آغاز داستان و تولد یوسف

درین نوبتگه صورت پرستی		زند هر کس به نوبت کوس هستی
حقیقت را به هر دوری ظهوری‌ست		ز اسمی بر جهان افتاده نوری‌ست
اگر عالم به یک دستور ماندی		بسا انوار ، کن مستور ماندی
گر از گردون نگردد نور خور گم		نگیرد رونقی بازار انجم
زمستان از چمن بار ار نبندد		ز تاثیر بهاران گل نخندد
چو «آدم» رخت ازین مهرابگه بست		به جایش «شیث» در مهراب بنشست
چو وی هم رفت کرد آغاز «ادریس»		درین تلبیس خانه درس تقدیس
چو شد تدریس ادریس آسمانی		به «نوح» افتاد دین را پاسبانی
به توفان فنا چون غرقه شد نوح		شد این در بر «خلیل الله» مفتوح
چو خوان دعوتش چیدند ز آفاق		موفق شد به آن انفاق، «اسحاق»
ازین هامون شد او راه عدم کوب		زد از کوه هدی گلبانگ، «یعقوب»
چو یعقوب از عقب زین کار دم زد		ز حد شام بر کنعان علم زد
اقامت را به کنعان محمل افکند		فتادش در فزایش مال و فرزند
شمار گوسفندش از بز و میش		در آن وادی شد از مور و ملخ بیش
پسر بیرون ز «یوسف» یازده داشت		ولی یوسف درون جانش ره داشت
چو یوسف بر زمین آمد ز مادر		به رخ شد ماه گردون را برادر
دمید از بوستان دل نهالی		نمود از آسمان جان، هلالی
ز گلزار خلیل الله گلی رست		قبای نازک‌اندامی بر او چست
برآمد اختری از برج اسحاق		ز روی او منور چشم آفاق
علم زد لاله‌ای از باغ یعقوب		ازو هم مرهم و هم داغ یعقوب
غزالی شد شمیم‌افزای کنعان		وز او رشک ختن صحرای کنعان
ز جان تو بود بهره مادرش را		ز شیر خویش شستی شکرش را
چو دیدش در کنار خود دو ساله		دمید ایام، زهرش در نواله
گرامی دری از بحر کریمی		ز مادر ماند با اشک یتیمی
پدر چون دید حال گوهر خویش		صدف کردش کنار خواهر خویش
ز عمه مرغ جانش پرورش یافت		به گلزار خوشی بال و پرش یافت
قدش آیین خوش رفتاری آورد		لبش رسم شکر گفتاری آورد
دل عمه به مهرش شد چنان بند		که نگسستی از او یک لحظه پیوند
به هر شب خفته چون جان در برش بود		به هر روز آفتاب منظرش بود
پدر هم آرزوی روی او داشت		ز هر سو میل خاطر سوی او داشت
جز او کس در دل غمگین نمی‌یافت		به گه گه دیدنش تسکین نمی‌یافت
چنان می‌خواست کن ماه دل‌افروز		به پیش چشم او باشد شب و روز
به خواهر گفت: « ...		. . .
ندارم طاقت دوری ز یوسف		خلاصم ده ز مهجوری ز یوسف
به خلوتگاه راز من فرستش!		به مهراب نیاز من فرستش!»
ز یعقوب این سخن خواهر چو بشنید		ز فرمانش به صورت سرنپیچید
ولیکن کرد با خود حیله‌ای ساز		که تا گیرد ز یعقوب‌اش به آن باز
به کف زاسحاق بودش یک کمربند		...
کمربندی که هر دستش که بستی		ز دست‌اندازی آفات رستی
چو یوسف را ز خود رو در پدر کرد		میان‌بندش نهانی ز آن کمر کرد
چنان بست آن کمر را بر میانش		که آگاهی نشد قطعا از آنش
کمر بسته به یعقوب‌اش فرستاد		وز آن پس در میان آوازه در داد
که: «گشته‌ست آن کمربند از میان گم»		گرفتی هر کسی را، ز آن توهم
به زیر جامه جست و جوی کردی		پس آنگه در دگرکس روی کردی
چو در آخر به یوسف نوبت افتاد		کمر را از میانش چست بگشاد
در آن ایام هر کس اهل دین بود		بر او حکم شریعت اینچنین بود
که دزدی هر که گشتی پای گیرش		گرفتی صاحب کالا اسیرش
دگر باره به تزویر، آن بهانه		چو کرد آماده، بردش سوی خانه
به رویش چشم روشن، شاد بنشست		پس از یک‌چند اجل چشمش فروبست
بدو شد خاطر یعقوب خرم		ز دیدارش نسبتی دیده بر هم
به پیش رو چو یوسف قبله‌ای یافت		ز فرزندان دیگر روی برتافت
به یوسف بود هر کاری که بودش		به یوسف بود بازاری که بودش
به یوسف بود روحش راحت‌اندوز		به یوسف بود چشمش دیده‌افروز
بلی هر جا کز آن‌سان مه بتابد		اگر خورشید باشد ره نیابد
چه گویم کن چه حسن و دلبری بود		که بیرون از حد حور و پری بود
مهی بود از سپهر آشنایی		ازو کون و مکان پر روشنایی
نه مه، هیهات! روشن آفتابی		مه از وی بر فلک افتاده تابی
چه می‌گویم؟ چه جای آفتاب است!		که رخشان چشمه‌اش اینجا سراب است
مقدس نوری از قید چه و چون		سر از جلباب چون آورده بیرون
چو آن بیچون درین چون کرده آرام		پی روپوش کرده یوسف‌اش نام
به دل یعقوب اگر مهرش نهان داشت،		وگر کردش به جان جا، جای آن داشت
زلیخایی که در رشک حورعین بود		به مغرب پرده‌ی عصمت‌نشین بود،
ز خورشید رخش نادیده تابی		گرفتار خیالش شد به خوابی
چو بر دوران، غم عشق آورد زور		ز نزدیکان نباشد عاشقی دور