقاض مى‌شود که توالى اعداد ذکر شده را بالافصله و نيز يک سرى از اشياء را در
زمان تعريف‌شده‌اى (مثل ۵ و ۱۵ دقيقه) به‌خاطر آورد. در بررسى حافظه دور از بيمار خواسته مى‌شود تاريخچه زمانى از بيمارى فعلى يا وقايع زندگى فردى خود را بيان کند. به‌خاطر آوردن
رويدادهاى تاريخى مهم يا تاريخ رخدادهاى مهم فعلى اطلاعاتى عمومى بيمرا را نشان مى‌دهد. بررسى عملکرد زيانى فرد بايد شامل ارزيابى تکلم خودبه‌خودي، نام بردن اشياء، تکرار
کلمات، خواندن، نوشتن و درک مطلب باشد. تست‌هاى ديگرى مثل توانائى رسم و کپي، انجام محاسبات، تفسير ضرب‌المثل يا مسايل منطقي، شناسائى راست از چپ، نام بردن و مشخص کردن اجزاء
بدن و ... هم داراى اهميت هستند.
معاينه اعصاب جمجمه‌اى (CN)
CN I به ترتيب هر يک از سوراخ‌هاى بينى را ببنديد و از بيمار بخواهيد با بو کشدين محرک‌هاى خفيفى مثل صابون، خمير دندان، قهوه يا روغن ليمو را به‌طور صحيح شناسائى کند.
CN II با استفاده از نمودار اسنلن (Snellen Chart) (دور) و تابلوى جگر (Jaeger's Test Type) (نزديک) قدرت بينائى را با يا بدون تصحيح اندازه بگيريد. با قرار گرفتن در مقابل بيمار ميدان بينائى (VFs) هر چشم را در هر ربع ميدان بينائى تعيين کنيد. بهترين روش آن است که روبه‌روى بيمار بنشينيد (در ۹۰-۶۰ سانتى‌متري)، بيمار يکى چشم‌هاى خود را به ملايمت بپوشاند و چشم ديگر را بر بينى شما ثابت کند. سپش شيء سفيدرنگ کوچکى (مثل اپليکاتورى که پنبه بر سر آن نصب شده است) را به آهستگى از محيط ميدان به‌سمت مرکز حرکت دهيد تا زمانى که بيمار بتواند آن‌را ببيند. ميدان بينائى بيمار را با ميدان بينائى خودتان مقايسه کنيد. براى شناسائى و تعيين نقايص کوچک ميدان بينائى پريمترى رسمى و معاينه غربالگرى تانژانت (Tangent Screen Exam) لازم است، بايد فوندوس بينائى را با افتالموسکوپ معاينه کرد و رنگ، اندازه و ميزان تورم يا بالا آمدن ديسک بينائى را ثبت کرد. بايد عروق شبکيه را از نظر اندازه، نظم AV در محل تقاطع نقاط، خونريزي، اگزودا و آنوريسم بررسى کرد. همچنين شبکيه از جمله ماکولار را از نظر پيگمانتاسيون غير طبيعى و ضايعات ديگر معاينه نمود.
CNS III, IV, VI اندازه، منظم بودن و شکل مردمک‌ها، واکنش (مستقيم و غير مستقيم) به نور و همگرائى (بيمار شيئى را به او نزديک مى‌شود با چشم خود تعقيب مى‌کند) مورد بررسى قرار مى‌گيرد. پائين آمدن، افتادگى و رتراکسيون پلک بررسى مى‌شود. از بيمار بخواهيد مسير حرکت انگشت شما را در مسير افقى به چپ و راست و در مسير عمودى در دو حالت اداکت و ابداکت کامل براى هر چشم دنبال کند. عدم توانائى چشم در حرکت کامل به سمتى خاص و وجود اسيلاسيون منظم، ريتميک و غير ارادى چشم‌ها (نيستاگموس) مورد بررسى قرار گيرد. حرکات ارادى سريع (Saccades) و نيز تعقيب (Pursuit) چشم (مثل تعقيب انگشت معاينه‌گر) را بررسى کنيد.
CN V در حالتى‌که بيمار دندان‌ها را به‌هم مى‌فشارد عضلات ماضغه و تمپوراليس را لمس کنيد و باز کردن، جلو آوردن و حرکات جانبى فک تحتانى را در مقابل مقاومت بررسى کنيد.حس کل صورت و پاسخ به لمس ملايم قرنيه را با تکه‌اى پنبه ازمايش کنيد.
CN VII عدم تقارن صورت را در حالت استراحت و با حرکات خودبه‌خودى و در حرکات ناشى از عواطف (مثل خنديدن) بررسى کنيد. لبخند زدن، اخم کردن را معاينه کنيد. باد کردن دهان، سوت زدن، غنچه کردن لب‌ها و انقباض عضله چانه را بررسى کنيد. تفاوت قدرت عضلات تحتانى و فوقانى صورت را آزمايش کنيد. ضايعات عصب هفتم در قسمت پروگزيمال به طناب صماخى (کوردا تيمپاني) مى‌توانند حس چشائى را در دوسوم قدامى زبان مختل کنند. با قرار دادن آپليکاتورى که پنبه‌اى بر سر آن نصب شده است و با محلول مناسب خيس شده است بر نيمه راه حاشيه لترال زبان چشائى بيمار را از نظر شيرينى (شکر)، شورى (نمک)، ترشى (ليمو) و تلخى (کينين) بررسى کنيد.
CN VIII توانائى بيمار را در شنيدن صداى دياپازون، مالش انگشتان، صداى تيک‌تيک ساعت و صداى نجوا در فواصل خاصى براى هر گوش بررسى کنيد. هدايت هوائى صداى دياپازون را نسبت به هدايت استخوانى (تست رينه) و سمع بيشتر صداى دياپازون در يک گوش را در حالتى که در مرکز پيشانى قرار دارد (تست وبر) آزمايش کنيد. براى آزمايش دقيق و کمى‌شنوائى نياز به اديومترى رسمى است. به‌خاطر داشته باشيد که غشاء صماخى هر دو گوش را معاينه کنيد.
CNS IX, X بالا رفتن قرينه کام و زبان کوچک را در حين گفتن 'آآآ' و نيز موقعيت زبان کوچک و کام را در زمان استراحت بررسى کنيد. همچنين ممکن است بررسى حس لوزه‌ها، قسمت خلفى حلق و زبان لازم گردد. براى بررسى رفلکس حلقى (گاگ) جدار خلفى حلق را در هر طرف با شيء کندى (مانند آبسلانگ) تحريک کنيد. در بعضى شرايط مشاهده مستقيم طناب‌هاى صوتى به‌وسيله لارنگوسکوپى لازم مى‌شود.
CN XI بالا بردن شانه (عضله تراپزيوس) و چرخش سر را به هر طرف (عضله استرنوکلئيدوماستوئيد) در برابر مقاومت بررسى کنيد.
CN XII حجم توده و قدرت زبان را ارزيابى کنيد. زبان را از نظر آتروفي، انحراف از خط وسط در هنگام بيرون آوردن زبان، لرزش و تکان‌ها يا انقباضات کوچک (فيبريلاسيون، فاسيکولاسيون) مورد
بررسى قرار دهيد.
