کبدتان چرب نشود

کبد چرب, بمب ساعتی قرن جدید است بمبی که حاصل بی تحرکی, رژیم غذایی نامناسب, استفاده از فست فودها و رشد فزاینده پدیده چاقی در دنیاست

کبد چرب، بمب ساعتی قرن جدید است؛ بمبی که حاصل بی‏تحرکی، رژیم غذایی نامناسب، استفاده از فست‏فودها و رشد فزاینده پدیده چاقی در دنیاست...

برای آشنایی با این بمب ساعتی و چگونگی خنثی‏‌کردن آن، گفت‏وگوی ما را با دکتر شاهین مرآت، فوق‌تخصص بیماری‌های گوارش و کبد و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران بخوانید.

▪ آقای دکتر! چه وقت می‌گویند کبد چرب شده است؟

- وقتی وزن کسی بالا می‌رود، چربی در بدنش زیاد می‌شود و چربی اضافه در شکم، ران‏ها، بازوها و سایر قسمت‌های بدن مانند کبد رسوب می‌کند و باعث به وجود آمدن کبد چرب می‌شود.

▪ کبد چرب چه مشکلاتی برای بدن ایجاد می‌کند؟

- کبد چرب آسیب خاصی به بدن نمی‌زند اما حدود ۱۰ درصد افراد مبتلا به کبد چرب، دچار مشکل می‌شوند و چربی رسوب‌کرده به کبد آنها آسیب می‌زند. علت این آسیب هنوز مشخص نیست و با آزمایش‌های کبدی و مشاهده افزایش آنزیم‌های کبدی می‌توان به آن پی ‌برد. در این صورت کبد چرب مهم می‌شود. ۲ نوع کبد چرب وجود دارد؛ یکی کبدی که در اثر رسوب چربی آسیب نمی‌بیند و دیگری کبدی که به دلیل وجود چربی‌ دچار مشکل می‌شود که اگر درمان نشود، به مرور زمان کبد را از بین می‌برد.

▪ گفته می‌شود کبد قدرت بازسازی بسیار خوبی دارد. با این حال چربی می‌تواند آن را از بین ببرد؟

- بله، البته کبد همه بیماران مبتلا به این عارضه از بین نمی‌رود. همان‌طور که اشاره کردید، کبد قدرت بازسازی خوبی دارد و اگر آسیب ببیند، خودش را ترمیم می‌کند، اما در بعضی‌ افراد این بازسازی آنقدر سریع نیست که همه آسیب‌ها ترمیم شود، در نتیجه بعد از گذشت حدود ۲۰ تا ۳۰ سال، ممکن است کبد کاملا از کار بیفتد و به سیروز کبدی یا نارسایی کبد منجر شود. متاسفانه از آنجا که چاقی بسیار شایع شده‌است، متعاقب آن ابتلا به کبد چرب نیز افزایش‌یافته‌است. در حال حاضر کبد چرب یکی از شایع‌ترین بیماری‌های کبدی و مهم‌ترین علت نارسایی کبدی است.

▪ معمولا در چه افرادی پیشرفت‌کرده و منجر به نارسایی کبد می‌شود؟

- معمولا افراد خیلی چاق، دیابتی‏ها و افرادی که چربی خون بالا یا در خانواده‌شان سابقه ابتلا به نارسایی کبدی وجود دارد، بیشتر در معرض خطر هستند.

▪ میزان شیوعش چقدر است؟

- کبد چرب بیماری شایعی است و حدود ۳۰ درصد مردم به آن مبتلا هستند. بیماری ۲ تا ۳ درصد آنها پیشرفت می‌کند و به سیروز کبدی تبدیل می‌شود.

▪ بیشتر در چه سن و جنسی دیده می‌شود؟

- کبد چرب در هر سنی دیده می‌شود. به‌خصوص اینکه چاقی در میان کودکان هم شایع شده است ولی معمولا در سنین ۳۰، ۴۰ تا ۵۰ سال و بیشتر در بین آقایان شیوع دارد.

▪ مبتلایان، علایمی هم دارند؟

- نه، خوبی یا شاید بدی کبد این است که ذخیره آن بالاست. یعنی اگر حتی نصف کبد هم از بین برود، هیچ اتفاقی نمی‌افتد و فرد متوجه آن نمی‌شود. فقط از راه آزمایش می‌توان به وجود مشکل کبدی در فردی پی برد. در بیشتر مواقع فرد به دلایل دیگری آزمایش یا سونوگرافی انجام می‌دهد و پزشک متوجه کبد چرب هم می‌شود. وقتی علایم ظاهر می‌شود که کبد کاملا از بین رفته باشد. شروع علایم هم معمولا زودتر از ۵۰-۴۰ سالگی نیست چون تقریبا ۲۰ تا ۳۰ سال طول می‌کشد تا کبد از بین برود. در این صورت شکم آب می‌آورد. در موارد شدیدتر فرد خونریزی گوارشی می‌کند و دچار اختلالات هوشیاری می‌شود.

▪ راه درمانش چیست؟

- درمان کبد چرب مانند درمان چاقی است و مبتلایان به کبد چرب می‌توانند با انجام ورزش‌ و تغذیه مناسب مشکلشان را حل کنند. اگر بیماران بتوانند فقط ۱۰ درصد وزن بدنشان را کم کنند، برای درمان کبد چرب کافی است. مثلا اگر فردی با وزن ۱۰۰ کیلوگرم وزن کم کند و به ۹۰ کیلوگرم برسد، کبد چربش خیلی بهتر می‌شود. پس همان‌طور که با رژیم مناسب و ورزش، چربی‌های بدن آب می‌شود چربی کبد هم بهبود می‌یابد.

▪ یعنی دارو ندارد؟

- نه، داروی خاصی برای کبد چرب وجود ندارد. برخی پزشکان برای بیمار ویتامینE تجویز می‌کنند ولی هنوز تاثیر این ویتامین در بیماران و اینکه نفعش از ضررش بیشتر باشد، ثابت نشده است زیرا میزان دوز ویتامینE که برای درمان کبد چرب تجویز می‌شود، بسیار بالاست و خطر سکته قلبی و تصلب شرایین را افزایش نمی‌دهد بنابراین پیشنهاد نمی‌شود مگر در موارد بسیار خاص که فرد پیشرفت کبدی زیادی داشته باشد و نمونه‌برداری مشکل مهمی را نشان بدهد. در غیر این صورت، تجویز ویتامینE بیشتر از ۳ قرص در هفته و یک روز در میان پیشنهاد نمی‌شود. داروهای دیگری هم تجویز می‌شوند ولی هیچ‌کدام واقعا موثر نیستند. تنها عوامل موثر در درمان کبد چرب، ورزش و کاهش وزن هستند.

▪ انجام چه ورزش‌هایی را به مبتلایان به کبد چرب توصیه می‌کنید؟

- معمولا به افراد می‌گوییم یا ۲۰ دقیقه در روز ورزش کنند یا یک روز درمیان یک ساعت به انجام فعالیت‌های ورزشی بپردازند. بیماران باید بدانند که ورزش باید مداوم انجام شود تا تاثیرگذار باشد نه اینکه ۲ روز آن را انجام دهند و ۳ روز انجام ندهند. ضمن اینکه لازم نیست این ۲۰ دقیقه یا یک ساعت، مداوم باشد، بیمار می‌تواند ۲ تا ۱۰ دقیقه یا ۴ تا ۱۵ دقیقه ورزش کند. این توصیه به‏خصوص برای افرادی است که به دلیل مشکلات اسکلتی‌-عضلانی قادر به ورزش طولانی نیستند. فرد یا باید سریع راه برود یا از سربالایی بالا برود و... تا به بدن فشار بیاید و عرق کند، ضربان قلبش تند شود و به نفس‌نفس زدن بیفتد. چنین ورزش‌هایی هم وزن را پایین می‌آورد و هم کبد چرب را بهبود می‌بخشد.

▪ مبتلایان به کبد چرب باید رژیم غذایی خاصی را رعایت کنند؟

- نه، رژیم خاصی وجود ندارد و مهم کم‌کردن وزن است، یعنی اگر فردی مقدار زیادی هم روغن بخورد ولی طوری ورزش کند که همه آنها بسوزد مانعی ندارد و اگر غذای کمی بخورد ولی اصلا ورزش نکند و وزنش بالا برود، برای کبد بد است. مهم وزن کم‌کردن است. توصیه می‌کنم آنها به یک متخصص تغذیه مراجعه کنند.

▪ می‌توانیم بگوییم کبد چرب یک بیماری جدی است؟

- جدی است اما زمان برای درمان آن زیاد است به‌خصوص اینکه راه‌های درمان هم بسیار ساده است. ایجاد عارضه در کبد حدود ۳۰ سال زمان می‌برد اما زمان پیشگیری از آن همین حالاست، بنابراین مبتلایان باید وزنشان را در حد ایده‌آل نگه دارند تا بیماری‌شان پیشرفت نکند یا از عود مجدد آن پیشگیری کنند.

مریم منصوری