کودک, گرما, شوک و تشنج

گرمازدگی با کودکان چه می کند

ابتدا بهتر است درباره علایم گرمازدگی در افراد صحبت کنیم. گرمازدگی با این نشانه ها آغاز می شود؛ فرد عرق می‌کند و با این تعریق مقداری از مایعات، پتاسیم و سدیم بدن دفع می‌شود و شخص احساس ضعف عمومی، بی‌حالی و سرگیجه می‌کند...

در بدن انسان هم در اثر متابولیسم و فعالیت عضلات مقدار زیادی گرما تولید می‌شود که باید با مکانیسم‌هایی خارج شود. اگر حرارت محیطی خیلی بالا و رطوبت زیاد باشد یا فرد در هوای گرم ورزش و فعالیت شدید بدنی داشته باشد، مستعد گرمازدگی خواهد شد.

افراد مسن و کودکان کم‌سال در هوای گرم در معرض خطر بیشتری هستند مخصوصا کودکان چاق، دچار بیماری قلبی یا کودکانی که در هوای گرم مدتی در اتومبیل می‌مانند.

گرمازدگی کودکان چند مرحله دارد. در مرحله اول که خفیف است، بیمار دچار گرفتگی و کرامپ‌هایی می‌شود که می‌تواند در ساق پا، شانه یا شکم اتفاق بیفتد به‌طوری که درد شکم بسیار شدیدی را تجربه کند. کودک یا نوجوانی که در هوای گرم بازی و ورزش می‌کند، ممکن است به علت اینکه بدنش آب و املاح خود را از دست داده، دچار این گرفتگی شود.

برای درمان گرمازدگی در این مرحله، کافی است کودک در محیط خنک کمی استراحت کند و مایعاتی که کمی نمک در آنها وجود دارد مثل دوغ یا ORS بنوشد نه آب خالی.

اگر گرمازدگی شدیدتر باشد که به آن خستگی و فرسودگی گرمایی می‌گوییم، کودک دچار سردرد، تهوع، استفراغ و بی‌قراری شده و پوستش قرمز می‌شود و درجه حرارت بدنش تا ۵/۳۷ -۳۸ درجه بالا می‌رود ولی هنوز سیستم مغزی‌اش خوب عمل می‌کند.

در این صورت هم باید او را به محلی خنک با تهویه مناسب منتقل کرد و حتما اگر می‌تواند مایعات بنوشد، به او مایعاتی مثل دوغ یا ORS داد و دمای بدنش را پایین آورد ولی نه با آب خیلی سرد بلکه با حوله آغشته به آب ولرم رو به خنک.

● شوک گرمازدگی

اگر کودک مدت طولانی در محیط گرم مثل اتومبیل قرار بگیرد و اتومبیل تهویه مناسبی هم نداشته باشد، ممکن است دمای اتومبیل از هوای محیط خیلی بالاتر رود و کودک را دچار شوک و گرمازدگی کند، علایم مغزی و اختلال هوشیاری در او پدیدار شود و حتی دچار تشنج و شوک شود.

در این مرحله که خیلی خطرناک است، ضربان قلب و تنفس تند می‌شود و پوست حالت خشک پیدا می‌کند، بیمار باید به سرعت به محیط خنک با تهویه مناسب برده شود و چون در حالت شوک است،‌ پاهایش از سطح بدنش بالاتر قرار گیرد.

● خنک کردن کودک

بهترین راه برای خنک کردن کودکی که در این حالت قرار گرفته، این است که آب ولرم روی بدنش بریزید و از پنکه استفاده کنید. اگر این وسایل در دسترس نبود، می‌توان از کیسه یخ استفاده کرد و آن را در محل‌هایی از بدن مانند زیربغل، بین ران‌های پا و پیشانی قرار داد تا درجه حرارت کاهش یابد و بلافاصله او را به مرکز درمانی رساند تا اقدام‌های لازم برایش انجام شود.

● نوزادان و کم کردن لباس

در مورد نوزادان و کودکان زیر ۲ سال که نمی‌توانند مشکل خود و احساس تشنگی‌شان را بیان کنند، این مساله بسیار مهم‌تر است. مخصوصا در فصل تابستان نباید کودک را زیاد پوشاند چون در این صورت دچار گرمازدگی می‌شود و اگر در اتومبیل باشد که خطر بیشتر و ممکن است کودک دچار بی‌قراری، قرمزی پوست و حتی تشنج شود.

بچه زیر ۲ سال هم خیلی قادر به بیان مشکلات خود نیست ولی مادر می‌تواند با دیدن علایمی مثل کم شدن یا غلیظ شدن ادرار متوجه کم‌آبی و گرمازدگی کودک خود شود.

برای پیشگیری از این حالت، نباید کودک را در هوای گرم بیرون برد و اگر مجبور به این کار هستید، حتما مایعات کافی همراه خود ببرید و حتی اگر کودک ابراز تشنگی نکرد، به او آب دهید و اگر نوزاد است به فواصل کوتاه به او شیر بدهید. لباس او باید روشن باشد.

● نوشیدن آب قبل از ورزش

اگر کودک سن بیشتری دارد و می‌خواهد در محیط بیرون بازی و ورزش کند، بهتر است این کار را صبح زود یا عصر انجام دهد و حتما قبل از ورزش آب کافی بنوشد. اگر مدت ورزش بیش از یک ساعت باشد نیز آب باید حاوی نمک و قند هم باشد و هر ۲۰ دقیقه در محلی خنک استراحت کند.

دکتر شیدا رفعتی

متخصص کودکان استادیار دانشگاه علوم پزشکی شاهد