شكست نور در برابر جلوه هنر شیشه گری

شیشه را نخستین بار و پیش از هزاره چهارم پیش از میلاد فینیقی ها ساختند و سپس ملل و اقوام دیگر چون مصریان , ایرانیان, هندیان و دیگران نیز موفق به ساخت شیشه شدند

● نگاهی به تاریخچه هنر شیشه گری

شیشه گری شاخه ای از هنرهای صناعی است كه طی آن محصولاتی از طریق شكل دادن مواد معدنی ذوب شده در كوره، نظیر: سیلیس، خرده شیشه و یا تركیبی از این دو و با استفاده از روش دمیدن با لوله مخصوص و كاربرد ابزار دستی شامل انبر ، قیچی و قالب های ویژه و غیره حاصل می شود .

مراحل تكمیلی و تزیینی دیگری نظیر نقاشی، تراش، آبگز نمودن ، مات كردن، تلفیق با فلز و غیره را نیز در بر می گیرد . مهم ترین مركز ساخت محصولات شیشه دست ساز، تهران است كه در آن كارگاه های متعددی به تولید محصولات شیشه ای با «روش فوتی» (دست ساز) می پردازند.در تعریف شیشه گفته شده است : «شیشه جسمی است شفاف و حاكی ماوراء و شكننده، شیشه مخلوطی است از سلیكات های قلیایی كه از ذوب و سپس شكل دادن آن ها با دست یا قالب، پدپد می آید و از آن جا كه شیشه دارای شكل هندسی نیست، می توان آن را به شكل های دلخواه درآورد.»

شیشه را نخستین بار و پیش از هزاره چهارم پیش از میلاد فینیقی ها ساختند و سپس ملل و اقوام دیگر چون مصریان ، ایرانیان، هندیان و دیگران نیز موفق به ساخت شیشه شدند. ظرف شیشه ای به رنگ زرد صدفی با زینتی شبیه به خطوط شكسته موج دار (مكشوف در یكی از گورستان های لرستان) یك گردنبند شیشه ای متعلق به ۲۲۵۰ سال پیش از میلاد كه دارای دانه های آبی رنگ است (متعلق به ناحیه شمال غربی ایران) قطعات شیشه ای مایل به سبزی كه در كاوش های باستان شناسی در لرستان، شوش و حسنلو به دست آمده است و همچنین دیگر قطعه ها و نمونه های اندكی از آن ها در موزه آبگینه و سفالینه تهران هم موجود است. نشانگر قدمت این صنعت ارزنده و این هنر اصیل در ایران است .

ایران جام های بلورین و دكمه های ظریف شیشه ای به جای مانده از دوره هخامنشی ، نمونه هایی از شیشه های دمیده در قالب و قطعه های زیبای شیشه ای كه به گونه ای هنرمندانه تراش داده شده اند، همگی به دوران ایران باستان تعلق دارند و حاكی از رونق و اعتبار شیشه گری از آغاز تاریخ مدون ایران تا قرن هفتم است.

هر چند كه از شیشه گری دوره اسلامی آگاهی چندانی در دست نیست ولی شواهد و نیز نمونه هایی كه از نقاط مختلف مانند شوش، ری، ساوه و نیشابور به دست آمده، نشان می دهد در دوره مذكور ظروف گوناگون شیشه ای مانند بطری ، قوری ، عطردان، گلدان و فنجان ساخته می شده است. قرن های پنجم تا هفتم قمری را می باید اوج صنعت شیشه گری در ایران به حساب آورد، زیرا در دوران مذكور، صنعت گران به شیوه های جدیدی روی آوردند و استفاده از قالب های گوناگون با نقوش برجسته و فرو رفته را رواج داده و حك و تراش روی شیشه را نیز برای غنای كارشان به خدمت گرفتند .

در همین دوران است كه نقاشی های گوناگون از قبیل گل های تزیینی ، شكل جانوران و استفاده از اشعار و آیات قرآن با رنگ های متنوع ، به عنوان عاملی مكمل وارد شیشه گری دستی ایران می شود.در دوره صفویه نیز ظروف مختلف شیشه ای در مناطق مختلف ساخته می شد كه نمونه های متعددی از آن در موزه ها و دیگر مراكز هنری در ایران و سایر ممالك جهان موجود است .

در حال حاضر، حدود ۳۵ كارگاه تنها برای تولید شیشه دست ساز و حدود ۳۰ كارگاه شیشه قالبی ساز و دست ساز و در مجموع حدود ۶۵ كارگاه شیشه گری تنها در شهر تهران به كار تولید انواع و اقسام محصولات شیشه ای می پردازند كه ضمن حجم چشم گیر تولید در سال، توانسته اند با تهیه و عرضه انواع و اقسام فرآورده های شیشه ای مصرفی تزیینی و به ویژه شیشه های واجد ارزش های هنری، مشتاقان بسیاری در داخل و خارج كشور به دست آورند. حتی شیشه دست ساز ایران نیز در زمره یكی از اقلام صادراتی صنایع دستی قرار گرفته است و اكنون با شیشه های دست ساز دیگر كشورها رقابت می كند.