مشکلات کلیوی

عفونت مجارى ادرارى (Urinary tract infection -UTI)

عفونت معمولاً در اثر باکترى‌هاى گرم منفى در يک يا چند عضو مجراى ادرارى (کليه‌ها، ميزناي، مثانه و ميزراه) به‌وجود مى‌آيد. علامت مشخصه عفونت مجراى ادرار، احساس سوزش در زمان ادرار کردن، درد، تکرر ادرار و برخى اوقات چرک و خون قابل مشاهده در ادرار مى‌باشد. درمان عبارت از دارودرماني، مصرف آزادانه مايعات و کنترل pH ادرار است.

نارسائى حاد کليوى (Acute renal failure - ARF)

تخريب ناگهانى عملکرد کليوى همراه با احتباس مواد زايد نيتروژنى در خون که ممکن است باعث اورمى شود.

درمان تغذيه‌اى

در طى اليگورى لازم است تعادل مايعات و الکتروليت‌ها به دقت کنترل شود. مايعات به مقدار پايه‌اى ۴۰۰ ميلى‌ليتر در روز محدود مى‌شود. از دست‌دهى مايعات ناشى از اسهال، استفراغ و تعريق بايد جبران شود.

نارسائى مزمن کليوى (Chronic renal failure - CRF)

درمان به سه دسته تقسيم مى‌شود:

- استفاده از تغييرات رژيم غذائى و دارودرمانى

- دياليز

- پيوند کليه

هدف کلى عبارت از احتناب از دو روش آخرى مى‌باشد. بنابراين برآورد تغذيه‌اى و مداخله تغذيه‌اى ضرورى است.

درمان تغذيه‌اى

نياز به پروتئين براساس GFR. اگر ۵ تا ۱۰ ميلى‌ليتر در دقيقه باشد؛ بنابراين پروتئين به ميزان ۵۵/۰ تا ۶/۰ گرم در کيلوگرم وزن بدن در روز محدود مى‌شود. در صورتى‌که GFR بين ۱۱ تا ۱۵ ميلى‌ليتر در دقيقه باشد، در اين‌صورت پروتئين به ۶۵/۰ تا ۷۵/۰ گرم بر کيلوگرم در روز محدود مى‌شود. اگر GFR بين ۱۶ تا ۲۰ ميلى‌ليتر در دقيقه باشد، ميزان مجاز پروتئين ۸/۰ تا ۹/۰ گرم بر کيلوگرم وزن بدن در روز خواهد بود. ميزان سديم به ۱ تا ۲ گرم در روز محدود مى‌شود. ميزان کالرى به‌ويژه در حالت وجود ديابت مورد توجه قرار مى‌گيرد. روش سريع براى محاسبهٔ نياز به کالرى براساس GFR بدين شکل است: ۴۰Kcal/Kg/day (بيش از ۲۰ GFR) و ۴۵Kcal/Kg/day (ده تا ۲۰ GFR) و ۵۰Kcal/Kg/day در صورتى‌که GFR کمتر از ۱۰ باشد. ميزان پتاسيم، کلسيم، فسفر و مايعات نيز بايد مورد توجه قرار گيرد که وابسته به مشکلات ناشى از بيمارى مى‌باشد. هم‌‌اکنون چندين مکمل تجارى براى تأمين نياز به کربوهيدرات زياد، پروتئين کم و رژيم کم الکتروليت در دسترس مى‌باشد. عوارض جانبى دارودرمانى هم بايد زير نظر قرار گيرد.

سنگ‌هاى کليوى (Nephrolithiasis)

تشکيل سنگ در کليه و يا حالتى از بيمارى که منتهى به تشکيل سنگ کليه مى‌شود. سنگ‌هاى کليه انواع، اشکال و اندازه‌هاى متفاوتى دارند. علل سنگ کليه عبارتند از: عفونت مزمن کليه، راکد ماندن ادرار، بسترى شدن طولانى‌مدت در رختخواب، فاکتورهاى رژيمى (براى مثال اگزالات‌ها، اورات‌ها، ترى‌سيليکات سديم يا منيزيم) و برخى ناهنجارى‌هاى بيوشيميائى مادرزادي. آب و هوا و اقليم گرم نيز ممکن است در تشکيل سنگ‌هاى کليه نقش داشته باشد.

درمان تغذيه‌اى

مصرف مقدار فراوان مايعات (۵/۱ تا ۲ ليتر در روز) را جهت رقيق نگهداشتن ادرار تشويق نمائيد. دست‌کارى رژيمى ممکن است در تشکيل اثرات داروها و هم‌چنين تحت تأثير قرار دادن pH ادرار مفيد باشد. براى سنگ‌هاى از نوع اسيد اوريک و سيستئين، از رژيم با خاکستر قليائى که در ادرار اسيدى رسوب مى‌کنند و براى سنگ‌هاى حاوى فسفات کلسيم و فسفات منيزيم، کربنات‌ها و اگزالات‌ها که در ادرار قليائى رسوب مى‌کنند از رژيم با خاکستر اسيدى استفاده نمائيد. يک رژيم با اگزالات کم (۴۰ تا ۵۰mg در روز) همراه با دريافت کافى کلسيم، براى اتصال با اگزالات، در حالت هيپراگزالورى و يک رژيم کم کلسيم در هيپرکلسيورى مرتبط با مصرف فراوان کلسيم لازم است. در هيپراوريکوزوري، دريافت پروتئين را به حد RDA محدود نمائيد. تشکيل سنگ‌هاى استراويت حاوى آمونيوم، منيزيم و فسفات تحت تأثير رژيم غذائى قرار نمى‌گيرد.

پيوند کليه (Kidney transplantation)

پيوند کليه از يک خويشاونددهندهٔ زنده يا يک جسد مرده. پيوند کليه يک روش پذيرفته شده و موفقيت‌آميز در درمان نارسائى کليوى در مراحل آخرين (end stage) مى‌باشد. همانند ساير موارد پيوند عضو، براى به حداقل رساندن عفونت و پَس‌زدن عضو خارجي، به فرد گيرنده داروهاى تضعيف‌کننده سيستم ايمنى داده مى‌شود. حمايت تغذيه‌اى براى نرمال کردن وضعيت تغذيه بيمار، بخش مهمى از درمان است.

درمان تغذيه‌اى

در دورهٔ حاد پس از پيوند (تا ۸ هفده پس از پيوند) دريافت پروتئين برابر گرم ۰/۲ - ۳/۱ به ازاء هر کيلوگرم وزن نرمال‌شدهٔ بدن (NBW) مى‌باشد. (وزن نرمال‌شده بدن عبارت از وزن خشک يا وزن تعديل شده بدن است اگر که بيمار چاق باشد). کالرى برابر BEE x ۵/۱ - ۳/۱ يا کيلوکالرى ۳۰ تا ۳۵ به ازاء کيلوگرم وزن نرمال شده بدن (NBW) و ۲ تا ۴ گرم سديم و ۲ تا ۴ گرم پتاسيم اگر هيپرکالمى وجود داشته باشد، ميلى‌گرم ۱۵۰۰ - ۸۰۰ کلسيم، ويتامين‌ها و مواد معدنى در ميزان RDA و عدم محدوديت مايعات مگر اينکه احتباس مايعات بدتر شود. حداکثر سهم کالرى از کربوهيدرات بايد ۵۰% باشد که تأکيد بر روى کربوهيدرات و فيبر و محدود نمودن کربوهيدرات‌هاى ساده است. چربى نبايد بيش از ۳۵% کالرى را تأمين نمايد و نسبت PUFA به SFA بايد بيشتر از ۱ بوده و دريافت کلسترول کمتر از ۴۰۰mg در روز باشد. مصرف الکل بايد قدغن شود. در دورهٔ طولانى‌مدت پس از پيوند، در صورتى‌که پردنيزون استفاده شود، دريافت پروتئين برابر ۱g يا بيشتر به ازاء کيلوگرم وزن بدن مى‌باشد. براى حفظ وزن مطلوب بدن، براساس ميزان فعاليت، کالرى برابر BEE x ۳/۱ - ۲/۱ و ۴ - ۲ گرم سديم در صورت مشاهدهٔ هيپرتانسيون، عدم محدوديت پتاسيم، ميلى‌گرم ۱۵۰۰ - ۸۰۰ کلسيم، ويتامين‌ها و مواد معدنى در ميزان RDA و عدم محدوديت مايعات توصيه مى‌شود. در صورتى‌که ناکفايتى کليوى و يا پس زدن مزمن وجود داشته باشد، پروتئين را به NBW کيلوگرم/ گرم ۸/۰ - ۶/۰ محدود نمائيد.

مايعات و الکتروليت‌ها به‌ويژه سديم و پتاسيم را تحت نظر بگيريد. بسته به شدت پس زدن، ممکن است دياليز از سر گرفته شود. هم‌چنين به واژهٔ Transplantation مراجعه نمائيد. هنگامى‌که يک فرد از يک دهنده يا کليه سالم دريافت مى‌نمايد، معمولاً دُزهاى بالاى داروهاى تضعيف‌کننده سيستم ايمنى (نظير پردنيزون آزاتيوپرين و سيکلوسپورين A) جهت جلوگيرى از پس زدن ناشى از واکنش ايمنى به وى داده مى‌شود. تعادل مواد معدنى به‌ويژه کلسيم و فسفر ممکن است تحت تأثير اين داروها قرار گيرد؛ بنابراين دريافت اين دو ماده معدنى بايد به ۵/۱ برابر RDA فرد نرمال افزايش داده شود. هيپرگليسمى و ادم از ديگر عوارض جانبى اين داروها مى‌باشد که مستلزم محدود کردن مصرف کربوهيدرات و سديم مى‌باشد. متعاقب پيوند موفقيت‌آميز کليه، ديگر نيازى به محدوديت پروتئين نيست چرا که احتباس نيتروژن ديگر مشکلى محسوب نمى‌شود. وزن مطلوب بدن را حفظ نموده و هرگونه هيپرليپيدمي، هيپرکلسترولمى و هيپرتانسيون را تحت نظر بگيريد. با اين حال اگر از پردنيزون استفاده مى‌شود، دريافت پروتئين را به گرم ۵/۱ تا ۲ بر حسب کيلوگرم وزن بدن در بزرگسالان افزايش دهيد. در موارد پس زدن پيوند، مانيتورينگ پروتئين، مايعات و الکتروليت‌ها، به‌ويژه سديم و پتاسيم، را از سر بگيريد. بسته به شدت پس زدن ممکن است دياليز از سر گرفته شود.