روزسیاه فوتبال

به بهانه درگیری های مرگبار در مصر که ۷۴ کشته برجای گذاشت

هیجانات پایان ناپذیر ورزش پرطرفدار فوتبال در اقصی نقاط جهان همواره ره آوردهای مختلفی را برای تماشاچیان آن به همراه داشته است. از درگیری‌های خونین میان طرفداران دو تیم فوتبال بگیرید تا شادی‌های ملی که بر اثر بروز موفقیت‌ها در تیم‌های ملی فوتبال در جای جای پهنه کره خاکی به وجود می‌آید، همه و همه موید این مطلب است که فوتبال ورزشی مهیج است که البته عدم کنترل هیجانات در بین تماشاچیان و هواداران این رشته ورزشی می‌تواند صدمات و لطمات جبران ناپذیری به پیکره جامعه وارد نماید. ظهور و بروز پدیده هولگانیسم در فوتبال ریشه‌ای ۱۰۰ ساله دارد. حادثه رقت برانگیز درگیری خونین هواداران فوتبال در مصر که از سوی رئیس فدراسیون جهانی فوتبال به «روز سیاه فوتبال» نامگذاری شده است، بهانه ما برای پرداختن به این موضوع مهیج و جالب توجه است. با ما همراه باشید...

● حادثه از کجا آغاز شد؟

این‌که پدیده شگفت‌انگیز «هولوگانیسم» از کجا پدید آمد، تنها به حادثه اخیر رخ داده در فوتبال مصر برنمی‌گردد. ماجرا از آن‌جا آغاز می‌شود که هواداران فوتبال در گوشه و کنار جهان برای تخلیه هیجانات خود پا به استادیوم‌ها می‌گذارند و دل به تیم‌های‌شان می‌بندند و گاه در شکل‌گیری این پدیده اجتماعی بروز و ظهور هیجانات مهارناپذیر که عمدتا در میان نسل جوان متبلور می‌شود، سبب می‌گردد تا وقایعی جبران ناپذیر چون حادثه روز سیاه فوتبال رقم بخورد. اولین بار در سال ۱۹۰۲ بود که پس از پایان بازی تیم ملی اسکاتلند با انگلستان در استادیوم «ایبراکس» در جایگاه غربی استادیوم درگیری خونینی میان هواداران به وقوع پیوست که در جریان این درگیری ۲۵ نفر کشته و ۵۱۷ نفر زخمی شدند. البته این اولین و رسمی‌ترین واقعه هولیگانیسم در فوتبال جهان بوده است. اما شاید معروف‌ترین رویداد که خیلی‌ها هولیگانیسم را با آن می‌شناسند، فاجعه مرگبار دیدار لیورپول و یوونتوس در چهارچوب بازی‌های اروپایی بود که هواداران لیورپولی که مشروبات الکلی مصرف کرده بودند با بطری‌های خالی به سوی هواداران ایتالیایی یورش بردند و زد و خورد عجیبی میان آن‌ها اتفاق افتاد. در پی این حادثه ناگهان یک دیوار بتنی فرو ریخت و عده زیادی زیر دیوار ماندند! این حادثه ۳۹ کشته و بیش از ۴۰۰ زخمی به همراه داشت. حادثه‌ای که البته در مقابل رویداد اخیر در جریان دیدار تیم‌های المصر و الاهلی مصر به طرز شگفت‌انگیزتری به وقوع پیوست و ۷۴ کشته و بیش از ۱۰۰ زخمی بر جای گذاشت!

● مسیر هولیگان‌ها تا واقعه مصر

هولیگان‌های تاریخ یا همان آشوب طلب‌های فوتبال پس از حادثه آمفیلد تا جریان واقعه مصر، مسیر پر پیچ و تابی را سپری کردند. در ماه مارس سال ۱۹۸۸بارش شدید تگرگ در ورزشگاه ملی شهر کاتماندوی نپال منجر به ایجاد اغتشاش شد. اغتشاشی که به دلیل بسته شدن درهای این ورزشگاه فاجعه‌ای دیگر را برای فوتبال رقم زد و در این حادثه شمار قربانیان تا ۹۳ نفر رسید. آماری که البته بعدها خیلی‌ها آن را غیرواقعی خواندند و معتقد بودند این شمار کشته‌ها و زخمی‌ها بوده است. یکی دیگر از حوادث تلخ در فوتبال در سال ۱۹۸۹ رخ داد زمانی که در ورزشگاه هیلزبوروی شهر شفلید انگلیس و در جریان بازی تیم‌های لیورپول و ناتینگهام فارست، مسابقه به جنجال کشیده شد و ۹۵ نفر جان باختند. یکی از تماشاگران این بازی که تا حد مرگ پیش رفته بود تاسال ۱۹۹۳ در کما بود. اما ماجرای اغتشاش و هوچی‌گری در فوتبال به اروپا و آسیا ختم نمی‌شود و رد پای هولیگان‌ها در حادثه‌ای در آفریقای جنوبی نیز در طول تاریخ پیدا می‌شود. در ژانویه سال ۱۹۹۱، درگیری و اغتشاش تماشاگران فوتبال در یک بازی دوستانه در شهر اورکنی آفریقای جنوبی ۴۲کشته برجای گذاشت. در این بازی بسیاری از مردم به دلیل ازدحام جمعیت، زیرپا ماندند و جان باختند و برخی از شدت جراحات وارده کشته شدند.

● آخرین ردپای آشوب گران

آخرین رد پای آشوب گران فوتبال در حادثه‌ای تلخ رقم می‌خورد. حادثه‌ای که در ۱۲ بهمن سال ۹۰ شمسی مقارن با روز نخست فوریه ۲۰۱۲ به وقوع پیوست. حادثه روز سیاه فوتبال! در این حادثه تماشاچیان دو تیم فوتبال المصر و الاهلی مصر به جان یکدیگر افتادند و ۷۴ کشته و بیش از ۱۰۰ زخمی اظهار نظرهای مختلفی را به همراه داشت. رئیس فدراسیون جهانی فوتبال، سپ بلاتر در پی وقوع این حادثه بلافاصله این روز را «روز سیاه فوتبال» می‌نامد و می‌گوید: «از شنیدن این خبر شوکه شدم. از آن‌که تعداد زیادی از هواداران فوتبال در مصر کشته و زخمی شده‌اند بسیار ناراحتم. با خانواده همه کسانی که در این حادثه آسیب دیده‌اند همدردی می‌کنم. این رخداد، سیاه‌ترین روز در فوتبال دنیا را رقم زد. چنین حوادث فاجعه‌باری در فوتبال غیر قابل تصور است و همواره باید از بروز آن‌ها جلوگیری شود.» اما این تنها بلاتر نبود که در این خصوص اظهار نظر داشت. کمال الجنزوری نخست وزیر مصر در پی این واقعه بلافاصله رئیس فدراسیون فوتبال مصر را از کار برکنار می‌کند. همچنین مدیر ورزشگاه محل برگزاری مسابقه تمام اتهامات را متوجه پلیس مصر می‌کند و معتقد است که پلیس در این حادثه «ترسو» بوده است.

● پایان عصر هولیگان‌ها کجاست؟

شاید مهم‌ترین سوالی که بعد از این رویدادها به ذهن متبادر می‌شود این باشد که پایان عصر هوچی‌گری در فوتبال و هولیگانیسم کجاست؟ آیا فوتبال دوستان باید همچنان در اقصی نقاط جهان قربانی حوادثی این چنینی باشند یا خیر؟ در انگلستان پس از واقعه آمفیلد مسئولان فوتبال این کشور در صدد برنامه‌ریزی بلند مدت برای بهبود فضای فرهنگی ورزشگاه‌های‌شان برآمدند. برنامه‌ریزی که نتایج آن حالا به چشم می‌آید. حالا پس از گذشت سال‌ها در استادیوم‌های انگلستان پدیده هولیگانیسم را نه تنها نمی‌بینیم بلکه فاصله تماشاچیان تا زمین فوتبال به قدری اندک است که تماشاچیان اولترافورد می‌توانند بازیکنان محبوب تیمشان را به هنگام پرتاب اوت لمس کنند! در کشور ما نیز ظهور و بروز پدیده هولیگانیسم اگر چه به شدت اروپا نبوده است اما درگیری میان هواداران دو تیم محبوب فوتبال کشور استقلال و پیروزی در گذشته بارها حوادثی مشابه با شدتی کم‌تر را به وجود آورده است. باید منتظر نشست و دید آینده فوتبال این رشته ورزشی مهیج و دوست داشتنی در دنیای کنونی چه خواهد شد؟ آیا هنوز هولیگانیسم قربانیان خود را از میان هوادران دو آتشه فوتبال گلچین خواهد کرد؟!

نویسنده: مهدیه جوادی