شریكان رقیب

هنگامی كه روابط و مناسبات دو كشور در جمع متخصصان بحث و بررسی می شود, مسلماً خود به خود و قبل از هرچیز, مسائل و مشكلات موجود میان آن دو كشور مطرح می شود اما موضوع در مورد روسیه و چین پدیده نادری است حتی متخصصین شكاك اعتراف می كنند كه بین مسكو و پكن هیچ مشكل جدی وجود ندارد, چون بین این دو كشور حتی در آینده نزدیك هم نشانه ای از برخورد منافع بنیادی مشاهده نمی شود و فقط انتظار می رود كه در برخی مسائل, اختلاف نظرها و سوء تفاهماتی وجود داشته باشد و البته شكی نیست كه می توان این مسائل را حل و فصل كرد

حال ببینیم، منافع بنیادی روسیه و منطقه اقیانوس آرام از چه چیزهایی تشكیل می شود، زیرا در همین منطقه است كه با همسایه جنوبی اش (چین) بطور فعالانه تری همكاری می كند.

مقاله «سرگی لاوروف» وزیر خارجه روسیه در اواخر سال گذشته تحت عنوان «سه نهنگ منطقه آسیا - اقیانوس آرام» در مجله «روسیه در منطقه آسیا و اقیانوس آرام» منتشر شد. تعریف وزیر خارجه روسیه آن است كه این نهنگها، كشور نیستند، بلكه اهداف روسیه در منطقه (یعنی امنیت ، ثبات و توسعه) هستند. لاوروف متذكر می شود كه دستیابی به این اهداف فقط با تلاشهای هماهنگ همه كشورها و ملتهای منطقه میسر می شود و موافقت رهبران چین در این راستا می تواند وجود داشته باشد. در ضمن ، این امر از عملكردهای سیاسی جاری روسیه و چین در منطقه و در كل جهان دیده می شود.

تفاوت اوضاع برای مسكو و پكن فقط در آن است كه سرتاسر كشور چین در منطقه آسیا- اقیانوس آرام جای دارد كه البته بخش حساس آن منطقه را نیز تشكیل می دهد. از طرفی، سه چهارم خاك روسیه هم در آسیا قرار دارد و بخش آسیایی روسیه توسعه كمتری نسبت به غرب آن دارد.اما پر چشم اندازترین معادن منابع طبیعی بویژه نفت وگاز امروز در همین شرق این كشور مانده اند. این مسأله در بلندمدت، روسیه و چین را به یكدیگر نزدیك می كند، زیرا این منابع برای رشد اقتصاد روسیه وچین لازم است و همچنین روسیه برای توسعه شرق خودنیازمند به «ابزار» پول و بازار فروش محصولات است. این وضعیت، حتی در كوتاه مدت، مسائل و مشكلات فنی را بوجود می آورد، چون مسائل جدی بسیاری باید در زمینه سرمایه گذاری در نفت و اكتشاف گاز و نیز ایجاد تولیدات و مناطق صنعتی جدید حل شود و روسیه هم مثل كشورهای همسایه كم كم به این واقعیت پی می برد. مسكو و پكن به خوبی می دانند كه روابط دو جانبه آنها را نمی توان از مجموعه كل روابط بین المللی، چه در منطقه آسیا - اقیانوس آرام و چه در كل جهان جدا كرد. این موضوع عبارت است از: رعایت منافع كشورهای دیگر (آمریكا، ژاپن، كشورهای عضو آسه آن و غیره) و نیز برخورد قابل قبول مسكو و پكن نسبت به اینگونه سیاستهای یكدیگر . و همه اینها، یعنی بخشی از روند تشكیل نظم جهانی مبتنی بر به رسمیت شناختن حقوق مشروع همه كشورها و مهارت برای درك و احترام به یكدیگر. عرف روابط متقابل مسكو و پكن ، برای مثال شامل شركت در همایش «همكاری اقتصادی آسیا - اقیانوس آرام» می شود كه با منافع بسیار متنوع اقتصادی كشورهای منطقه آسیا - اقیانوس آرام منطبق است. همینطور می توان درباره به مشاركت روسیه و چین با اتحادیه كشورهای جنوب شرق آسیا (آسه آن) صحبت كرد.

طرح مشترك روسیه و چین را كه ۱۵ ژوئن امسال پنج ساله می شود، می توان چنین نمود بارزی از تعاملات آن دو كشور دانست. منظور، سازمان همكاری شانگهای است كه عرصه فعالیت آن، همان منطقه جدید مهم سیاست جهانی، یعنی آسیای مركزی است. ظاهراً مأموریت تاریخی نصیب روسیه و چین شده و آن نه فقط كمك به امنیت بلكه كمك به توسعه اقتصادی و اجتماعی این منطقه است. معلوم است كه چنین پیشرفتی و توسعه ای كاملاً پاسخگوی منافع خود این دو كشور نیز هست.

سازمان همكاری شانگهای، اتحادیه ای است كه جهت گیری آن بر حفظ صلح و ثبات در این منطقه معطوف است، كه این راهگشای سیاستی هوشمندانه تر با شریكان دارای منافع مشترك با چین و روسیه (منظور كشورهای هند، ایران، پاكستان و مغولستان به عنوان ناظرین فعال در سازمان همكاری شانگهای ) می باشد.

روابط روسیه و چین با هندوستان در شمار مهمترین چالش های آینده است. آشكار است كه تلاشهای سه پایتخت (مسكو، پكن و دهلی نو) جهت برقراری گفت وگوی سه جانبه، علاقه بسیاری را تقریباً در كل جهان برانگیخته است. درحال حاضر، ما می بینیم كه مسائل ضرورت پیشرفت فعالانه هر سه كشور بویژه پیشرفت اقتصادی به عنوان موضوع كلیدی برای چنین ارتباطی است. به گفته سرگی لاوروف ، در عین حال، در روابط سه جانبه این كشورها، هرچه قوی تر احساس می شود كه واقعیت پیمان های قبلی همراه با «جنگ سرد» به بوته فراموشی سپرده شده است و در عوض، پیمانهای متنوع از نظر منافع و دیپلماسی های انعطاف پذیر به میان آمده اند.

حال، از این توصیف كوتاه درباره همكاری های مسكو و پكن در مناطق اطراف مرزهای آنها مشخص است كه صحبت ما بر سر روابط اصولاً جدیدی است كه راه به سوی سرزمینهای جدید دیگری را به روی خود باز می كند. این مجموعه مسائل صرفاً دو جانبه كه در سالهای ۹۰ میلادی برای دو كشور حائز اهمیت بود، نیست.

واگر در مورد اختلاف نظرهای احتمالی تئوریك بین مسكو و پكن صحبت شود، مسائل می توانند فقط وضعیتی را به وجود آورندكه دو كشور شبیه آن را قبلاً ندیده اند. در ضمن، بخش اعظم آنها نه فقط به روابط دو جانبه، بلكه به همكاری در رابطه با كشورهای ثالث و یا مناطق مربوط می شود. برای مثال، رقابت ممكن شركتهای روسی و چینی در بازارها از جمله هند و سایر كشورهای جنوب آسیا و یا جنوب شرق آسیا، آسیای مركزی ، آفریقا و یا آمریكای لاتین.

در رقابت تجاری هیچ چیز غیرعادی نیست. همیشه نیز چنین خواهد بود. در اینجا مهم است كه اینگونه مكانیسم ها برای ارتباطات كارآفرینان دو كشور ایجاد شود تا آنها ضمن رقابت، به همكاری بپردازند، امكانات یكدیگر را بشناسند و ببینند كه راه موفقیت و كار مشترك چگونه است.

توسعه شتابنده اقتصاد چین و روسیه، مسائل آتی زیست محیطی را كه به وسیله صنعت دچار وخامت شده است، مطرح می كند و این مسائل را به صورت فرامرزی در می آورد. مسكو از اینكه مسائل اخیر مربوط به آلودگی رودخانه «سونگاری» حل شد و الگوی مناسبی برای حل اینگونه وضعیتها در آینده است، رضایت دارد. فقط باید در نظر داشت كه اینگونه وضعیتها شاید از این پس هم بوجود آیند و چنین مسائلی می توانند مهمتر از هرگونه مسائل سیاسی باشند. طبق ارزیابی منابع دیپلماتیك ، مسكو و پكن طی سالهای گذشته توانسته اند «مجموعه مكانیسم های لازم برای مذاكرات و زیربنای قراردادی روابط» را بسازند. از لحاظ عملی، یعنی به محض اینكه فقط سایه مسائل آینده ظاهر شود، نمایندگان مسكو و پكن می دانند كه كجا و چه وقت آنها را می توانند مورد بحث و بررسی قرار دهند و برپایه چه قراردادها و یا موافقتنامه هایی، راه حل های لازم را اتخاذ كنند. این دیگر چیزی است كه بارها اتفاق افتاده و خواهد افتاد.

منبع: خبرگزاری ریانووستی