تحرک اجتماعی

انتقال يک شخص يا يک گروه از پايگاه اجتماعى به پايگاه اجتماعى ديگر، تحرک اجتماعى خوانده مى‌شود. تحرک اجتماعى دو گونه است: تحرک افقى و تحرک عمودي.

انتقال يک فرد از يک پايگاه اجتماعى به پايگاه اجتماعى مشابه را تحرک افقى مى‌نامند. از نمونه‌هاى تحرک افقي، تبديل يک شغل به شغل همانند، يا تغيير دين يا مليت است. مثلاً تغيير شغل يک معلم به مدير مدرسه، يا فردى که از شغل بنائى دست بکشد و به شغل نجارى روى آورد. همچنين فردى که از اين مسيح يا يهود به يکى از اديان ديگر درمى‌آيد يا تابعيت کشور ديگرى را مى‌پذيرد، از نمونه‌هاى تحرک افقى مى‌باشند.

انتقال از يک قشر به قشر ديگر اعم از اينکه بالاتر يا پائين‌تر باشد تحرک عمودى نام دارد. تحرک عمودى دو صورت دارد: صعودى و نزولى.

در حالت صعودي، فرد از يک پايگاه پائين‌تر به پايگاه اجتماعى بالاتر ارتقاء مى‌يابد. مثلاً تحرک يک کارگرزاده يا يک روستازاده که براثر تحصيلات عالى به مشاغل بالائى مانند پزشک يا مهندس و غيره دست مى‌يابد و طبقهٔ خود را بالا مى‌برد.

در حالت نزولي، فرد از يک پايگاه بالائى به پايگاه اجتماعى پائين‌ترى تنزل مى‌کند. مانند خرده بورژوائى که به کارگر ساده تبديل مى‌شود يا فئودالى که با از دست دادن املاک خود به کارگر کشاورز تبديل مى‌گردد.

بايد دانست فردى که در سلسله مراتب اجتماعى به سوى بالا حرکت مى‌کند (تحرک صعودي)، به سازمان جديدى ملحق مى‌شود، به ناحيهٔ مسکونى تازه‌اى نقل مکان مى‌کند دوستان خود را تغيير مى‌دهد و حتى در مواردى نام و عقايد سياسى خود را نيز تغيير مى‌دهد.

به‌طور کلى کسى‌که پايگاه شغلى خود را بالاتر مى‌برد معمولاً در جستجوى بالا بردن پايگاه اجتماعى آن نيز مى‌باشد. ولى فردى که از نظر شغلى تنزل مى‌کند، مى‌کوشد وضع خود را حفظ کند.