۲۳ آذر ۱۳۴۰ ـ نظرات مهم تره کی: ترجمه عین مقاله، تحلیل، تفسیر و فیچر از جراید خارجی برای انتشار در رسانه های داخلی یک گناه مضاعف است

نور محمد تره کی سردبیر وقت خبرگزاری باختر (افغانستان) ۲۳ آذر ۱۳۴۰در تهران در برابر شماری از روزنامه نگاران ایران ازجمله دبیران خبر، مترجمان اخبار و مقالات خارجی خبرگزاری …

نور محمد تره کی سردبیر وقت خبرگزاری باختر (افغانستان) ۲۳ آذر ۱۳۴۰در تهران در برابر شماری از روزنامه نگاران ایران ازجمله دبیران خبر، مترجمان اخبار و مقالات خارجی خبرگزاری پارس (ایرنا) گفت که ترجمه عین مقاله، تفسیر، تحلیل و فیچر از جراید خارجی برای انتشار در رسانه های داخلی یک ملت؛ یک گناه مضاعف است و نانی که از این طریق به دست می آید حرام. زیرا که این عمل همانا القاء کردن عقیده و سیاست دیگران به مردمی است که به مترجم و دبیر رسانه صادقانه اعتماد کرده و معاش او را تامین می کنند.

تره کی افزود: با ترجمه کامل یک مقاله خارجی (تفسیر و نظر)، ناخودآگاه به دولت مربوط و گروهی که می خواهند از آن (مقاله) نفع ببرند و زمینه سیاست خود را آماده و راه اجرای آن را هموار سازند کمک و تامین نظر می شود.

تره کی که مدتی را در آمریکا بسربرده بود (و ۱۷ سال بعد رئیس دولت افغانستان شد) و در آذر ۱۳۴۰ (دوران نخست وزیری دکتر علی امینی) برای دیدار از ایران وارد تهران شده بود گفت که این مطلب را به این لحاظ بیان داشت که مشاهده کرد رسانه های ایران بیش از هرکشور دیگر، مطالب نشریات خارجی را «عینا» ترجمه می کنند و منتشر می شود، بدون آن که بدانند پشت هر مقاله و حتی فیچر (خبر تفصیلی = رپورتاژ) چه سیاست و کدام دولت ایستاده است. این سادگی است که تصور کنیم که نویسنده مقاله واقعا نظر خودش را مطرح ساخته است و تازه اگر هم چنین باشد، انتشار کامل آن به ملت دیگر مربوط نیست. نقل هر نظر و نکته در حد دو ـ سه سطر نه تنها عیبی ندارد بلکه ضروری است، اما نه متن کامل آن ـ که نمی خواهم بگویم یک خیانت به اعتماد است. به جای ترجمه مقاله دیگران، نظر خودتان را بنویسید و یا این که از اصحاب نظر داخلی بخواهید که برایتان مقاله بنویسند و به صورت مصاحبه نظر خودرا درباره موضوع مورد بحث بگویند و شما بنویسید (مقاله شفاهی = تاریخ شفاهی).

تره کی همچنین گفت: ضرورت ندارد که خبر یک خبرگزاری خارجی هم عینا ترجمه شود، زیرا که این خبرگزاری ها با تایید و حمایت دولت خود به کار ادامه می دهند. خبر خبرگزاری خارجی را باید نخست از فیلتر (صافی) عبور دهید، بخشهای اضافی اش را که نظر نویسنده خبر و سردبیر خبرگزاری است حذف کنید و قسمتهای ناآلوده اش را (آنچه که زائد بر شش عنصر خبر است) بردارید و «مطلق» آن را منتشر سازید ـ این کار سانسور نیست، وظیفه حرفه ای و ملی یک دبیر تحریریه است، سانسور معنا و مفهوم دیگری دارد و عمدتا از سوی مقامات خارج از تحریریه و یا ناشر تحمیل می شود.

تره کی گفت که نمی داند چه کسانی و عواملی ترجمه کامل و کلمه به کلمه مطلب خارجی را در کله مترجمان خبر و مقاله در ایران فرو کرده اند که عادت و روال آنان شده است، من مطبوعات ایران را که به کابل می رسد می خوانم و اخبار رادیو ایران را گوش می کنم، خریدار این خبر ها (مخاطبان فارسی زبان) گمراه می شوند و فعلا کسی هم نیست که از حقوق خریدار خبر و مقاله (مصرف کننده آن) دفاع کند. تکرار می کنم؛ خبر آژانسها و رسانه های ملل دیگر، کتاب نیست که ترجمه کتاب باید کلمه به کلمه باشد.

تره کی سپس به پخش اعلان تجاری از رادیو دولتی ایران اشاره کرد و گفت که در جای دیگر دنیا ندیده است یک رسانه دولتی، اعلان تجاری و متن ترجمه مقاله خارجی پخش کند. دولت ها باهدفهای فرهنگی و آموزشی رسانه داری می کنند نه کسب مال، و وارد رقابت تجاری با موسسات خصوصی شدن که در شان دولت نیست. از روزی که به تهران آمده ام هروقت رادیو را باز کرده ام این اعلان را شنیده ام که «روغن نباتی قو طعم کره دارد.». آیا پیش خود مجسم کرده اید اگر کسی پیدا شود که ثابت کند طعم کره ندارد و دستگاه دولتی (رادیو تلویزیون) واسطه تبلیغ دروغ یعنی شریک جرم شده است، چه خواهد شد؟.

نور محمد تره کی که یک روزنامه نگار با تجربه بود در۱۳۵۸ در جریان کودتای معاونش حفیظ الله امین که دولت شوروی وی را عامل «سیا» اعلام کرده بود کشته شد و قتل او باعث ورود نیروهای شوروی به افغانستان گردید که مسائل جاری دنباله همان رویداد است.