دوران پس از تثبیت (۱۳۳۱ تا ۱۳۴۷)(۲)

فيلم‌سازان، سينماداران، تماشاگران، منتقدان، واردکنندگان همه وهمه در سال ۱۳۳۴ موقعيت خطير سينما را درک کرده و آن را علنى کردند و همه منتظر يک تحول بودند.

در اين سال فيلم‌هاي: 'عشق راهزن' (سيامک ياسمي)، 'چهارراه حوادث' (ساموئل خاچيکيان)، 'براى تو' (جمشيد شيباني)، 'اميرارسلان' (پارس فيلم)، 'پايان رنج‌ها' (جليل غديري، مهندس بديع، سرهنگ منوچهري)، 'آخرين شب' (استوديو عقاب)، 'خواب و خيال' (مجيد محسني)، 'دزد بندر' (دکتر کاوسي)، 'آخرين شب' ، 'فرزند گمراه' (عصر طلايي)، 'مهتاب خونين' (موشق سروري، کاراوان فيلم)، 'خون و شرف' (استوديو ديانا)، 'خسيس' (رضا زندي)، 'پنجمين ازدواج' (نصرت‌الله وحدت)، 'خانه شياطين' (پرويز خطيبي)، 'دماغ ‌سوخته‌ها' (مهدى بشارتيان) ساخته و به نمايش در آمدند.

در سال ۱۳۳۵، سينماى ايران در يأس و اضطراب به سر برد. در اين سال فيلم‌هاى خارجى دوبله شدند. بخصوص فيلم‌هاى هندى رونق داشتند و هر تلاشى با بى‌مهرى تماشاگران روبرو مى‌شد. به همين دليل هنرمندان سينما در عرصه‌هاى ديگرى مثل تئاتر، دوبله، ورود فيلم، و ... پرداختند. تنها در استوديو پارس با همت و هدايت دکتر کوشان، پس از موفقيت فيلم امير ارسلان، فيلم‌هاى مختلف تاريخى و افسانه‌اى جلوى دوربين مى‌رفت. موقعيت سينماى ايران کمتر از مرگ نبود؛ زيرا همان چند توليد اندک هم امکان عرضه نداشتند. در اين شرايط 'زندگى شيرين است' توسط مجيد محسنى ساخته شد. فيلم‌هاى بعدي، 'مستشار جزيره' (شيباني) و 'اتهام' (عبدالله بقائي، سيامک ياسي) بودند.

'خورشيد مى‌درشد' موفق‌ترين فيم سال ۳۵ است که توسط سردار ساگر ساخته شده است. 'بوسه مادر' (عطاءا... زاهد)، 'مرجان' (شهلا)، 'يوسف و زليخا' (ياسمي)، 'هفده روز به اعدام' (دکتر کاوسي)، فيلم‌هاى بعدى بودند.

'مرجان' حاصل تجربهٔ نخستين هنرمند زن در سينماى ايران است که جنجال زيادى بپا مى‌کند ولى شهلا سازندهٔ فيلم پس از آن از سينما کناره مى‌گيرد.

سال ۳۵ با جاروجنجالى برابر همهٔ سال‌هاى عمر سينماى ايران در مطبوعات، در برابر بى‌تفاوتى تماشاگران پايان مى‌يابد.

سال ۱۳۳۶ در نااميدى و يأس آغاز شد. دو فيلم 'رستم و سهراب' (مهدى رئيس فيروز) و 'قزل ارسلان' (پارس فيلم) آغازر اين سال هستند. 'رستم و سهراب' با بازيگران پر هيبت، دکورهاى عظيم، لشکرکشي، نيررتن به تن، آوازهاى الهه، داريوش رفيعى و مصطفى پايان و ... هيچکدام تماشاگر را جذب نمى‌کند.

'مردى که رنج مى‌برد' ساخته محمدعلى جعفرى با شکست مواجه مى‌شود. اما 'بلبل مزرعه' جان تازه‌اى به پيکر بى‌روح سينما مى‌ٔهد و مورد استقبال قرار مى‌گيرد. اين فيلم ساختهٔ مجيد محسنى است. اين فيلم براى اولين بار در خارج از کشور نمايش مى‌يابد و موفقيت کسب مى‌کند.

فيلم‌هاى بعدى 'بازگشت به زندگي' (زاهد، عصر طلائي، ملک‌مطيعي)، 'يعقوب ليث صفاري' (منوچهر زماني)، 'برهنهٔ خوشحال' (عزيز رفيعي)، 'مادموازل خاله' (عصر طلائي)، 'شب‌نشينى در جهنم' (موشق سروري، ساموئل خاکيچيان)، 'بهلول' (صادق بهرامي)، 'نردبان ترقي' (پرويز خطيبي)، 'ظالم بلا' (سيامک ياسمي)، هستند.

شب‌نشينى در جهنم در تيرماه ۳۷ در جشنواره برلين به نمايش درآمد. سينماى ايران در نيمسال دوم اوج مى‌گيرد. ضدرفهرست شب‌نشينى در جهنم قرار دارد و بعد مادموازل خاله. سينماى ايران جان تازه‌اى مى‌گيرد.

سال ۱۳۳۷ 'با شاباجى خانم' محصول پارس فيلم آغاز مى‌شود. کارگردان مهدى سهيلى است و قصد دارد کمدى مفرحى عرضه کند که موفق نمى‌شود.

دومين محصول 'طوفان در شهر ما' ساختهٔ ساموئل خاچيکيان است که نخستين محصول 'آژير فيلم' مى‌باشد. سانسور در سال ۳۷ شدت يافته بود اين فيلم را گرفتار مى‌کند و سرانجام فيلم دچار آشفتگى مى‌شود ولى رويهم رفته موفقيتى کسب مى‌کند.

'روزنهٔ اميد' (سردار ساگر)، 'ماجراى استوديو' (حيدر صارمي)، 'چهل طوطي' (بشارتيان، هوشنگ مرادي)، 'انگشتر جادو' (بشارتيان) فيلم‌هاى بعدى هستند که مورد توجه واقع نمى‌شوند. همينطور 'بيژن و منيژه' (موچهر زماني، سيامک ياسمـي)؛ عطاءالله زاهد با 'چشم براه' که موفقيتى کسب مى‌کند، از سينما کناره مى‌گيرد.

'آقاى اسکناس' (امين اميني)، 'قاصد بهشت' (خاچيکيان)، 'لات جوانمرد' (مجيد محسني)، 'جنوب شهر' (فرخ غفاري، سياوش عماد) فيلم‌هاى سه بعدى اين سال هستند. 'جنوب شهر' در روز سوم نمايش توقيف مى‌شود و مجدداً با حذف بخش‌هايى همچنان نمايش آن معوق مى‌ماند. چند سال بعد با افزودن صحنه‌هايى به فيلم اجازه نمايش مى‌گيرد و به رقابت در شهر تغييرنام مى‌دهد.

'عروس فراري' نخستين توليد 'اسکوپ و رنگي' سينماى ايران است که توسط اسماعيل کوشان عرضه مى‌شود. و با استقبال فراوان روبرو مى‌شود. اما مطبوعات نظر مساعدى ندارند.

'همه گناهکاريم' به کارگردانى عزيز رفيعى با شکست روبرو مى‌شود و بعد 'طلسم شکسته' موفق به جذب تماشاگر و نظر مساعد مطبوعات مى‌گردد. اين فيلم بعداً بطور رسمى در جشنواره آسيايى در کراچى و جشنواره برلين شرکت مى‌کند. کارگردان اين فيلم سيامک ياسمى است.