تأثیرات نیکوتین بر بافتهای مختلف

بومیان قاره آمریکا در دوران باستان استفاده از گیاه تنباکو را کشف کردند . هنگامیکه کریستف کلمب به آمریکا رسید ، استفاده از تنباکو در نیمکره غربی گسترش یافته و جزئی از فرهنگ …

بومیان قاره آمریکا در دوران باستان استفاده از گیاه تنباکو را کشف کردند . هنگامیکه کریستف کلمب به آمریکا رسید ، استفاده از تنباکو در نیمکره غربی گسترش یافته و جزئی از فرهنگ آمریکائیهای بومی شده بود . درآن زمان ، تولید و تجارت تنباکو فعالیت اقتصادی مهمی در بین آمریکائیهای پیش از کلمب بود . نخستین کاشفان اروپایی ، استفاده از گیاه تنباکو را از بومیان آموختند و در اواسط قرن هفدهم ، مصرف تنباکو بطور گسترده در اروپا رواج یافت .

نیکوتین ماده دارویی موجود در برگهای تنباکوست . این ماده محصول متابولیک اصلی گیاه تنباکوست . نیکوتین به واسطه تحریک گیرنده های ویژه در نقاط مختلف بدن ، آثار متعددی بر روی سیستمهای مختلف داخلی می گذارد .

سیگارهای معمولی بین ۵/۱-۱ میلی گرم ، سیگارهای سبک ۱-۵/۰ میلی گرم و سیگارهای بسیار سبک کمتر از ۵/۰ میلی گرم نیکوتین دارند .

الف ) سیستم اعصاب محیطی

اثر نیکوتین بر سیستم اعصاب محیطی در ابتدا تحریک و سپس - در صورت مصرف مداوم - سرکوب این سیستم است . مقادیر کم نیکوتین مستقیماً سلولهای عصبی را تحریک و انتقال پیامهای عصبی را تسهیل می کند ، اما در مرحله بعد نیکوتین سبب سرکوب انتقال پیامهای عصبی می گردد .

از سوی دیگر نیکوتین سبب آزادشدن موادی از بخش مرکزی غده فوق کلیه می گردد که آزادسازی آنها ، افزایش ضربان قلب و فشار خون را در پی دارد .

ب ) سیستم قلبی - عروقی

نیکوتین در این سیستم سبب افزایش ضربان قلب و فشار خون می گردد که ناشی از تحریک سیستم عصبی محیطی و بخش مرکزی غده فوق کلیوی است .

پ ) سیستم اعصاب مرکزی

نیکوتین بوضوح سبب تحریک سیستم عصبی مرکزی ( شامل مغز و ضمائم آن ) می گردد . مقادیر محدود نیکوتین ایجاد لرزش می کند و مقادیر بیشتر آن تشنج بدنبال دارد . نیکوتین از سوی دیگر با اثر بر بصل النخاع موجب تحریک تنفس می گردد و اثر سرکوبی متعاقب آن ، منجر به سرکوب مرکز تنفسی ناشی از هر دو فلج مرکزی و انسداد محیطی عضلات تنفسی و در نهایت نارسایی تنفسی و مرگ می شود.

نیکوتین با اثر گذاشتن بر روی مرکز بصل النخاعی و تحریک سیستم عصبی ( واگ ) ،‌ سبب القای حالت تهوع و استفراغ می گردد .

در فرد غیرسیگاری این حالت حتی با مقادیر کم نیکوتین القا می گردد ، اما در فرد سیگاری در صورتیکه سطح نیکوتین خون به بالاتر از میزان همیشگی برسد این حالت ایجاد می شود .

ت ) دستگاه گوارش

نیکوتین با اثرگذاری بر اعصاب موجود در دستگاه گوارش باعث افزایش قوام و فعالیت حرکتی روده می گردد . حالتهای تهوع ، استفراغ و معمولاً اسهال متعاقب جذب عمومی نیکوتین در فردی که در معرض نیکوتین قرار نگرفته است ، دیده می شود .

ث ) غدد درون ریز

نیکوتین موجب تحریک اولیه ترشحات بزاقی و برونشی می گردد .

ـ جذب و دفع

نیکوتین بسهولت توسط درخت تنفسی ، غشاهای دهانی و پوست جذب می گردد . جذب نیکوتین از معده محدود است ، مگر اینکه از اسیدی بودن محیط داخلی معده کاسته شده باشد . جذب روده ای تأثیر بیشتری دارد . نیکوتین موجود در تنباکوی جویدنی و به سبب اینکه بسیار آهسته تر از نیکوتین استنشاقی جذب می گردد مدت زمان تأثیر بیشتری دارد .

میزان در دسترس بودن نیکوتین بسته به شدت پکها و تکنیک سیگار کشیدن افراد افزایش می یابد و تقریباً ۹۰-۸۰٪ نیکوتین در بدن تغییر می کند که این اساساً در کبد و همچنین در کلیه و ریه صورت می پذیرد و جزء مهمی از نیکوتین استنشاق شده بوسیله ریه سوخت و ساز می شود .

سرعت سوخت و ساز نیکوتین در فرد سیگاری و غیرسیگاری یکسان است . نیمه عمر نیکوتین متعاقب استنشاق یا استفاده غیرخوراکی ، حدود ۲ ساعت است . نیکوتین و متابولیتهایش هر دو به سرعت توسط کلیه جذب می شوند و سرعت دفع ادراری آنها وقتی ادرار قلیایی باشد کاهش می یابد . نیکوتین در شیر زنان شیرده دفع می شود ، شیرسیگاریهای سنگین ممکن است دارای ۵/۰ میلی گرم در لیتر نیکوتین باشد .

ـ مسمومیت حاد نیکوتین

شروع علائم حاد و شدید مسمومیت نیکوتین سریع است و شامل تهوع ، استفراغ ، ترشح بزاق ، درد شکم ،‌اسهال ، عرق سرد ، سردرد ، گیجی ، اختلال شنوایی و بینایی ، تیرگی شعور و ضعف واضح است .

افت فشار خون ، تنفس مشکل ، نبض ضعیف ، تند ، نامنظم و در نهایت تشنج ، موجب نارسایی تنفس و در آخر مرگ می گردد . مقدار کشنده حاد نیکوتین در یک فرد بالغ احتمالاً حدود ۶۰ میلی گرم است .