آناتومی چشم (۲)

اسکلرا و اپى‌اسکلرا

صلبيه بافت متراکم و سفيدى است که تقريباً به‌طور کامل از کلاژن تشکيل شده و در جلو توسط بافت تغذيه‌کننده اپى‌اسکلرا پوشيده شده است. لايه قهوه‌اى‌رنگ سطح داخلى آن‌را لامينا فوسکا (Lamina Fusca) مى‌گويند که لايهٔ خارجى فضاى فوق مشيمى است. در عقب باندهائى از صلبيه از بخش قدامى عصب بينائى مى‌گذرد که به آن تيغه غربالى (Lamina Cribrosa) مى‌گويند. در محل اتصال عضلات رکتوس ضخامت آن کاهش مى‌يابد. ساختمان اسکلرا مشابه قرنيه از الياف فيبرو مى‌باشد ولى به‌علت آب بيشتر، نسبت به قرنيه کدرتر است.

قرنيه

بافتى است شفاف در جلوى چشم که در محل ليمبوس به اسکلرا متصل مى‌شود. قطر افقى آن ۷۵/۱۱ ميلى‌متر و قطر عمودى آن ۶/۱۰ mm است و ضخامت آن از مرکز (۵۲/۰ mm) به محيط (۰/۶۵ mm) افزايش مى‌يابد. قرنيه داراى ۵ لايه است که از جلو به عقب عبارتند از: ۱. اپى‌تليوم (۶-۵ لايه سلول در امتداد اپى‌تليوم ملتحمه بولبار)؛ ۲. لايه بومن (Bowman L) (لايه‌اى شفاف بدون سلول)؛ ۳. استروما (سازندهٔ ۹۰% ضخامت قرنيه)؛ ۴. غشاء دسمه (Descemet's M) (غشاء پايهٔ اندوتليوم قرنيه)؛ و ۵. اندوتليوم (بر خلاف اپى‌تليوم فقط ۱ لايه سلول دارد). اندوتليوم که مسئول حفظ حالت بى‌آبى قرنيه است کاملاً به آسيب‌ها حساس است و سلول‌هاى آن با افزايش سن از دست مى‌روند. ترميم اندوتليال محدود به بزرگ شدن و لغزش سلول‌هاى باقى‌مانده است و ظرفيت کمى براى تقسيم سلولى دارد. نارسائى عملکرد اندوتليوم باعث ادم قرنيه مى‌شود. منابع تغذيه قرنيه عروق ليمبوس، زلاليه و اشک است. قسمت سطحى قرنيه بيشتر اکسيژن خود را از اتمسفر مى‌گيرد. حس قرنيه از شاخه افتالميک زوج V مى‌باشد. همگنى ساختمان، بى‌آب بودن، بى‌رگ بودن [و بدون ميلين بودن اعصاب حسي] عوامل شفافيت قرنيه مى‌باشد.

عدسى (Lens )

عدسى (Lens) عضوى است محدب‌الطرفين، بدون رگ و شفاف با قطر ۹mm و ضخامت ۴mm که مابين زلاليه و زجاجيه قرار دارد. عدسى توسط زونول‌ها به شيارهاى بين زوائد مژگانى اتصال دارد. کپسول عدسى کمى از جدا مويرگ نفوذپذيرتر است. عدسى در جلو يک اپى‌تليوم زير کپسولى دارد. محل اتصال الياف تيغه‌اى عدسى در جلوى عدسى به‌صورت Y و در عقب به‌صورت Y وارونه به‌کمک اسليت لامپ قابل مشاهده است. عدسى حاوى ۶۵% آب، ۳۵% پروتئين (بيشترين درصد پروتئين در تمام بدن)، پتاسيم (بيش از ساير بافت‌ها)، اسيد آسکوربيک، گلوتاتيون اکسيد و احياء و ... مى‌باشد.

زلاليه

زلاليه مايعى است شفاف که از جسم مژگانى ترشح شده از مردمک عبور کرده، در زاويه اتاق قدامى توسط سيستم تخليه خاص درناژ مى‌شود.

زاويه اتاق قدامى

محل اتصال محيط قرنيه و ريشه عنبيه را زاويه اتاق قدامى مى‌نامند. اجزاء اصلى سازنده زاويه عبارتند از: خط شوالب (Schwalbe's Line) (انتهاى اندوتليوم قرنيه)، شبکه ترابکولار (شبکه‌اى از صفحات سوراخ‌دار که از طريق منافذ آن زلاليه به کانال اشلم مى‌رسد) و خار صلبيه‌اى (Scleral Spur). زلاليه وارد شده به کانال اشم توسط ۳۰ کانال جمع‌کننده و نهايتاً ۱۲ وريد زلالى به سيستم وريدى اپى‌اسکلرا وارد مى‌شود.

غلاف‌هاى عصب اپتيک

نرم شامه، عنکبوتيه، سخت‌شامه و فضاهاى بالقوه ساب آراکنوئيد و ساب دورال همانند مغز در اطراف عصب اپتيک قرار دارند و آن‌را تا کره چشم دنبال مى‌کنند. سخت شامه برخلاف نرم‌شامه فاقد عروق است و سمت داخل آن از اندوتليوم پوشيده شده است. تمام عناصر فوق در سوراخ اپتيک به عصب، به استخوان و به يکديگر محکم متصل مى‌شوند. خون‌گيرى عصب بينائى از جلو به عقب به ترتيب از شريانچه‌هاى شبکيه، عروق مشيميه، شريان‌هاى مژگانى کوتاه خلفي، شريان مرکزى شبکيه و عروق نرم‌شامه مى‌باشد.