خصوصیات رفتاری (۲)

رفتار در آشيانه

شترمرغ نر وظيفه دارد با ناخن‌هاى خود گودالى را به‌عنوان لانه در زمين حفر کند. شترمرغ ماده تخم‌هاى خود را در لانه مذکور مى‌گذارد. شترمرغى که اولين تخم‌ها را در لانه مى‌گذارد مسئوليت مراقبت از تخم‌هاى و نشستن برروى آنها را در طول روز برعهده دارد. اين شترمرغ به‌عنوان زوج اصلى شترمرغ نر محسوب مى‌شود. محل ساختن آشيانه قابل پيش‌بينى نبوده و سالانه محل آن تغيير مى‌کند. شترمرغ ماده به‌منظور تخم‌گذارى اندکى قبل از لحظه تخم‌گذارى دمش را کمى به سمت بالا برده و سپس بلافاصله مى‌نشيند و تخم در همان زمان کوتاهى که در حال نشستن است گذاشته مى‌شود. پس از آن بلافاصله برخاسته و تخم را با نوکش جابه‌جا مى‌کند.

در طول روز (از صبح تا غروب) آشيانه توسط شترمرغ ماده محافظت مى‌شود. شترمرغ نر مسئوليت نگهدارى از آشيانه را در بقيه ساعات شبانه‌روز به عهده دارد. معمولاً يک پرنده برروى تخم‌ها به مدت ۱۵ تا ۹۰ دقيقه باقى مانده و سپس بلند شده و تخم‌ها را جابه‌جا مى‌کند.

در شروع مرحله خوابيدن برروى تخم‌ها، شترمرغ نر و ماده اغلب در آشيانه با يکديگر هستند با ادامه دوره طولانى جوجه‌کشي، زمان تعويض نوبت شترمرغ نر و ماده براى خوابيدن روى تخم‌‌ها سريع‌تر مى‌شود. شترمرغ نر به‌تدريج رنگ قرمز نوک و پوست پاى خود را از دست مى‌دهد.

جدا از شتر مرغ ماده اصلى (جفت اصلى شترمرغ نر) تعدادى شترمرغ ماده نيز به‌عنوان جفت‌هاى فرعى وجود دارند. جفت‌هاى فرعى تخم‌هاى خود را در همان آشيانه جفت اصلى مى‌گذراند، اما هيچ‌گونه نقشى در نگهدارى آشيانه و خوابيدن به‌روى تخم‌ها ندارند. ماده شترمرغ فرعى حداکثر براى نيم ساعت به آشيانه آمده و تخم مى‌گذارد. در طول اين زمان جفت اصلى دور از آشيانه بوده و پس از پايان تخم‌گذارى جفت فرعى و دور شدن او از لانه، مجدداً به آشيانه برمى‌گردد. ميزان تخم‌ها در هر کلاچ مى‌تواند بسيار متفاوت باشد. لانه‌هائى با ۸ تا ۱۶ تخم که توسط جفت اصلى گذاشته شده و نيز ۳ تا ۲۰ تخم که توسط جفت‌هاى فرعى گذاشته شده‌اند، مشاهده شده است. در هر حال تمام تخم‌ها به جوجه تبديل نمى‌گردند. در حالت نشسته، شترمرغ مى‌تواند در حدود ۱۹ تخم را پوشانده و گرم نگهدارد و بقيه در حاشيه اطرافى آشيانه باقى‌مانده و به‌دليل عدم رشد جنين فاسد و يا نابود مى‌شوند. براساس تحقيقات 'Bertram' شترمرغ ماده اصلى تخم‌هاى شترمرغ‌هاى ماده فرعى را از مرکز آشيانه به اطراف يعنى در جائى‌که قابليت جوجه‌درآورى خود را از دست بدهند کنار مى‌زند. جالب توجه است که جفت اصلى مى‌تواند تخم‌هاى خود را از تخم‌هاى جفت‌هاى فرعى تشخيص دهد. اين شناسائى از طريق عواملى همچون اختلاف در اندزه، شکل، رنگ و خصوصيات خلل و فرج‌هاى سطحى پوسته صورت مى‌پذيرد.

رفتار تغذيه‌اى و آشاميدن

معمولاً تغذيه مرتعى در حالت ايستاده و يا در حال قدم زدن شترمرغ انجام مى‌شود. تغذيه يک نوع عمل چيدن است که به‌وسيلهٔ آن علوفه توسط منقار کنده مى‌شود. بعد از چند بار انجام عمل چيدن، شترمرغ سر خود را تکان مى‌دهد. اين عمل چندين بار تکرار شده تا غذاى کافى در گلوى حيوان جمع شود. حرکات بلعى متعاقب آن به سهولت از خارج قابل مشاهده است. غذاى گلوله‌اى شکل بلع شده به آهستگى به‌سوى مرى پائين مى‌رود و مانند برجستگى بزرگى در ناحيه گلو نمايان است. از آنجا که شترمرغ سر و گردنش را در طول بلع بالا نگه‌مى‌دارد مى‌تواند به‌طور همزمان اطراف را نيز با چرخاندن سر زيرنظر داشته باشد. البته شترمرغ در هنگام پائين بودن سر و گردنش نيز قادر به بلع غذا مى‌باشد.

شترمرغ‌هاى مورد مطالعه حدود ۲۶ درصد از وقت خود را صرف خوردن و جستجوى غذا مى‌کردند. در طول ماه‌هاى تابستان معمولاً تغذيه بين ساعت ۷ تا ۹ صبح و ۱۸ تا ۲۰ عصر انجام مى‌گرفت. البته زمان صرف شده جهت تغذيه و يافتن غذا بستگى به منابع غذائى قابل دسترس دارد. شترمرغ‌ها براساس عادت طبيعى ۳۳ درصد از وقت‌ خود را صرف خوردن و جستجوى غذا مى‌کنند، در حالى‌که شترمرغ‌هاى پرورشى در مزارعى که کاملاً با جيره‌هاى آماده تغذيه مى‌شوند تنها ۱۸ درصد از وقت خود را صرف خوردن و آشاميدن نموده و بدين ترتيب ۶۳ درصد از وقت خود را جهت ايستادن و قدم زدن صرف مى‌کنند.

آشاميدن

آشاميدن يک نوع فرآيند پمپاژ آب توسط منقار است. با باز شدن منقار پائينى که متحرک مى‌باشد شترمرغ آب را مکرراً به داخل مرى مى‌کشد. سپس گردن به شکل S در آمده و آب بلعيده مى‌شود.

مقدار آب روزانه مصرفى بستگى به شرايط آب و هوائى و نوع تغذيه دارد. براساس تحقيقات انجام شده در قفس‌هاى متابوليستي، اين موجودات در حرارت بالا و رطوبت پائين (مانند اسرائيل)، روزانه به ۱۲ ليتر آب احتياج دارند. در هواى بارانى آلمان تنها ۱/۱ درصد از وقت خود را براى آشاميدن صرف مى‌کنند. رطوبت موجود در روى علف‌هاى مرطوب، باقى‌مانده آب موردنياز آنان را تأمين مى‌نمايد.

حرکت

اگرچه شترمرغ‌ها پرندگانى فعال هستند ولى در اين بررسى فقط ۱۵ درصد از وقت آنها به راه رفتن و دويدن اختصاص داشت. حرکت معمولاً به‌منظور يافت غذا و يا در ارتباط با رفتار اجتماعى است. به‌ازاء هر قدم در هنگام راه رفتن، پرنده يک متر جلو مى‌رود؛ طول قدم‌ها در زمان دويدن به سه متر مى‌رسد. ماده‌ها در دسته‌هاى کوچک در طول حصار دويده يا در جستجوى غذا هستند. آنها معمولاً دم‌هاى خود را به‌جز در حالت تهاجمى آويزان نگه‌مى‌دارند. برعکس‌ نرهاى غالب به‌صورت تک و با دم‌هاى رو به بالا در قلمروى خود قدم مى‌زنند.

اين پرندگان نسبت به صدا خيلى حساس هستند. صداى بلند تراکتور يا هواپيما مى‌تواند تمام گلّه را وحشت‌زده نموده و پرندگان در عرض مزرعه بپرند. گاهى اوقات شترمرغ‌ها به همراه اين واکنش‌ها حرکاتى به نام Waltz انجام مى‌دهند. در اين حرکات پرنده دور خود چرخيده و بال‌هاى خود را بالا مى‌برد.