خواب در بیداری

ورود به دهه سوادآموزی در حالی از سال گذشته میلادی در جهان آغاز شد كهسازمان علمی فرهنگی مطالعاتی ملل متحد یونسكو تعریف خود را از سواد و آموزش از مقوله یادگیری خواندن و نوشتن, به توانایی افراد در استفاده از دانش نوین بشر در زندگی روزمره تغییر داده است

هشتم سپتامبر، روز جهانی مبارزه با بی سوادی، درحالی برگزار شد كه از سال گذشته میلادی، به پیشنهاد یونسكو، دهه سوادآموزی در جهان آغاز شده و براساس آن، رهبران جهان توافق كرده اند تا سال ۲۰۱۵ میلادی، میزان بی سوادی را در كشورهای خود دست كم به

۵۰ درصد كاهش دهند.آخرین آمار ارائه شده از سوی یونسكو نشان می دهد كه در حال حاضر از هر پنج نفر جمعیت بزرگسال جهان، یك نفر بی سواد است و این به معنای بی سوادی ۸۶۰ میلیون بزرگسال در جهان خواهد بود.همچنین یونسكو اعلام كرده است كه زنان، دوسوم بی سوادان جهان را تشكیل می دهند و در صورتی كه تلاش های آموزشی شتاب نگیرد، جهان در سال ۲۰۱۵، ۸۰۰ میلیون بی سواد خواهد داشت.در میان جوانان ۱۵ تا ۲۴ سال، نرخ سوادآموزی، ۲۰درصد بالاتر از مجموع جمعیت بزرگسال است.ایران نیز كه سالهاست با تاسیس نهضت سوادآموزی به جمع كشورهای فعال برای مبارزه با بی سوادی پیوسته، در سالهای اخیر سعی دارد تا برنامه مهارت های زندگی یونسكو را در برنامه های آموزش خود بگنجاند، هرچند كه مقوله كم سوادی و نبود تخصص كافی در بین فارغ التحصیلان مقاطع مختلف تحصیلی، موضوعی است كه از سوی متولیان امر كمتر به آن توجه می شود و نگرانی هایی را در بین كارشناسان و تحلیلگران برانگیخته است. تاكنون سازمان نهضت سوادآموزی ایران دو بار موفق به دریافت جایزه بین المللی یونسكو شده است.این جایزه كه هرسال در روز ۱۷ شهریور (۸ سپتامبر) همزمان با روز جهانی مبارزه با بی سوادی به نمایندگان كشورهای برگزیده اهدا می شود، به كشورهای موفق در توسعه سوادآموزی اختصاص دارد.

كم سوادی؛ مانعی برای توسعه

۵۰ درصد زنان و ۴۹ درصد مردان تهرانی، كم سوادند و جای شكرش باقی است كه دست كم در زمینه كم سوادی در تهران برابری نسبی وجود دارد. از سویی ۹۰ درصد از شركت كنندگان در كلاس های نهضت سوادآموزی را زنان تشكیل می دهند.در طرح خواندن با خانواده كه در راستای اهداف یونسكو اجرا می شود، ۱۵ عنوان كتاب با موضوع های اجتماعی، اخلاقی و خانوادگی به چاپ رسیده كه در اختیار سوادآموزان قرار می گیرد.در همین حال، سازمان نهضت سوادآموزی تهران با كمبود بیش از ۵۰۰ آموزشیار روبه رو است، همچنین بیش از ۸۰۰ هزار كم سواد و ۳۹۵ هزار بی سواد در شهر تهران زندگی می كنند.

در همین رابطه، دكتر منزوی، عضو هیات علمی

جهاد دانشگاهی، گسترش فقر اقتصادی و بی سوادی را در كنار كم سوادی، از برجسته ترین عوامل بازدارنده در دستیابی به توسعه پایدار و پیشرفت می داند.منزوی با بیان اینكه گسترش بی سوادی در زنان و محدودیت امكان فعالیت در حوزه های مدیریتی و تصمیم گیری كلان و كارهای اقتصادی كم بازده، از عوامل موثر در كاهش مشاركت و فقر اقتصادی است، بر این باور است كه نگاه سنتی به تحصیلات، موجب پایین بودن سطح آموزش و سواد می شود.

راهی به سوی آگاهی

صندوق كودكان ملل متحد (یونیسف) چندی پیش در گزارشی اعلام كرد كه به رغم پیشرفت های به دست آمده در آموزش دختران، هنوز تعداد زیادی از دختران در ایران از آموزش محروم هستند. به گزارش خبرگزاری فارس، در اطلاعیه یونیسف آمده است كه برابری جنسیتی در برخورداری از آموزش همگانی در ایران در نظر گرفته شده است. این در حالی است كه میلیون ها كودك در سراسر جهان توسعه نیافته همچنان از آموزش ابتدایی محروم هستند. به رغم اینكه نابرابری های جنسیتی در مدارس ابتدایی بسیاری كشورها رو به كاهش است، هنوز در بسیاری از نقاط جهان، این نابرابری به چشم می خورد.موانعی كه در كشورهای درحال توسعه دختران را به دور از مدرسه نگه می دارد، نه تنها آنان را از فرصت های آتی محروم می كند، بلكه تاثیر منفی بر سلامت و بقای آنان دارد. كارل بلامی رئیس صندوق كودكان ملل متحد معتقد است: در بسیاری از كشورها تنها وسیله نجات دهنده زندگی افراد بخصوص دختران جوان، آموزش و یادگیری است. او همچنین می گوید: دختری كه خارج مدرسه است، بیشتر در معرض ایدز بوده و كمتر می تواند محیط سلامت داشته باشد.در ایران در حالی كه میزان ثبت نام در سطح ملی رضایت بخش است، بسیاری از دختران در مناطق حاشیه ای زود ترك تحصیل می كنند. كیفیت پایین مدرسه ها در برخی شهرهای محروم كشور سبب شده است تا ادامه حضور كودكان در مدارس و تكمیل دوره آموزش با مشكلات بسیاری روبه رو شود. به تعبیر كاری اگه نماینده پیشین یونیسف در ایران، تلاش های بسیاری باید صورت گیرد تا فرصت های برابر برای دختران همچون پسران مهیا شود تا نسل های آینده محكوم به فقر و شرایط نامناسب زندگی نشوند.در استان های محروم مانند سیستان و بلوچستان، تعداد كمتری از معلمان مایل هستند در نقاط روستایی و كوچ نشین با جمعیت پراكنده تدریس كنند. این به آن معناست كه بیشتر آموزگاران این مناطق، كم تجربه و جوان هستند و از سویی خانواده ها نیز این افراد را مناسب برای تدریس نمی دانند. علاوه بر این، به دلیل كمبود آموزگار و فضاهای مناسب آموزشی، بسیاری از كلاس های درس، برای چند مقطع تحصیلی به طور همزمان و در فضای باز برگزار می شود. همچنین در این نقاط از كشور، هنوز نگرش منفی نسبت به آموزش دختران وجود دارد. وجود دختران به نظر بسیاری از خانواده ها برای كار خانه یا مراقبت از اطفال خردسال، مهمتر از دانش اندوزی آنهاست!خانواده ها در حالی كه ممكن است به دختران خود اجازه شركت در مدرسه ابتدایی نزدیك به محل زندگی را بدهند، مایل به اینكه فرزندانشان برای ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر تحصیلی، مسیر طولانی تری را بپیمایند، نیستند. یونیسف در بیانیه خود می افزاید: اگر جهان بخواهد تا سال ۲۰۱۵ كه از سوی سازمان ملل به عنوان آخرین مهلت همه گیر شدن آموزش در سطح جهان تعیین شده، به عنوان یكی از مهمترین هد ف های توسعه هزاره سوم دست یابد، باید تساوی جنسیتی را به عنوان پیش شرط لازم بپذیرد و به همین دلیل است كه یونیسف در تلاش است تا به كشورهای درحال توسعه كمك كند كه دانش آموزان در مدرسه ها باقی بمانند.

نمود دانش در زندگی روزمره

طرح آموزش مهارت های زندگی كه به پیشنهاد یونسكو هم اكنون در برخی كشورهای جهان اجرا می شود، توانسته علاوه بر آموزش اصول سواد، به عملی كردن دانش و علوم ارائه شده در زندگی سوادآموزان منجر شود.به پیشنهاد یونسكو، طرح راه اندازی و توسعه مراكز یادگیری محلی باید باتوجه به ویژگی های بومی هر منطقه از كشور، بررسی و تدوین شده تا با نیازهای بومی هریك از نقاط همخوانی داشته باشد.با این وجود هنوز مقوله سوادآموزی و تلاش برای ارتقای توانایی افراد، تلاش نخستین كشورها برای ریشه كنی بی سوادی و كاهش ۵۰ درصدی آن تا سال ۲۰۱۵ است.سازمان نهضت سوادآموزی ایران نیز برای پیشبرد اهداف یونسكو می كوشد تا با راه اندازی مراكز یادگیری محلی در سراسر كشور، به توانمندسازی دانش آموختگان خود بپردازد. با این وجود براساس آخرین آمار سازمان نهضت سوادآموزی، هنوز ۱۵ درصد از جمعیت كشور در بی سوادی به سر می برند و ۹ میلیون نفر از جمعیت ایران، دوره ابتدایی را به پایان نرسانده اند. رشد ۸۵ درصدی سوادآموزی در جامعه ایران، بیش از افراد میانسال و بی سواد، در جذب بازماندگان از تحصیل موثر بود. بازماندن از تحصیل می تواند علل مختلفی از جمله مطابق نبودن اطلاعات و دانش ارائه شده به سوادآموزان با نیازها و علائق آنها داشته باشد.نگهداری سوادآموزان همواره یكی از مشكلات نهضت سوادآموزی است كه ناشی از موثر نبودن آموزش ها در زندگی روزمره آنان است و این سازمان سعی دارد با گسترش مراكز یادگیری محلی، علوم مورد استفاده در زندگی را در آموزش های خود بگنجاند.

پرویز كوثری، معاون پشتیبانی سازمان نهضت سوادآموزی، چندی پیش در گفت وگو با ایرنا اعلام كرد كه سالانه ۵۰ درصد از سوادآموزان از ادامه تحصیل بازمی مانند كه راه اندازی و توسعه مراكز یادگیری محلی، می تواند در كاهش این رقم موثر باشد.هم اكنون تعداد این مراكز در كشور به یكهزار و ۵۰۰ مركز افزایش یافته كه سبب جذب و استقبال سوادآموزان از این طرح شده است.باتوجه به نیاز خانواده ها به علوم جدید، بیشتر آموزش های ارائه شده در مراكز یادگیری محلی به آموزش و آگاهی سازی افراد در زمینه های بهداشت، تربیت و اخلاق، آگاه سازی در زمینه سیل و زلزله و حفظ محیط زیست معطوف شده است.آموزش جمع آوری مواد زائد شهری، راه های پیشگیری از بیماری ها بویژه ایدز، نكات ایمنی، حمل و نقل و ترافیك شهری، مسائل امنیتی و انتظامی، محیط زیست و پیشگیری از معلولیت، از جمله مسائل آموزشی در این مراكز است.در پایان پای شناخت كامل هدف و زمان و نوع موثر مدیریت در پیكار با كم سوادی به میان می آید كه باتوجه به تجزیه و تحلیل گروه هدف و دیگر اهداف پیش بینی شده و تبدیل آنها به وظایف، مشاغل و تخصص، این شناخت میسر خواهد شد و این اتفاق بیش از هر چیز مستلزم ژرف نگری به مسائل و مشكلات پیرامونی كم سوادی درجامعه است كه باید از سوی برنامه ریزان به صورت علمی و منطقی دنبال شود.

بنیامین صدر