خواب یوگی را تجربه کن

یــوگا نیدرا

آیا تاکنون"خواب یوگی" را تجربه کرده اید؟ اگر پاسخ مثبت است، به نظر شما آیا خواب یوگی نیز مانند خواب طبیعی یک تجربه عمومی است؟ در جریان خواب طبیعی بدن و ذهن ما در حالت استراحت قرار می گیرد و هشیاری انسان به میزان قابل توجه کاهش می یابد اما خواب یوگی تجربه ای متفاوت است. در این شرایط همانند خواب طبیعی ذهن و جسم انسان در حال استراحت عمیق قرار می گیرد اما بر عکس خواب طبیعی در خواب یوگی سطح هشیاری انسان به میزان قابل توجهی افزایش می یابد. خواب یوگی یک تجربه"استراحت هشیار" است و یوگیها آن را یوگانیدرا می نامند.

یوگانیدرا بخش عملی مرحله پراتیاهارا (پنجمین مرحله از مراحل هشت گانه یوگای پاتنجلی) است. پاتنجلی مرحله پراتیاهارا را به صورت "تعلیمات مربوط به قطع حواس ظاهری به منظور پیروی ذهن از حواس باطنی" تعریف می کند. یوگانیدرا روش قطع حواس ظاهری را به ما می آموزد تا بتوانیم قوه ادراک خود را از عالم محسوسات رها کنیم.

در چنین شرایطی است که حس باطنی انسان ذهن او را راهبری خواهد کرد و در نتیجه ذهن قلمرو آگاهی خواهد شد. در طول روز روان انسان تحت تأثیر هیجانات نامطلوب گوناگون قرار می گیرد. این هیجانات ممکن است در وجود خود انسان تولید شود و یا وی مورد توجه هیجانات دیگران قرار گیرد. در هر حال انواع احساساتی که در طول شبانه روز تجربه می شوند، بر بدن و ذهن انسان آثار اضطرابی و نامطلوب بر جای می گذارند.

یوگانیدرا بهترین روش تنش زدایی است و آثار چنین هیجانات نامطلوبی را از بین می برد و وجود انسان را از آرامش لبریز می سازد. تنها در حالت آرامش عمیق روانی است که ذهن می تواند قلمرو آگاهی شود. در تمرین یوگانیدرا ذهن ابتدا به تدریج جذب آرامش می شود و سپس رابطه خود را با تمام واکنشهای حسی قطع و تنها از حواس باطنی پیروی می کند.

در این حالت ذهن بسیار شفاف، آگاه و خلاق می شود. آن گاه هشیاری لایه به لایه به اعماق روان نفوذ می کند. یوگانیدرا در واقع تجربه "ذهن کامل" است، نه تجربه "بی ذهنی".

● یادگیری یوگانیدرا

در خواب یوگی نیروی نهفته روان ما از ژرفای درون به سطح راه می یاید. از این رو پیروی از شیوه یوگا نیدرا کار بسیار حساسی است. هنگام اجرای یوگا نیدرا ذهن انسان ضمیر خود آگاه را پشت سر می گذارد، از ضمیر نیمه آگاه عبور و به ضمیر ناخودآگاه دستیابی پیدا می کند. در واقع این ضمیر ناخودآگاه است که فنون اصلی یوگانیدرا را اجرا می کند. به همین دلیل توصیه می شود یادگیری فنون یوگانیدرا زیر نظر یک استاد خبره صورت گیرد.

رمز اصلی موفقیت در یوگانیدرا عبارت است از حفظ هشیاری یا آگاهی ذهنی در ضمن تجربه آرامش عمیق در تن و روان. ممکن است در ابتدا در حال آرامش عمیق ارتباط ذهن با آگاهی قطع شود و فرد به خواب طبیعی فرو رود و امکان تجربه خواب یوگی را از دست بدهد. به منظور جلوگیری از این اتفاق می بایست روش گوش دادن فعال را تمرین کرد. گوش دادن فعال یعنی توجه کامل به پیامهای گوینده (استاد) و متابعت از دستورات تمرین. با این روش ذهن لایه به لایه در اعماق وجود خویش نفوذ می کند.

خواب یوگی هشت مرحله مهم را در بر می گیرد. این مراحل عبارت اند از:

۱) تجربه سکون (بی حرکتی) در بدن.

۲) چرخش آگاهی همراه با رهاسازی عمیق جسم.

۳) مشاهده روند تنفس و اجرای شیوه های پرانایاما همراه با رهاسازی عمیق ذهن.

۴) تجسم فضای درون بدن همراه با تصور خلاق.

۵) تجربه حسی و درک احساسات لطیف و معنوی.

۶) سکوت ذهنی و تجربه ذهن کامل.

۷) القای تلقینات مثبت یا مرور اهداف (سانکالپا).

۸) بیداری یا برگشت به حالت اولیه.

اجرای تمام مراحل فوق حدود سی تا چهل دقیقه طول می کشد. یوگانیدرا را می توان دست کم هفته ای دو بار و یا در صورت امکان هر روز تمرین کرد. اجرای مداوم فنون یوگانیدرا باعث افزایش خلاقیت و هشیاری و نیز تقویت نیروهای روان می شود و توان تحمل و رویارویی با هیجانات نامطلوب را افزایش می دهد. یوگانیدرا باعث حفظ انگیزه های صلح، شادمانی و عشق می شود. خواب یوگی بهترین روش برای پرورش وجدان و بخش معنوی وجود انسان است.

● ارتباط یوگانیدرا با حس باطنی

تعلیمات یوگانیدرا از متون باستانی ماندوکا اوپانیشاد Mandoka Upanishad و تانترا یوگا Tantra Yoga شکل گرفته است. در ماندوکا اوپنیشاد از یوگانیدرا با عنوان حالت سکون ادراکی یاد شده است. بر پایه این متون باستانی سکون ادراکی یا پراجانا Prajana حالتی از ذهن است که در آن تمام ادراکات ظاهری به خاموشی رسیده و ذهن در سکوت کامل غرق می شود و تنها از طریق حواس باطنی به حالات درون اشراف دارد.

از دیدگاه یوگا حس باطنی شامل عناصر ذیل است:

۱) حس مشترک (Mana) که حاصل یکپارچگی و خاموشی حواس ظاهری است.

۲) شعور روحی(Budhi) که قدرت شناخت کامل به دور از تأثیرات مادی است.

۳) ماهیت وجود(Ahamkara) که بخش فطری یا جوهره اصلی انسان است.

۴) هشیاری خالص (Chitta) که شعور ناظر بر وجود انسان است.

خواب یوگی انسان را در حالت پراجانا (سکون ادراکی) قرار می دهد. در آن مرحله ذهن از طریق حس باطنی ادراک می کند و او را به عالم معنا یا به شعور کائنات مرتبط می سازد. یوگانیدرا تجربه اتصال به منشأ وجود است.

استـاد مـایـا