سرما بر دیابت چه تاثیری دارد

پرسشی از دکتر محسن خوش نیت فوق تخصص بیماری های غدد

بیماران دیابتی نسبت به افراد دیگر آسیب‌پذیرتر هستند، مخصوصا اگر شرایط زندگی‌‌شان تغییر کند. تغییر فصل، یکی از این تغییر شرایط است. سرمای شدید هوا و برف و باران باعث می‌شود که این بیماران بیشتر مستعد ابتلا به انواع بیماری و مشکلات ناشی از آن شوند بنابراین آگاهی آنها از مراقبت صحیح و اساسی باعث پیشگیری از بسیاری از پیامدها و اختلالات خواهد شد...

برای آشنایی بیشتر بیماران دیابتی با نکاتی که لازم است در فصول سرد سال به آنها بیشتر توجه کنند، با دکتر محسن خوش‌نیت، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران گفت‌وگو کرده‌ایم.

▪ آقای دکتر! آیا تغییر فصل، مخصوصا از راه رسیدن فصل سرما، روی بیماران دیابتی تاثیری دارد؟

تغییر فصل، در کنترل وضعیت دیابت و قندخون بیماران دیابتی تاثیر چندانی ندارد ولی به دلیل تغییر شیوه زندگی در فصول سرد سال، ممکن است کنترل قند این بیماران تغییر کند که این نوع تغییر از چند جهت قابل‌بحث است؛ در فصل‌هایی مثل پاییز و اوایل زمستان، مخصوصا در شهرهای بزرگ، پدیده وارونگی هوا باعث تشدید آلودگی می‌شود و آلودگی هوا مانع فعالیت‌های فیزیکی بسیاری از بیماران دیابتی ساکن این شهرها خواهد شد. بسیاری از بیماران در این فصل نمی‌توانند پیاده‌روی یا ورزش‌ کنند و این کم?تحرکی معمولا باعث اضافه‌وزن، افزایش قندخون و فشارخونشان می‌شود اما این مشکل در شهرهایی که هوایشان آلوده نیست، وجود ندارد. در فصل سرما بسیاری از دیابتی‌های سالمند بیشتر در خانه می‌مانند؛ ترس از لیزخوردن به علت بارش باران و برف و خیس بودن زمین‌ها و شکستگی و پوکی‌استخوان، باعث کاهش فعالیت بدنی این بیماران می‌شود و این کم‌تحرکی زمینه افزایش قندخون را فراهم می‌کند. اگر بیماران در این فصول هرطور شده فعالیت بدنی انجام دهند، قندخونشان هم کنترل می‌شود. استفاده از تردمیل و وسایل کمک ورزشی یا رفتن به باشگاه‌ها می‌تواند از آثار بی‌تحرکی در فصل سرما بکاهد.

▪ ابتلا به برخی بیماری‌ها مثل سرماخوردگی در این فصل بیشتر است، آیا این موضوع برای دیابتی‌ها نگران‌کننده‌ است؟

بیماری‌هایی مثل سرماخوردگی و عفونت‌های تنفسی فوقانی و تحتانی و هر نوع عفونت دیگری می‌توانند باعث افزایش قندخون شوند زیرا هنگام عفونت‌، مقاومت به انسولین ایجاد می‌شود و تاثیر داروهای خوراکی و انسولین در بدن کاهش می‌یابد بنابراین باید بیشتر مراقب باشند و واکسن آنفلوانزا تزریق کنند. بهتر است بیماران دیابتی بالاتر از ۶۵ سال واکسن پنوموکوک هم تزریق کنند که تا حدی از ابتلا به عفونت‌های شدید جلوگیری شود، زیرا اگر این عفونت‌ها ادامه پیدا کنند، در بسیاری موارد باعث بستری‌شدن بیمار در بیمارستان خواهندشد. در فازهای خاص بیماری عفونی، لازم است بیماران تزریق انسولین داشته باشند یا دوز انسولین افزایش یابد.

▪ اصول مراقبتی در این بیماران در فصل سرما چگونه باید تغییر کند؟

افراد دیابتی‌ای که مدت ابتلای آنها به دیابت بیش از ۵ سال و قندخونشان به خوبی کنترل نشده باشد یا دچار بیماری‌های قلبی-عروقی باشند، به دلیل اینکه ممکن است به عوارض دیابت روی اعصاب محیطی مبتلا شده‌باشند و تنگی شرائین اندام‌های تحتانی در آنها بیشتر اتفاق می‌افتد و به اختلال خونرسانی مبتلا هستند، مستعد ابتلا به زخم پا هستند. این افراد به دلیل اینکه دچار اختلال در حس پا می‌شوند، مدام احساس سرما می‌کنند و دوست دارند پاهایشان را گرم کنند بنابراین پای خود را به بخاری یا شوفاژ یا شومینه نزدیک می‌کنند و چون حس درد در آنها وجود ندارد، حرارت آتش بخاری را حس نمی‌کنند و ممکن است دچار سوختگی و زخم ‌شوند. این زخم‌ها گاهی حتی می‌توانند باعث قطع قسمتی از پا ‌شوند. بهتر است این بیماران در فصل سرما با استفاده از جوراب پشمی و کفش مناسب پاهایشان را گرم نگه دارند. معاینه روزانه و دایمی پاها و گرم ‌نگه‌داشتن پاها در مناطق کوهستانی یا هنگام کوهپیمایی برای همه افراد مخصوصا دیابتی‌ها بسیار مهم است.

▪ آیا در فصل‌های سرد سال لازم است این بیماران دوز دارو یا میزان انسولین خود را تغییر دهند؟

به‌طور طبیعی و با تغییر نکردن شرایط خیر، اما هنگام مسافرت در فصل سرما باید بیشتر به مصرف داروها و مخصوصا انسولین تزریقی خود توجه کنند؛ یعنی علاوه بر اینکه بدن را با پوشش مناسب از سرما حفظ می‌کنند، به شرایط نگهداری داروها و مخصوصا انسولین دقت کنند زیرا انسولین نباید یخ بزند. آنها باید با پوشیدن لباس گرم مانع لرزیدن بدن خود شوند به این دلیل که وقتی بدن به علت سرما دچار لرز می‌شود، میزان جذب انسولین تغییر می‌کند و این روی مقدار قندخون تاثیر خواهدداشت. قرارگیری در معرض سرما و لرزش و انقباض‌های مکرر در عضلات باعث می‌شود انسولین سریع‌تر جذب و افت قندخون ایجاد شود.

▪ به غیر از بیماری‌های عفونی، چه بیماری‌‌های دیگری می‌تواند باعث تغییر میزان قندخون شود؟

هر بیماری التهابی‌ای در بدن باعث افزایش قندخون می‌شود، اما بیماری‌های عفونی مهم‌ترین این بیماری‌ها هستند. عفونت‌های گوارشی، تنفسی، ادراری یا عفونت پا در دیابتی‌ها و عفونت‌های شدید پوستی ممکن است قند را افزایش دهند. بیماری‌های دیگری مثل بیماری‌های روماتیسمی حاد هم به علت ایجاد التهاب در بدن و داروهایی که برای درمان بیماری‌های التهابی مصرف می‌شوند (از جمله کورتون‌ها) باعث بالا رفتن میزان قندخون می‌شوند.

سهیلا عابدین‌پور