یك اتفاق تازه

شناسایی و سنجش كوك ساز از جمله مشكلات اصلی در سازهای شرقی به خصوص سازهای ایرانی است شاید برای بسیاری از شنوندگان و بینندگان كنسرتهای موسیقی سنتی پیش آمده باشد كه در میانه های كنسرت و حتی در اوج یك برنامه, ناگهان كنسرت قطع و نوازنده ای به ور رفتن و بالا و پایین كردن سیم سازش مشغول می شود

شناسایی و سنجش كوك ساز از جمله مشكلات اصلی در سازهای شرقی به خصوص سازهای ایرانی است. شاید برای بسیاری از شنوندگان و بینندگان كنسرتهای موسیقی سنتی پیش آمده باشد كه در میانه های كنسرت و حتی در اوج یك برنامه، ناگهان كنسرت قطع و نوازنده ای به ور رفتن و بالا و پایین كردن سیم سازش مشغول می شود. در واقع این نوازنده به دلیل در رفتن كوك ساز خود باید صدای آن را همسان با كوك اصلی نماید. در سازهای غربی دستگاهی به نام دیاپازون وجود دارد كه كمترین میزان نوسان را در سازها نشان می دهد، اما چنین دستگاهی تا پیش از ساخت دستگاه رهاب، در موسیقی ایرانی و حتی موسیقی شرقی وجود نداشت.

در واقع دیاپازون نمی توانست فواصل زیر نیم پرده را سامان بندی كند، همین امر سبب شد تا دو جوان ایرانی به سراغ ابداع چنین دستگاهی بروند. پس از ابداع این دستگاه و به دلیل كار قابل اعتنا و در طراز جهانی كه صورت داده بودند، به یكی از شاخص ترین نمایشگاههای ابداعات و اختراعات موسیقی در آلمان دعوت شدند و توانستند مدال طلای بهترین اختراع را از آن خود سازند. با افشین سپهوندی درباره این توفیق گفت وگویی كرده ایم كه از نظرتان می گذرد.

● آقای سپهوند انگیزه شما برای ساخت دستگاه رهاب چه بود؟

▪ من وقتی وارد صنعت موسیقی شدم، ملاحظه كردم كه تمام ابزار موجود در بازار و صنایع موسیقی در جهت تكمیل و پیشبرد موسیقی مغرب زمین شكل گرفته اند و اگر دیگر فرهنگها از آن اسباب در جهت پیشرفت فرهنگ موسیقی خود استفاده می كنند به این دلیل است كه در یك مقوله بخصوص، بین موسیقی آنها و موسیقی غربی نقاط مشترك وجود دارد. در مواردی هم كه نقطه اشتراك وجود ندارد، بعضی از موسیقیدانان فرهنگ های شرقی نیز برای آنكه تفاوت های موسیقی خود را با موسیقی غربی كم كنند و بتوانند از ابزار ساخت آنها بیشترین بهره را ببرند، اقدام به دستكاری در جزئیات موسیقی خود می كنند تا در نهایت بتوانند از فناوری های موجود بهره كافی ببرند كه البته این كار بدون عوارض هم نبوده و نیست.

برای مثال تامپره كردن فواصل موسیقی ایرانی یا به عبارتی حذف ربع پرده ها، اگر چه باعث شبیه شدن فواصل موسیقی ما به فواصل موسیقی غربی می شود ولی باید اعتراف كرد كه نمك موسیقی ما را هم از بین می برد و این برای گوش ایرانی كه قرنها به فواصل مخصوص خود عادت كرده است كمی دشوار و حسرت بار به نظر می رسد. به همین خاطر من فكر كردم كه چرا ما نتوانیم ابزاری متناسب با فرهنگ موسیقی خود بسازیم؟ چرا به جای اینكه ابزار موسیقی را براساس خصوصیات موسیقی خود تغییر دهیم، ویژگی های موسیقی مان را برای تطبیق با ابزار ساخت دیگران تغییر می دهیم؟ در نتیجه برای شروع از تیونر آغاز كردم. تیونر دستگاه تنظیم صدا و یا نت های موسیقی است. در واقع استاندارد كردن نت ها با این دستگاه انجام می شود منتهی تیونرهای موجود در بازار جهانی فقط نت گام های غربی را به دقت نشان می دهند و این ابزار برای آن دسته از نت های خاص موسیقی شرقی كارایی ندارند. در نتیجه ایرانی ها و همین طور همسایگان ترك و عرب كه موسیقی شان دارای ربع پرده است از این تیونرها بهره چندانی ندارند و فقط می توانند چند نت مهم هر مقام یا دستگاه خود را با این وسیله تنظیم كنند. خوشبختانه با ساخت تیونر ایرانی با نام اختصاصی رهاب، این مشكل هم اینك برای موسیقیدانان شرقی به ویژه ایرانی و عربی حل شده است و آنها می توانند با دقت بالایی نسبت به تنظیم سازهای خود اقدام نمایند. در واقع ما محصولی را تولید كرده ایم كه به صورت تجاری در اختیار عموم نبود و از طرفی بسیار هم مورد نیاز جامعه بود.

● آیا این دستگاه را به موسیقیدانان كشورمان نشان داده اید؟

▪ بله، آقایان حسین علیزاده، علی اكبر شكارچی، داوود گنجه ای، محمد سریر، سیمون آیوازیان، محمد نوری، كامبیز روشن روان، هوشنگ ظریف و... آن را دیده اند.

● واكنش آنها چه بود؟

▪ برایشان خیلی جالب بود. برای نمونه آقای علیزاده از ساخت این دستگاه توسط ایرانی ها بسیار اظهار خوشحالی كردند و گفتند «من هر وقت برای اجرای برنامه به خارج از كشور می رفتم، در اوقات فراغت سری به بازار می زدم و همیشه در جستجوی دستگاهی بودم كه نت های ربع پرده ای ما را نشان بدهد ولی هیچ گاه چنین وسیله ای پیدا نكردم. اینك خیلی خوشحالم كه دستگاه مورد نظر من در داخل كشور و به دست جوانان كشورم ساخته شده است. منتهی نباید استفاده از آن محدود به ایران شود. مطمئن باشید برای خارجی ها خیلی جذاب خواهد بود.»

● چه كسانی مشوق شما بودند؟

▪ پیش از این باید اشاره كنم كه دكتر صفوت حدود پانزده سال پیش ساخت چنین دستگاهی را به دوست عزیزم آقای علی تهرانی دادند و ایشان هم موفق شدند دستگاه مورد نظر آقای صفوت را بسازد منتهی اندازه آن بزرگ و قیمت آن نیز بسیار بالا بود. پس از این تجربه بنده راه ایشان را ادامه دادم و خوشبختانه آقای تهرانی هم بسیار تشویق می كردند تا به نتیجه قابل قبول برسیم. همین طور لازم است از همكاران عزیز كه از ابتدا تاكنون به طرق مختلف در پروژه های تحقیقاتی شركت همراه من بودند نام ببرم: آقایان مهندس عموئیان، شاهین مهاجری، امین رامین، حمیدرضا نصیری و خانم مهتاب هداوند خانی.

● آیا این محصول را به خارجی ها نیز نشان داده اید؟

▪ بله، ماه گذشته ما در نمایشگاه موسیقی فرانكفورت ۲۰۰۶شركت كردیم و در طول چهار روز برگزاری نمایشگاه، علاوه بر هموطنان مقیم آلمان، بسیاری از اروپاییان به غرفه ما آمدند و از نزدیك با محصولات ساخت ایران در حوزه صنعت موسیقی آشنا شدند. پس از فرانكفورت نیز به ژنو دعوت شدیم و در نمایشگاه اختراعات سال ۲۰۰۶ این شهر شركت كردیم.

● برخورد آنها با این محصول جدید چطور بود؟

▪ خیلی استقبال كردند و حتی چند تن از پروفسورهای موسیقی شهر هامبورگ می گفتند این كالای كوچك یكی از بهترین محصولات ارائه شده در نمایشگاه امسال است. در ژنو هم بازدیدكنندگان از محصولات ما استقبال زیادی كردند و حتی شهردار ژنو و رئیس جمهور سوئیس نیز سری به غرفه ما زدند و از همه مهمتر در مرحله پایانی نمایشگاه اختراعات ژنو ۲۰۰۶ ما موفق شدیم مدال طلای نمایشگاه در حوزه نوآوری های صنعت موسیقی را كسب كنیم. ضمن اینكه دیپلم افتخار هم به ما دادند.

● شما آینده صنعت موسیقی كشورمان را چگونه می بینید؟

▪ من خیلی روشن می بینم. ببینید وقتی محصول هشت سال كار مداوم ما مورد استقبال جهانیان قرار می گیرد، این بدان معنی است كه بیراهه نرفته ایم و چنانچه حمایتی از این صنعت بشود می توانیم در چند سال آینده محصولات جدیدی را به دنیا عرضه كنیم. خوشبختانه ظرفیت های موسیقایی ما خیلی زیاد است و اگر بخواهیم حرفهای زیادی برای گفتن خواهیم داشت.

م. جباری