همه چیز پیرامون معضل بزرگ دوپینگ

دوپینگ عبارت است از تجویز یا مصرف یك ماده خارجی یا ماده درون زای بدن, با مقادیر غیر عادی و یا راه استعمال غیر طبیعی توسط شخص سالم با هدف افزایش كارآیی ورزشی

قدمت دوپینگ از واژه های هلندی اسمی است كه قدمت آن به ۲ هزار سال قبل از میلاد برمی گردد، جایی كه هومر در نوشته های خود به مصرف قارچ های غنی از پروتئین توسط گروهی از ورزشكاران یونان باستان اشاره كرده است.

كاربرد واژه دوپینگ كمتر از ۱۰۰ سال قدمت دارد.نخستین مورد مرگ بر اثر مصرف دارو در سال ۱۸۸۶ میلادی در یك مسابقه محلی دوچرخه سواری اتفاق افتاد.در سال ۱۹۱۰ میلادی دوپینگ برای اولین بار جنبه رسمی و قانونی پیدا كرد به طوری كه در این سال، در یك مسابقه اسب سواری، اسب های مسابقه از نظر مصرف مواد نیروزا مورد آزمایش قرار گرفتند.

در المپیك ۱۹۵۴ گزارشاتی مبنی بر استفاده از دارو توسط ورزشكاران شوروی سابق انتشار یافت.مرگ كورت انمار جانسون، دوچرخه سوار دانماركی در المپیك ۱۹۶۰ رم خبری تكان دهنده برای جهان ورزش بود.تا اینكه اولین آزمایشات دارویی در المپیك به سال ۱۹۶۸ در المپیك زمستانی فرانسه به عمل آمد.

طبق تعریف كمیسیون پزشكی كمیته بین المللی المپیك دوپینگ عبارت است از تجویز یا مصرف یك ماده خارجی-یا ماده درون زای بدن، با مقادیر غیر عادی و یا راه استعمال غیر طبیعی توسط شخص سالم با هدف افزایش كارآیی ورزشی.از سوی دیگر در سال های اخیر پدیده ای به نام«پارا دوپینگ» نیز پا به عرصه وجود نهاده كه عبارت است از دادن دارو به یك ورزشكار توسط حریف، جهت كاهش كارآیی وی و یا بدنام كردن ورزشكار .

● دوپینگ در عصر جدید

در سال های اخیر همگام با پیشرفت دانش پزشكی و داروسازی در كنار استفاده صحیحی از كشفیات روزافزون علوم، متأسفانه عده ای افراد سودجویانه استفاده نابجا از داروها را در جامعه اشاعه می دهند.

یكی از عرصه های این سودجویی كاربرد غیر از داروها در ورزش و ترویج آن بوده است كه اهداف اقتصادی، اجتماعی و حتی سیاسی در ورای این موارد استفاده نابجا وجود دارد.موارد فراوان خلع مدال، عوارض زیانبار گسترده جسمی و روحی گزارش شده از ورزشكاران و بالاخره موارد مرگ و میر قابل توجه ناشی از ارتكاب دوپینگ، حاكی از گسترش تكان دهنده این ضدارزش در صحنه ورزش می باشد.

در سال۱۹۸۱ یك بررسی در بین دانش آموزان ورزشكار آمریكایی نشان داد كه ۸۰ درصد افراد تحت مطالعه حداقل یك مورد سابقه استفاده از الكل۲۰، درصد از آنها سابقه مصرف ماری جوانا و ۲ درصد از این افراد تجربه مصرف استروئیدهای آنابولیزان را داشته اند.در یك بررسی دیگر بر روی رشته های دیگر ورزشی كمترین میزان كاربرد داروها در رشته هاكی روی چمن و بیشترین میزان كاربرد در رشته های وزنه برداری و دوومیدانی ثبت شده است.

در حال حاضر تمامی سازمان های اجرایی ورزش و در رأس آنها كمیسیون پزشكی كمیته بین المللی المپیك كه از سال ۱۹۷۶ فعالیت رسمی خود را شروع كرده مسؤولیت مبارزه با دوپینگ را در سراسر جهان برعهده دارند.این سازمان ها تدوین و انتشار فهرست هایی همراه با تجدید نظر مداوم را در برنامه كار خود قرار داده اند و به انتشار این فهرست ها همراه با انتشارات آموزشی دیگر و نیز انجام آزمایشات دارویی روی نمونه های گرفته شده از ورزشكاران نسبت به ریشه كنی دوپینگ اقدام می نمایند.

● كاربرد غیر مجاز داروها در جوانان

▪ دوران جوانی:

مرحله قدرت و آسیب پذیری زیاد شناخته شده است.طغیان احساسات جوانی و طلب شهرت و مقام می تواند جوانان ورزشكار را در برخی از موارد تشویق به كاربرد غیر مجاز دارو نماید.در نتیجه یك مطالعه بر روی جوامع غربی، داروها و موارد كاربرد غیرمجاز، برحسب میزان مصرف آنها به ترتیب الكل، ماری جوآنا، دخانیات، آمفتامین ها، داروهای توهم زاوكوكائین، ویتامین ها و بالاخره استروئیدهای آنابولیزان گزارش شده اند.

به دلیل حساسیت سنی ویژه، ایجاد مقاومت درونی در جوانان از طریق ارایه آموزش های مفید درخصوص داروها و عوارض مخاطره آمیز آنها،بهتر از منع مستقیم و اعمال مجازات های شدید است،گرچه اتخاذ شیوه های قانونی نیز در جای خود در مورد افراد ضرورت دارد.

● دلایل منع دوپینگ

دوپینگ خود به دلایل اساسی زیر ممنوع شناخته شده است:

▪ دلایل فیزیكی:

كاربرد داروها طیفی از اثرات جانبی ناخواسته و زیانبار را برای بدن فرد بر جای می گذاردكه می تواند در پاره ای از موارد برگشت ناپذیر باشد و از این رو، صدمات جبران ناپذیری را بر روی سلامتی ورزشكار وارد نمایند.

▪ دلایل اخلاقی:

دوپینگ با اهداف عالیه ورزش كه سالم سازی جسم و روح می باشد منافات دارد.از طرف دیگر این پدیده زمینه ای برای كشانده شدن جوانان ورزشكار به سوی بلای خانمانسوز اعتیاد را فراهم می آورد.

▪ دلایل قانونی:

دوپینگ به دلیل ایجاد برتری غیر منصفانه در صحنه ورزش،بر خلاف مقررات جاری سازمان های اجرایی ورزش می باشد و ارتكاب آن جرم شناخته می شود.

● قوانین جاری

همچنان كه در بخش های پیشین ذكر شد اتكا به مقررات و اعمال مجازات های شدید برای مرتكبین دوپینگ،در كنار برنامه های مدون، آموزش و پرورش فكری جوانان ورزشكار برای مبارزه با این ضد ارزش ضروری می باشد. سازمان هایی نظیر كمیسیون پزشكی كمیته بین المللی المپیك،كمیته المپیك ایالات متحده و سایر سازمان های اجرایی و بین المللی،همگی با محكوم نمودن دوپینگ در ورزش، مقررات خاصی را در مسابقات تحت پوشش خود به مرحله اجرا گذاشته اند و در قالب این مقررات مجازات های ویژه ای را نیز جهت مرتكبین دوپینگ پیش بینی كرده اند.با تمایز بین استفاده آگاهانه و عمدی از یك سوء مصرف غیرآگاهانه در قالب فرمول های دارویی درمانی(نظیر وجود داروهای ممنوعه در فرمول های ضد سرماخوردگی یا ضد اسهال) مجازات های خود را چنین اعلام نموده است:

▪ دوپینگ آگاهانه

ـ ۳ سال محرومیت از شركت در مسابقات رسمی برای اولین مورد تخلف.

ـ محرومیت مادام العمر از شركت در مسابقات رسمی برای دومین مورد تخلف.

▪ دوپینگ غیر آگاهانه

ـ ۳ ماه محرومیت از شركت در مسابقات رسمی برای اولین مورد تخلف.

ـ ۲ سال محرومیت از شركت در مسابقات رسمی برای دومین مورد تخلف.

لازم به ذكر است كه در تمامی موارد فوق الذكر،اگر فرد خاصی موفق به دریافت مدال شده باشد مدال وی باز پس گرفته می شود.

● داروهای دوپینگ

از دیدگاه كلی ۳ گروه از داروها توسط ورزشكاران مورد استفاده نابجا قرار می گیرند كه عبارتند از:

۱) داروهای نیروزا كه توسط ورزشكار به طور آگاهانه برای افزایش كارآیی ورزشی مورد استفاده قرار می گیرد مانند استروئیدهای آنابولیزان.

۲) داروهای درمانی كه توسط ورزشكار یا پزشك معالج وی به طور آگاهانه و یا ناآگاهانه در قالب نسخه های درمانی مورد استفاده واقع می شوند،طبق مقررات برخی از این داروها نظیر داروهای ضد احتقان مقاد سمپاتیك و داروهای ضد اسهال و یا كورتیكواستروئیدهای موضعی،در صورتی كه قبل از مسابقه توسط پزشك تیم،مصرف آنها به اطلاع كمیته برگزار كننده رسیده باشد،مجاز شمرده می شوند.

۳) داروهای نشئه آور كه برای ایجاد حالت خوشی كاذب و عدم احساس خستگی و تنش های روحی توسط ورزشكار مصرف می شود نظیر الكل و ماری جوآنا.براین اساس مصرف ۵ گروه از داروها توسط ورزشكاران در مسابقات ورزشی ممنوع می باشد كه عبارتند از: محرك های سیستم اعصاب مركزی- ضد دردهای مخدر- استروئیدهای آنابولیزان- داروهای مدر- مسدودكننده های گیرنده های بتاآدرنرژیك.

● داروهای محرك سیستم اعصاب مركزی

این داروها در درمان جهت افزایش هوشیاری،رفع خستگی،كاهش اشتها،درمان برخی اختلالات خواب آلودگی و نیز در فزون فعالیتی كودكان بكار می روند. داروهایی از این دسته كه در ورزش مورد استفاده نابجا قرار می گیرند، شامل كوكائین، آمفتامین،كافئین و پروپانوئل آمین هستند.طبق بررسی های به عمل آمده بیش از میلیون ها نفر از جوانان كوكائین مصرف می كنند. محرك های سیستم اعصاب مركزی توسط ورزشكاران برای افزایش میزان انرژی، دقت و تمركز حواس، تحریك رفتاری و بالابردن سطح هوشیاری استفاده می شوند.

این داروها در حدود ۲۰ درصد از مجموع سوءاستفاده های دارویی را به خود اختصاص می دهند.كوكائین برای اولین بار توسط فروید جهت درمان دسته ای از اختلالات عصبی به كار رفت اما به دلیل بروز عوارض جانبی خطرناك و كشف داروهای جدیدتر با خصوصیات برتر، به زودی كنار گذاشته شد.كوكائین ابتدا ایجاد حالت سرخوشی و نشئه و پس از آن حالت ناامیدی می نماید.سرعت انعكاس های محیطی فرد در پاسخ به دارو بالا رفته اما در كنار آن، فشار خون و تعداد ضربان قلب نیز به طور قابل توجهی افزایش می یابد.

از عوارض جانبی كوكائین می توان به كاهش هماهنگی حركات،هیجان،بی خوابی،بی قراری،اضطراب،جنون،سكته های قلبی و نارسایی احتقانی قلب اشاره كرد.به عنوان نمونه مرگ لین بیاس، ستاره بسكتبال دانشگاه مریلند آمریكا و دان راجرز فوتبالیست آمریكایی در سال۱۹۸۶ بر اثر اسید وزلاكتیك ناشی از مصرف كوكائین بوده است.آمفتامین ها گروه دیگری از این دسته داروها هستند.سرآغاز دوپینگ در وزرش های نوین با این داروها بوده است.این داروها توسط ورزشكاران جهت كاهش احساس خستگی،افزایش انعكاس های محیطی و تمركز حواس،حالت تهاجمی و بالاخره كاهش وزن استفاده می شوند.

به دلیل عدم احساس خستگی توسط ورزشكاران این خطر وجود دارد كه این افراد ساعت های متمادی به فعالیت بدنی ادامه داده و عوارض جبران ناپذیری به بدن آنان وارد آید.عوارض قلبی و عروقی،اختلالات انعقاد خون،خشونت و بی رحمی، اعتیاد،تحریك عصبی و گرمازدگی از اثرات ناخواسته این داروها هستند.

---