فوتبال صنعتی پولساز و پرمنفعت

میزبانی جام جهانی, جایزه ای که ۵ قاره را تشنه نگه داشته است

تلاش‌های یازده کشور برای کسب میزبانی جام جهانی ۲۰۱۸ و ۲۰۲۲ شاید برای خیلی‌ها تعجب‌آور باشد چرا که اکنون جام جهانی ۲۰۱۰ در جریان است اما تأثیرات بسزایی که این صنعت پولساز روی اقتصاد و توریسم کشورهای میزبان برجای می‌گذارد حتی دولتمردان را وادار می‌کند برای رسیدن به این مهم میلیاردها دلار هزینه کنند. انگلیس که میزبانی المپیک ۲۰۱۲ را برعهده دارد به همراه روسیه مهمترین پیشنهادها را مطرح کرده‌اند.

اما قطر با درآمد سرانه ۹۳ هزار دلار هم حق خود می‌داند در سال ۲۰۲۲ جام جهانی را در خاورمیانه برگزار کند. قطری‌ها حتی اطمینان خاطر داده‌اند با به کارگیری سیستم‌های خنک‌کننده شرایط خوبی را در استادیوم‌ها و حتی خیابان‌های شهر دوحه ایجاد خواهند کرد تا کسی نگران گرمای وحشتناک خردادماه و تیرماه نباشد. هلند و بلژیک هم خواستار میزبانی مشترک هستند. ژاپن و کره که در سال ۲۰۰۳ مشترکاً میزبان جام جهانی بودند این بار به تنهایی خواستار برگزاری رقابت‌ها شده‌اند. امریکا و استرالیا هم تلاش‌های خود را آغاز کرده‌اند. هر یک از این کشورها برای رسیدن به میزبانی جام جهانی تدارک وسیعی دیده‌اند و حاضرند هزینه‌هایی نجومی اختصاص بدهند.

مؤسسه SBG انگلستان ارزش میزبانی برای مسابقات ۲۰۱۸ یا ۲۰۲۲ را پنج میلیارد دلار برآورد کرده است. مؤسسه‌ای دیگر در انگلیس به نام Aecom با مطالعه تأثیرات اقتصادی المپیک لس‌آنجلس و جام جهانی ۹۴ امریکا ارزشی معادل پنج میلیون دلار را برای تصاحب میزبانی عنوان کرده است. این نمونه‌ها به خوبی بیانگر اهمیت فوق‌العاده میزبانی جام جهانی هستند تا جایی که یک دهه قبل از فرارسیدن آن رقابت تنگاتنگی را برای تصاحب میزبانی بین کشورهای مختلف شاهد هستیم.

از این حیث تنها المپیک یارای رقابت با جام جهانی را دارد ولی هیچ پدیده دیگری را نمی‌توان پیدا کرد که اینگونه تأثیرات مثبت اقتصادی و فرهنگی بر کشور میزبان بگذارد. اینگونه است که دیگر بیش از یک دهه قبل از فرارسیدن یک دوره جام جهانی شاهد جنگ و جدل کشورها برای رسیدن به میزبانی آن هستیم. آیا پدیده دیگری برای مقایسه وجود دارد؟

● رونق اقتصاد

اگرچه خیلی‌ها در روزهایی که جام جهانی فوتبال برگزار می‌شود از تماشای بازی‌ها لذت می‌برند و به دنبال پدیده‌ای تازه می‌گردند، اما در‌آن روی سکو برگزارکنندگان این تورنمنت در پی رسیدن به اهداف اقتصادی خود هستند. بی‌شک تأثیر مثبتی که میزبانی جام جهانی روی اقتصاد یک کشور می‌گذارد با کمترین پدیده‌ای قابل قیاس است. ورود خیل عظیم علاقه‌مندان از اقصی نقاط جهان به کشور میزبان جام جهانی، حجم کلانی از پول را به آن کشور وارد می‌کند. صاحبان رستورانها، هتل‌ها، فروشگاه‌های کالاهای مصرفی و پوشاک و صنایع دستی و تکنولوژی‌های آن کشور در فرصت یک ماهه زمان برگزاری جام جهانی انتظار دارند سود کلانی را به جیب بزنند.

از سویی دیگر زیرساخت‌ها، حمل و نقل عمومی و سایر بخش‌ها با تحولاتی بنیادین مواجه می‌شوند و با ایجاد شغل‌های جدید نرخ بیکاری نیز کاهش می‌یابد. در جام جهانی ۲۰۰۶ آلمان، سود ژرمن‌ها از برگزاری مسابقات چیزی معادل ۶/۱۶ میلیارد یورو بود که از این مبلغ ۶/۱ میلیارد یورو سود خالص نصیب آلمانها شد. این البته تمام درآمدهای این کشور نبوده است چرا که ۵۰ هزار شغل دائم برای برگزاری جام جهانی و پس از آن ایجاد شده است و افراد بیکار بسیاری را جذب کرده است.

اشتفان بیلمیتز، اقتصاددان ارشد بانک دوحه در فرانکفورت در بررسی‌هایی که انجام داده به نتایج جالبی رسیده است. این کارشناس می‌گوید: «طی یک ماه برگزاری جام جهانی هزینه‌های مصرفی در آلمان پنج میلیارد یورو افزایش داشت. سود حاصل از برگزاری جام جهانی تنها نصیب صنایع و واحدهای بازرگانی آلمان نشده است. اما در این دوره تمامی تولیدکنندگان توانستند محصولاتشان را به جهانیان نشان بدهند و به اعتبارات قابل توجهی دست یابند. از سویی دیگر بسیاری از مشاغل ایجاد شده پس از جام جهانی باقی مانده‌اند و این یکی از کلیدی‌ترین نکات مثبت برگزاری مسابقات بوده است. حتی فروش ساختمان هم پس از نزول ۷/۵ درصدی در سال ۲۰۰۵ به میزان یک درصد افزایش یافت که این بالاترین نرخ رشد طی ۱۲ سال قبل از میزبانی جام جهانی بوده است.

● فرصت بزرگ

آفریقای جنوبی که با نرخ ۳/۲۴ درصد بیشترین نرخ بیکاری را در جهان دارد اکنون با یک فرصت بزرگ برای فرار از این شرایط مواجه است. جرم و جنایت و ایدز به نوعی این کشور را فلج کرده بود اما پدیده جام جهانی می‌تواند شکاف ایجاد شده بین مردم را تا حد زیادی کاهش دهد. براساس اطلاعات منتشر شده رشد اقتصادی این کشور در دو سال اخیر بی‌سابقه بوده است. اطلاعات سه ماهه اول سال ۲۰۱۰ کشور آفریقای جنوبی نیز از رشدی ۶/۴ درصدی در قیاس با سه ماهه آخر سال ۲۰۰۹ برخوردار شده است.

طبق گزارشی که یورونیوز منتشر کرده است بازی‌های جام جهانی ۲۰۱۰ چیزی حدود ۵/۵ میلیارد یورو درآمد نصیب آفریقای جنوبی می‌کند. ایجاد ۵۰ هزار شغل دائمی و دهها هزار شغل موقت نیز مرحمی روی زخم بیکاری این کشور به حساب می‌آید. البته افزایش ناگهانی قیمت‌ها نیز کمی نگران‌کننده است؛ چرا که برخی توریست‌ها به خاطر قیمت بالای هتل‌ها، رستوران‌ها و وسایل حمل و نقل عمومی قید سفر به کیپ تاون را زده‌اند. قیمت‌ها نسبت به سال گذشته افزایش ۴۰۰ درصدی داشته‌اند. جالب این که مردم آفریقای جنوبی رقابت تنگاتنگی را از ماهها قبل با هتل‌ها برای اجاره دادن خانه‌های خود آغاز کرده‌اند. آنها با شعار خرج کن و سپس سود کسب کن منازل خود را به اشکال گوناگون تزئین کرده‌اند و خود به چادرها و منازل روستایی پناه برده‌اند تا از این طریق کسب درآمد کنند. البته شرکت‌های بیمه برای حمایت از هتل‌ها عنوان کرده‌اند که تنها مسئولیت مسافرانی که در هتل‌ها اقامت داشته باشند را برعهده می‌گیرند.

اگرچه پیش‌بینی‌ها بر این است که در پایان این جام میزان درآمد خالص آفریقای جنوبی از برگزاری جام جهانی در قیاس با آلمانها بیشتر باشد و حتی قبل از شروع جام نیز فیفا سود دو میلیارد دلاری‌اش را اعلام کرده بود اما به نظر می‌رسد میزبان جام جهانی هدفی بزرگتر را نشانه گرفته است. آفریقای جنوبی با میزبانی جام جهانی توسعه سیاسی و اقتصادی خود را اعلام می‌کند. این کشور درها را به روی سرمایه‌گذاری خارجی باز کرده و با امکانات مناسب زیربنایی صنعت توریسم را افزایش داده است و یک ماه شادی را در کنار اثرات مثبت زیستی، اجتماعی و فرهنگی به ملت خود هدیه می‌کند. این بزرگترین نکته‌ای است که نلسون ماندلا سالها قبل و به هنگام استارت پروژه میزبانی جام جهانی، برای کشورش در نظر گرفت و حالا آن رؤیا به حقیقت بدل شده است.