بیماری های قلبی ناشی از ضربه را جدی بگیرید

صدمات نافذ یا غیرنافذ می تواند به آسیب قلبی منجر شود شایع ترین علت آسیب غیرنافذ, برخورد قفسه سینه با فرمان خودرو است فقدان علائم خارجی ضربه به قفسه سینه, آسیب شدید قلبی را رد نمی کند هرچند شایع ترین آسیب, کوفتگی میوکارد عضله قلب است, هر یک از ساختارهای قلب نیز ممکن است تحت تاثیر ضربه قرار گیرد

صدمات نافذ یا غیرنافذ می‌تواند به آسیب قلبی منجر شود. شایع‌ترین علت آسیب غیرنافذ، برخورد قفسه سینه با فرمان خودرو است. فقدان علائم خارجی ضربه به قفسه سینه، آسیب شدید قلبی را رد نمی‌کند. هرچند شایع‌ترین آسیب، کوفتگی میوکارد (عضله قلب) است، هر یک از ساختارهای قلب نیز ممکن است تحت تاثیر ضربه قرار گیرد.

کوفتگی عضله قلب اغلب زود تشخیص داده نمی‌شود، زیرا پزشک بیشتر به آسیب‌های واضح‌تر توجه می‌کند. از آنجا که کوفتگی عضله قلب گاه اختلال ریتم قلب، بلوک شاخه‌ای یا تغییرات الکتروکاردیوگراف مشابه سکته قلبی یا التهاب پرده اطراف قلب را ایجاد می‌کند، همواره باید ضربه به قفسه سینه را به عنوان یکی از دلایل تغییرات غیرقابل توجیه نوار قلبی در نظر داشت. در کوفتگی عضله قلب ممکن است اسکن رادیو نوکلئید مثبت باشد و کارکرد بطنی به صورت موضعی مختل شود که این موارد در سکته قلبی نیز مشاهده می‌شود. جمع شدن مایع در التهاب پرده اطراف قلب ممکن است هفته‌ها یا حتی ماه‌ها پس از ضربه مشاهده شود. این موارد، جزئی از سندرم آسیب قلبی بر اثر ضربه محسوب می‌شود که مشابه سندرم متعاقب برداشتن التهاب پرده اطراف قلب است.

خطرناک‌ترین عارضه آسیب غیرنافذ، پارگی عضله قلب است که به سوراخ گرفتگی برون شامه می‌انجامد. هرچند این عارضه بیشتر موجب مرگ سریع بیمار می‌شود اما تا ۴۰ درصد بیماران مبتلا به پارگی قلبی، آنقدر زنده می‌مانند که به یک مرکز تخصصی برسند. نشت خون در التهاب پرده اطراف قلب نیز ممکن است به دنبال پارگی یک رگ برون‌شامه یا عروق کرونر ایجاد شود.

پارگی آئورت یک عارضه شایع در ضربه غیرنافذ قفسه سینه است. در حقیقت، پارگی آئورت در محل تنگه یا دقیقا بالای دریچه آئورت، شایع‌ترین آسیب عروقی غیرنافذ در تصادف‌هاست. فشار شریانی و دامنه نبض ممکن است در اندام‌های فوقانی، افزایش و در اندام‌های تحتانی کاهش یابد.

گاه پارگی آئورت بیرون‌زدگی دیواره یک سرخرگ کاذب خاموش را ایجاد می‌کند که ماه‌ها یا سال‌ها بعد کشف می‌شود.

صدمات نافذ قلب که به وسیله گلوله یا اجسام تیز ایجاد می‌شود، معمولا با ایجاد نشت خون در التهاب پرده اطراف قلب یا خونریزی وسیع، موجب مرگ فوری مصدوم می‌شود. با این حال اگر اقدامات اولیه احیا فراهم باشد یا بیماران تا رسیدن به مراکز تخصصی زنده بمانند، نیمی از آنها از مرگ نجات خواهند یافت. یکی دیگر از علل شایع صدمات نافذ قلب و عروق بزرگ، سوراخ شدن به واسطه کاتتر داخل قلبی یا نصب ضربان‌ساز از راه وریدی است. هرگاه عروق بزرگ در نتیجه ضربه نافذ پاره شود، معمولا فضای خون در فضای جنب و با شیوع کمتر، نشت خون در التهاب پرده اطراف قلب روی می‌دهد. تشکیل لخته خون ممکن است عروق بزرگ را تحت فشار قرار دهد. همچنین ارتباط غیرطبیعی شریانی ـ وریدی ممکن است تشکیل شود که گاه به نارسایی احتقانی با برون‌ده بالا می‌انجامد.

بنابراین، بیمارانی که از ضربه نافذ قلب رنج می‌برند، باید چند هفته پس از حادثه بدقت معاینه شوند تا نقص دیواره بطنی یا نارسایی ناشی از تنگ شدن قسمت ورودی دریچه میترال که احتمالا در جراحی اورژانس ترمیم نشده، شناسایی شود. گاه بیمار پس از حادثه به سوفل قلبی(صدایی که خون هنگام جریان یافتن در قلب ایجاد می‌کند) و نارسایی احتقانی دچار می‌شود.

● درمان

درمان کوفتگی بدون عارضه عضله قلبی (یا بدون سکته قلبی)، مشابه سکته قلبی است و باید مراقب عوارضی نظیر اختلال ریتمی و پارگی قلب بود. نارسایی حاد عضله قلب در نتیجه پارگی دریچه، معمولا به ترمیم جراحی نیاز دارد. در بیشتر بیماران دچار ضربه نافذ یا وجود شواهدی از سوراخ‌شدگی برون‌شامه یا شوک (صرف نظر از نوع ضربه)، درمان فوری لازم است. کشیدن مایع از کیسه برون‌شامه قلب ممکن است در بیماران مبتلا به سوراخ گرفتگی برون‌شامه مفید باشد، اما معمولا یک روش موقت پیش از آغاز جراحی محسوب می‌شود. این خونریزی اغلب به التهاب پرده اطراف قلب فشارنده می‌انجامد که باید با برداشتن برون‌شامه، درمان شود.

دکتر منوچهر قارونی

متخصص قلب و عروق و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران