اسب حيوانى است که نياز به مراقبت خوب و حساس و ظريف دارد. لذا براى پرورش اسب وجود دانش مديريت توليدمثل و پرورش بسيار ضرورى است.
اسب به‌طورکلى در پايان سومين سال عمر خود بالغ مىشود. در بعضى از نژادهاى خونسرد بلوغ زودتر از پايان سه سالگى بروز مى‌نمايد. ماديانها معمولاً در سن سه سالگى پيش سيلمى‌ها رها مى‌شوند. نريان معمولاً از سنين سه الى ۲۰ و ۲۵ سالگى به‌عنوان سيلمى در جفتگيرى و کشش مورد استفاده قرار مى‌گيرند. در مراکز پرورشى اين مدت به مراتب کمتر است. ميانگين سن اسب ۲۵-۲۰ سال است. مراقبت‌ها غيراصولى و کار زياد از عواملى هستند که عمر کوتاه اسب را به مراتب کوتاه‌تر مى‌کنند. فقط اسبانى نيز ديده شده‌اند که بيش از ۳۰ و حتى تا ۵۰ سال عمر داشته‌اند.
در ماديانها ميل به جفتگيرى را 'فحلي' مى‌گويند. طول باردارى اسب ۱۱ ماه مى‌باشد. اگر ماديان در ماه‌هاى اول باردارى بتواند به‌کار عادى و معمولى خود ادامه دهد پس از مدتى از نظر وزن سنگين‌تر مىشود و قدرت کارى و تحرک خود را از دست مى‌دهد. لذا بايد در ماه‌هاى آخر باردارى کار سبکى به اسب داد. اما اغلب ديده شده است که حتى ماديان‌هاى باردار در حين کشيدن گارى و ارابه، کرّه به دنيا آورده‌اند.
مدت زايمان ماديان حدود ۱۵-۱۰ دقيقه به درازا مى‌کشد. اغلب کره تک‌قلو به دنيا مى‌آورد. در صورت دو قلو بودن يکى از کرّه‌ها معمولاً تلف مىشود و يا هر دو کرّه از بين مى‌رود. لذا ماديان‌هاى دو قلو‌زا چندان مورد دلخواه اسب‌داران نيست. بدن کرّه تازه متولد شده از طرف نادر ليسيده مىشود. دو سه ساعت بعد از زايمان کرّه از شير گرفته شده و از مادر جدا مىشود. براى اين کار بايد دقت زيادى اعمال نمود و اين کار به ملايمت و آرامى انجام گيرد. سپس کره براساس کارى که انجام مى‌دهد نعل‌بندى مىشود، بر پشتش زين گذاشته شده و رکاب و مهميز زده مىشود. سم کرّه‌ها بايد از هما سنين يک ماهى و يا دوماهگى تحت مراقبت قرار گيرند.
به‌طورکلى اسب بايد در سن سه سالگى حرکت سريعى داشته باشد و به‌عبارتى چهار فصل برود و اين کار بايد بدون سوار کار باشد. در سال‌هاى اول نبايد کار زيادى از اسب کشيد در غيراين‌صورت اين کار بر روى توليد و نيروى اسب اثرى منفى خواهد گذاشت. فقط اسب‌هائى که براى سوارى و يا کورمى مورد استفاده قرار مى‌گيرند به‌خاطر اينکه زودتر از معمول به رشد خوبى رسيده‌اند لذا بايد در دومين سال خود به فعاليت‌هاى دقيق و منظم عادت نمايند.
بعضى از ماديان‌هاى خونگرم مخصوصاً آنهائى‌که قدبلند و داراى دنده‌هاى پهن و فشرده‌اى هستند هنوز به سن سه سالگى نرسيده‌اند که بايد کشش شوند. در نتيجه باردارى رشد اين حيوانات متوقف مىشود اما در مقابل نياز به غذا بالا مى‌رود و حيوانات قدکوتاه مانده و داراى دنده‌هاى گرد مى‌شوند.
سن استفاده از اسب‌ها در جفتگيرى
سن استفاده از اسب‌ها در جفتگيرى
سيلمى خونگرم
۴-۳ سالگى
ماديان خونگرم
۴-۳ سالگى
سيلمى خونسرد
۳-۲ ساگلى
الاغ ماده
۳-۲ سالگى
به‌طورکلى فصل لقاح (جفتگيري) در ايستگاه‌هاى تکثير سيلمى و يا ايستگاه‌هاى تلقيح از اوائل بهمن‌ماه لغايت پايان نيمه اول مردادماه مى‌باشد. اما در مناطق گرمسير، فصل جفتگيرى زودتر آغاز مىشود و در اواخر خرداد تمام مىشود. در مراکز پرورش و اصلاح‌نژاد نيز اين کار در اواخر فصل بهار آغاز مى‌گردد.
براى حدود ۸۰-۴۰ ماديان يک سيلمى داده مىشود.
يک سيلمى پرورش يافته در ايستگاه‌هاى تکثير سيلمى در ايستگاه‌هاى تلقيح حدود ۶۰-۵۰ ماديان را لقاح مى‌کند. در منطقه فريزباد شرقى آلمان يک سيلمى موسوم به سلطان روم ۹۹۳ در ۱۲ فصل جفتگيرى به‌طور ميانگين در هر فصل ۲۱۸ ماديان را تلقيح کرده (کل ماديانها طى ۱۲ فصل جفتگيرى ۲۶۱۶ سر بوده است) و ۶۸ درصد از آنها را باردار کرده است.
بنابراين اسبى که از آن در کشش زيادى استفاده مىشود بايد از تغذيه زياد برخوردار باشد. تعداد مشخص شده براى يک سيلمى و تعداد کشش انجام داده سيلمى يکسان نيست. على‌رغم اينکه براى دو سيلمى در يک فصل جفتگيرى ۲۰۰ ماديان در نظر گرفته مىشود براى بار دار کردن ماديانها در يک نسبت بالا، با تعداد کشش هر دو سيلمى متفاوت خواهد بود زيرا بعضى از ماديانها با اينکه به راحتى باردار مى‌شوند برخى در چندين کشش تلقيح مى‌شوند. در اين کار تغييرات آب و هوا، شرايط پرورش و وضعيت پرورش منطقه مؤثر مى‌باشد.
100.jpg)
100.jpg)
