میرزا سیدابراهیم خان عمیدالسلطنه

میرزا سید ابراهیم خان عمیدالحکماء فرزند میرزا سید رضی سمنانی طبیب در ۱۲۹۲ق در تهران متولد شد. او به تحصیل طب در دارالفنون تهران پرداخت و برای ادامهٔ تحصیل به فرانسه اعزام شد. …

میرزا سید ابراهیم خان عمیدالحکماء فرزند میرزا سید رضی سمنانی طبیب در ۱۲۹۲ق در تهران متولد شد. او به تحصیل طب در دارالفنون تهران پرداخت و برای ادامهٔ تحصیل به فرانسه اعزام شد. پس از بازگشت به طبابت در خانهٔ پدری خود در محلهٔ پامنار پرداخت. میرزا ابراهیم خان عمیدالحکماء در دوره اول مجلس نماینده شاهرود بود و در هفتم شوال ۱۳۲۵ق به عضویت در کمیسیون عرایض انتخاب شد. پس از انحلال مجلس او که از اعضای لژ بیداری ایران بود سفری به قفقاز و روسیه نمود. پس از فتح تهران، بازگشت و به عضویت کمیسیون عالی درآمد. او عضو کمیسیونی بود که برای حرکت دادن محمدعلیشاه مخلوع به خارج تشکیل شد. دیگر اعضای این کمیسیون حسینقلی خان نواب، میرزا حسن خان وثوق‏الدوله و میرزا صادق خان مستشارالدوله و میرزامحمدخان صدیق حضرت بودند که همگی از اعضای لژ بیداری بودند. از دیگر وظایف این کمیسیون رسیدگی به وضعیت جواهرات دولتی و متحصنین در سفارتخانه‏ها بود.

میرزا ابراهیم خان عمیدالحکماء در دورهٔ اول وزارت مالیهٔ وثوق‏الدوله در سال ۱۳۲۷ق به ریاست دیوان محاسبات وزارت دارایی منصوب شد و در سال ۱۳۲۸ق در دومین کابینهٔ محمدولی‏خان تنکابنی سپهدار اعظم که وثوق‏الدوله باز هم وزارت مالیه را برعهده داشت میرزا ابراهیم خان به معاونت وی منصوب شد. در این دوره او از اعضای حزب تندریه دموکرات بود و چندان موافق نیابت سلطنت میرزا ابوالقاسم خان ناصرالملک نبود. بنابراین در تنظیم بودجهٔ سالیانه دربار تغییراتی داد. از جمله تنزل حقوق ماهیانه نایب‏السلطنه از ده هزار تومان به پنج هزار تومان بود که با حمایت نمایندگان دموکرات در کمیسیون بودجهٔ مجلس هم به تصویب رسیده بود. این مسئله ایجاد کدورت بین نایب‏السلطنه و مجلس نمود.

گزارش سفارت روسیه در مورد انتصاب وی به سمت وزارت مالیه در دومین کابینهٔ سپهدار اعظم این‏گونه است « این روزها میان نخست‏وزیر و مجلس بر سر مسائل مالی سوءتفاهم پیش آمد و علت آن قطع حقوق دولتی غیر لازم برخی چهره‏های ناسیونالیست بود. گویا سپهدار دوباره به نایب‏السلطنه یادداشتی داد‌ و در لزوم انتخاب سیاستی مشخص با دولتهای همسایه و محدود کردن خودسری کمیسیونهای مجلس و اقداماتی بر ضد خودسریهای وزیر دارایی پافشاری کرده است... معاون وزیر دارایی عمیدالحکماء از ناسیونالیستهای تندرو معین شد. » ۱ تا سال ۱۳۳۲ق میرزا ابراهیم خان در این سمت باقی ماند و در همین سال، میرزاحسن خان وثوق‏الدوله وزیر خارجه دولت میرزامحمدعلی خان علاءالسلطنه شد و او را به ریاست محاکمات وزارت خارجه منصوب نمود و لقب او از عمیدالحکماء مبدل به عمیدالسلطنه شد. بیش از یک سال در این مقام باقی نماند و در ۱۳۳۳ق ریاست ادارهٔ تشخیص عایدات مالیه به او محول گشت. در دورهٔ حکومت قوام‏السلطنه در ۱۳۳۶ق نزدیک به یک سال حکومت سبزوار را داشت و پس از آن به نیابت حکومت خراسان منصوب شد. در انتخابات دورهٔ چهارم مجلس شورای ملی به نمایندگی از نیشابور انتخاب شد ولی با انتصاب قوام‏السلطنه به نخست‏وزیری، به وزارت عدلیه انتخاب شد و از نمایندگی استعفا داد. در کابینهٔ دوم قوام‏السلطنه وزیر فوائد عامه و تجارت بود و در سال ۱۳۴۰ در کابینهٔ سوم و چهارم قوام‏السلطنه مجدداً به وزارت عدلیه و فوائد و تجارت منصوب شد. انتصابات عمیدالسلطنه در دورهٔ وزارت وثوق‏الدوله و قوام‏السلطنه بیانگر ارتباط عمیق وی با این دو برادر می‏باشد.

فاطمه معزی

۱. کتاب نارنجی. گزارشهای سیاسی وزارت امور خارجه درباره انقلاب مشروطیت ایران. به کوشش احمد بشیری. تهران، نشر نو، ۱۳۶۶. ج ۴، صص ۱۱۶-۱۱۷ .