بافته های حصیری

حصیربافی در ایران نیز دارای سابقه ای طولانی است صنعت پر رونق بافت حصیر ونی در سیـستان بحدی گسترده بود که فرآورده هایش به همه نقاط ایران فرستاده می شد

● حصیر

حصیر بافی یا بافت بور یا یکی از قدیمی ترین صنایع دستی و شاید کهن ترین آنهاست . نمونه های بدست آمده در بین النهرین و آفریقا گواه آنست که حصیربافی و سبدبافی منشاء نه فقط نساجی ، بلکه ، سفالگری یا کوزه گری نیز بوده و اسناد و مدارکی در دست است که نشان می دهد نخستین زیراندازهای بشری از نی و گیاهانی که در باتلاقهای سفلای بین النهرین میروئیده ، تهیه شده و اولین سرپناهها پس از زندگی در غارها به کمک حصیر ونی پدید آمده است .

حصیربافی در بسیاری از کشورهای جهان بویژه آن دسته ا زممالکی که به مواد اولیه مورد نیاز این رشه دسترسی دارند ، مرسوم و متداول بوده و از مهمترین کشورهای تولیدکننده محصولات حصیری مـی تـوان : بـرمه ، هنگ کنگ ، هند ، اندونزی ، ژاپن ، جمهوری کره ، مالزی ، پاکستان ، سریلانکا ، تایلند ، مکزیک ، کامرون ، چاد ، اتیوپی و سنگال را نام برد .

حصیربافی در ایران نیز دارای سابقه ای طولانی است . صنعت پر رونق بافت حصیر ونی در سیـستان بحدی گسترده بود که فرآورده هایش به همه نقاط ایران فرستاده می شد .

امروز درمناطق مختلف کشورمان بویژه مناطق شمال و جنوب آن ، هرکجا که دسترسی به برگ درخت خرما ، ساقه گندم ، نی و ترکه امکان پذیر باشد می توان نشانه هایی از حصیر و سبد بافی را یافت .

● مراکز تولید

در استانهای سیستان و بلوچستان ، خوزستان ، کردستان ، هرمزگان ، بوشهر ، کرمان ، یزد ، فارس ، مازندران ، گیلان ، و تهران حصیربافی ـ در خوزستان ، خراسان و آذربایجان شرقی سبدبافی ـ در گیلان مرواربافی ـ در آذربایجان شرقی ترکه بافی و چم بافی و در باختران ، ایلام و لرستان چیغ بافی رایج است.

حصیرهای ساخت شمال طرحهائی هندسی دارند که از خود بافت نی طبیعی یک رنگ پدید می آیند و در میناب نوارهای رنگین ازنی قرمز ، در داخل حصیر بافته می شود . حصیر نه فقط بعنوان کف پوش و زیرانداز ، بلکه همراه با تیرهای چوبی بعنوان پوشش سقف خانه ها نیز بکار می رود . در چادرهای عشایری ، دیواره چادر را از بافتن نی به ریسمان و موی بز می سازند .

قشقائیها دراین زمینه طرحهایی مشبک با ریسمان مشکی بوجود می آورند . عشایر کرد نی های عمودی را تماماً از ریسمانهای رنگین پشمی میپوشانند و طرحهای هندسی جانداری از آنها می سازند و گاه تصاویر آدمها و حیوانات را هم بر آنها می افزایند .

چیغها در درون چادر در آستانه قرار دارند و تابستانها که حصیر بیرونی را بالا می زنند تا هوا به درون بیاید ، چیغ هم مانع دیده شدن درون چادر از بیرون می شود ، هم هوای خنک را از لابلای خود می گذرانند و هم جلوی گردوغباری را که ناشی از باد و عبور حیوانات است می گیرد .

عشایر بلوچ خانه های خود را به شکل سبدهایی غول آسا به نام ْ کَپر ْ میسازند . حالت دیوار کپر که از درون به گنبد می ماند با نقش های مارپیچ خود روح آدمی را به سوی نامتناهی اوج می دهد .

● انواع مواد اولیه مصرفی

مواد اولیه مورد مصرف حصیربافان نقاط مختلف ایران به نسبت تنوع محیط جغرافیایی کشور مختلف و بیشتر عبارت است از :

برگ درخت خرما ( پیش ) ، برگ درخت خرمای وحشی نر ( پرک ) ، برگ درخت خرمای وحشی ماده ( داز ) ، ساقه های نی باتلاقی مناطق گرمسیری خوزستان ، ساقه های نی باتلاقی مناطق سردسیر اطراف دریاچه زریوار نزدیکی شهر مریوان ، ساقه های نی باتلاقی مردابهای انزلی ( لی یا لیغ ) ، ساقه های گندم در استانهای زنجان و آذربایجان ، ساقه های نی خود روی اطراف رودخانه های استان فارس ( مور ) ، ساقه های نی باتلاقی اطراف دریاچه هامون در نزدیکی زابل ، ترکه بید در استانهای تهران و مازندران و روستاهای مراغه و ساقه های نی خود روی اطراف جویهای آب ( نی باغی ) .

● ابزار حصیربافی

ابزار و وسایل مورد استفاده در حصیربافی بسیار محدود بوده و از تعدادی ابزار ساده و ابتدایی نظیر داس ، انواع کارد ، سوهان ، درفش ، قیچی ، سوزن و … تجاوز نمی کند . این ابزار که عمدتاً برای قطع گیاهان و پیراستن آنها به منظور آماده سازی مواد اولیه مورد استفاده قرار می گیرد و گاهی نیز حین تولید بعنوان وسیله ای کمکی امر ساخت را تسهیل می بخشد دارای ساختمان و خصوصیات بسیار ساده ای است و آنچه بیشتر محصولات حصیری را شکل می بخشد مهارت و ذوق دست اندرکاران است .