اینکوترمز ۲۰۰۰

هدف اينکوترمز (اصطلاحات بازرگانى بين‌المللي) فراهم آوردن مجموعه‌اى از قواعد بين‌المللى به‌منظور تفسير متداول‌ترين اصطلاحات تجارت خارجى است. بدين‌ترتيب مى‌توان از شک و ترديدهاى موجود در زمينهٔ تفاسير مختلف اين اصطلاحات در کشورهاى گوناگون اجتناب ورزيد يا دست‌کم آنها را تا حد زيادى تقليل داد.

طرفين قرارداد اغلب از رويه‌هاى تجارى مختلف در کشورهاى خود بى‌اطلاع هستند. اين موضوع مى‌تواند سبب سوءتفاهمات، اختلافات و مرافعات وقت‌گير و پرهزينه‌اى شود. براى رفع اين معضلات، اتاق بازرگانى بين‌المللى براى نخستين‌بار در سال ۱۹۳۶ مجموعه‌اى از قواعد بين‌المللى را جهت تفسير اصطلاحات تجارى منتشر ساخت که به 'اينکوترمز ۱۹۳۶' معروف شد. به‌منظور تطبيق قواعد مزبور با رويه‌هاى جارى تجارت بين‌المللي، بعداً در سال‌هاى ۱۹۵۳، ۱۹۶۷، ۱۹۷۶، ۱۹۸۰، ۱۹۹۰ و در حال حاضر در سال ۲۰۰۰ اصلاحات و اضافاتى در آنها اعمال شد.

بايد تأکيد کرد که حوزهٔ شمول اينکوترمز به مسائل حقوق و تعهدات طرفين قرارداد فروش در خصوص تحويل کالاهاى فروخته شده محدود مى‌شود. (منظور کالاهاى 'مرئي' است و موارد 'نامرئي' مانند نرم‌افزارهاى رايانه‌اى را شامل نمى‌شود).

به‌نظر مى‌رسد که در دو زمينهٔ خاص درک نادرستى دربارهٔ اينکوترمز به‌صورت بسيار شايع وجود دارد. نخست اينکه اغلب به گونه‌اى نادرست اينکوترمز را به‌عنوان قرارداد فروش ناظر بر قرارداد حمل مى‌دانند. دوم اينکه گاه به غلط پنداشته مى‌شود که اينکوترمز تمام وظايفى را که طرفين مايل هستند در يک قرارداد فروش بگنجانند، مقرر مى‌دارد.

همان‌گونه که اتاق بازرگانى بين‌المللى همواره تأکيد داشته، اينکوترمز فقط به روابط ميان فروشنده و خريدار در چارچوب قرارداد فروش مى‌پردازد و افزون بر اين، تنها اين روابط را در تعدادى از موارد بسيار مشخص، تعيين مى‌کند.

در حالى که براى صادرکنندگان و واردکنندگان ضرورت دارد که رابطهٔ عملى انواع قراردادهاى موردنياز براى اجراء يک معاملهٔ فروش بين‌المللى را مورد بررسى قرار دهند - در مواردى که نه تنها قرارداد فروش فروش بلکه همچنين قراردادهاى حمل، بيمه و تأمين مالى لازم است - اينکوترمز فقط به يکى از اين قراردادها، يعنى قرارداد فروش ارتباط مى‌يابد.

مع‌هذا، توافق طرفين براى استفاده از يک اصطلاح خاص از اينکوترمز، لزوماً بر ديگر قراردادها اثر دارد. براى مثال، فروشنده‌اى که در مورد قرارداد مبتنى بر CIF يا CFR به توافق مى‌رسد، در اجراء اين قرارداد نمى‌تواند جز حمل دريائى از ساير شيوه‌هاى حمل استفاده کند، زيرا به موجب اين اصطلاحات او موظف است که بارنامهٔ دريائى يا سند حمل دريائى ديگرى را به خريدار ارائه نمايد که در صورت استفاده از ساير شيوه‌هاى حمل و نقل تهيهٔ آن به سادگى ميسر نيست. افزون بر اين، سند موردنياز در اعتبار اسنادى لزوماً به شيوهٔ حملى که قرار است مورد استفاده قرار گيرد بستگى دارد.

دوم اينکه اينکوترمز به تعدادى از تعهدات مشخص که به‌عهدهٔ طرفين قرار مى‌گيرد - مانند تعهد فروشنده به قرار دادن کالا در اختيار خريدار يا ارائه آن براى حمل يا تحويل کالا در مقصد - و چگونگى توزيع خطرهاى متوجه کالا ميان طرفين در موارد ياد شده مى‌پردازد.

به‌علاوه، اين اصطلاحات تعهد براى ترخيص کالا جهت صدور و ورود، بسته‌بندى کالا، تعهد خريدار براى تحويل گرفتن کالا و همين‌طور تعهد به ارائه دليل مبنى بر انجام به موقع تعهدات مربوط را مورد بررسى قرار مى‌دهند. گرچه اينکوترمز براى اجراء قرارداد فروش، فوق‌العاده حائز اهميت است، اما تعداد زيادى از مسائل وجود دارند که ممکن است در چنين قراردادى بروز يابند که اصلاً مورد توجه قرار نگرفته‌اند. مانند انتقال مالکيت کالا و ساير حقوق مالکيت، نقض قرارداد و آثار اين نقض و همچنين برائت از مسئوليت در وضعيت‌هاى خاص. بايد تأکيد کرد که هدف اينکوترمز اين نيست که جايگزين آن دسته از اصطلاحات قراردادى گردد که در يک قرارداد فروش کامل موردنياز بوده و از طريق اصطلاحات استاندارد و اصطلاحاتى که به‌طور‌ خاص مورد توافق قرار مى‌گيرند، وارد قرارداد مى‌شوند.

به‌طور کلي، اينکوترمز به آثار نقض قرارداد و هرگونه موارد برائت از مسئوليت به خاطر بروز موانع گوناگون، نمى‌پردازد. اين موضوعات بايد با درج مقررات ديگرى در قرارداد فروش و قانون قابل اعمال بر قرارداد، حل و فصل گردند.

هدف اصلى اينکوترمز همواره اين بوده که در موارد فروض کالا براى تحويل وراى مرزهاى ملي، کاربرد داشته باشد: از اين‌رو اصطلاحات مزبور مربوط به بازرگانى بين‌المللى هستند. البته در عمل اينکوترمز درمواردى همچنين وارد قراردادهاى فروشى که صرفاً در محدودهٔ بازارهاى داخلى است، مى‌شود. در چنين صورتى بديهى است مواد الف (۲) و ب (۲) و هرگونه مقررات ديگر مربوط به ساير مواد که به صادرات و واردات مى‌پردازد، زائد خواهد بود.

در فرآيند تجديدنظر در اينکوترمز که براى آن حدود دو سال وقت صرف شد، اتاق بازرگانى بين‌المللى بيشترين مساعى خود را براى استفاده از نظرها و پاسخ‌هاى طيف گسترده‌اى از تجار جهانى در مورد طرح‌هاى پياپى به‌کار بسته است. نمايندگى اين بخش‌هاى مختلف به‌عهدهٔ کميته‌هاى ملى است که اتاق بازرگانى بين‌المللى از طريق آنها عمل مى‌کند. در واقع مايهٔ خشنودى است که ملاحظه مى‌شود اين فرآيند تجديدنظر توانسته خيلى بيش از تجديدنظرهاى قبلى در اينکوترمز، مشارکت استفاده‌کنندگان از آن در سراسر جهان را جلب کند. حاصل اين گفتگو، اينکوترمز ۲۰۰۰ است که وقتى با اينکوترمز ۱۹۹۰ مقايسه مى‌شود، چندين تغيير مؤثر را آشکار مى‌سازد. البته روشن است که اينک اينکوترمز مقبوليت جهانى يافته و بنابراين اتاق بازرگانى بين‌المللى تصميم‌ گرفته که به اين تأييد استحکام ببخشد و از تغيير بى‌جهت اجتناب ورزد. از سوى ديگر، تلاش‌هاى جديدى صورت گرفته تا اطمينان حاصل شود که واژگان به‌کار رفته در اينکوترمز ۲۰۰۰ به وضوح و به دقت منعکس‌کنندهٔ رويهٔ تجارى مرسوم است. افزون بر اين، در دو زمينه تغييرات ماهوى انجام گرفته است.

- تعهدات مربوط به ترخيص کالا از گمرک و پرداخت حقوق و عوارض کالا در اصطلاحات FAS و DEQ؛ و

- تعهدات مربوط به بارگيرى و تخليهٔ کالا در اصطلاح FCA.

همهٔ تغييرات، اعم از ماهوى يا شکلي، بر مبناى تحقيق کامل از استفاده‌کنندگان اينکوترمز بوده و توجهى خاص به پرسش‌هائى که هيئت کارشناسان اينکوترمز از سال ۱۹۹۰ دريافت کرده مبذول شده است. اين هيئت با هدف ارائه خدمتى اضافى به استفاده‌کنندگان از اينکوترمز، ايجاد شده است.

در سال ۱۹۹۰ براى آسان کردن فهم اصطلاحات، آنها در چهار گروه اساساً متفاوت طبقه‌بندى شدند. بدين‌ترتيب اين گروه‌ها با اصطلاحى که به موجب آن فروشنده تنها بايد کالا را در محل کار خود در اختيار خريدار بگذارد، آغاز مى‌شود (گروه 'E' - اصطلاح Ex Works) . در پى آن گروه دوم قرار مى‌گيرد که طبق آن از فروشنده درخواست مى‌شود کالا را به حمل‌کنندهٔ تعيين‌شده از طرف خريدار تحويل دهد (گروه 'F' اصطلاحات FAS ،FCA و FOB). در ادامهٔ اصطلاحات گروه 'C' آورده مى‌شود که براساس آنها فورشنده موظف است قرارداد حمل کالا را منعقد کند، بدون اينکه خطر از ميان رفتن يا آسيب ديدن کالا يا هزينه‌هاى اضافى ناشى از حوادث احتمالى پس از بارگيرى و ارسال کالا را بپذيرد (اصطلاحات CPT،CIT،CFR و CIP). سرانجام اصطلاحات گروه 'D' جاى دارند که به موجب آنها فروشنده هزينه‌ها و خطرهاى متوجه کالا را تا رسيدن به مقصد تقبل مى‌کند (اصطلاحات DDU ،DEQ ،DES ،DAF و DDP).