جام هجدهم و پرده های رنگارنگ

از روز نخست افتتاح بازی های جام جهانی فوتبال در آلمان تا زمان شكست تیم ملی فوتبال برزیل برابر فرانسه, بسیاری برزیل قهرمان پنج دوره رقابت های جام جهانی فوتبال را یك پای فینال می دانستند, اما چنین نشد و بدین ترتیب بازیكنان تیم ملی برزیل نتوانستند خواست مردم خود و طرفدارانشان در سراسر جهان را تأمین كنند

شاید قلم زدن درباره مهم ترین و پربیننده ترین رویداد ورزشی جهان یعنی مسابقات جام جهانی فوتبال كه البته ممكن است به لحاظ اهمیت پس از بازی های المپیك باشد، جز برای مفسران و تحلیلگران رویدادهای ورزشی كار آسانی نباشد، اما با مدد گرفتن از این شعر مولانا تلاش می كنیم از ظن خود چند برداشت آزاد از رقابت های فوتبال جام جهانی در آلمان كه این روزها میلیاردها نفر آن را از صفحه تلویزیون یا حضور در ورزشگاه های آلمان به نظاره نشسته اند، ارائه دهیم.

●پرده نخست: بر خلاف انتظار

از روز نخست افتتاح بازی های جام جهانی فوتبال در آلمان تا زمان شكست تیم ملی فوتبال برزیل برابر فرانسه، بسیاری برزیل قهرمان پنج دوره رقابت های جام جهانی فوتبال را یك پای فینال می دانستند، اما چنین نشد و بدین ترتیب بازیكنان تیم ملی برزیل نتوانستند خواست مردم خود و طرفدارانشان در سراسر جهان را تأمین كنند، اما در این میان اظهارات سولما داسیلوا -رئیس جمهور برزیل- كه گفته بود هیچ كس باور ندارد كه برزیل قهرمان نشود از همه جالب تر بود چرا كه داسیلوا واقعاً علاقه مند بود كه جام ششمین دوره قهرمانی برزیل را در دستان كافو ،كاپیتان ۳۶ ساله ببیند اما چنین نشد ضمن آن كه تأكید رئیس جمهور برزیل مبنی بر این كه كسب ششمین قهرمانی در جام جهانی برای ملتی كه همیشه با بی عدالتی ها اجتماعی،خشونت، فقر و فساد دست به گریبان بوده افتخار بسیار بزرگی است نیز جامه عمل به خود نپوشید.

●پرده دوم: كشوری ذره ای و اقیانوسی از بینندگان

برخلاف بسیاری از ۳۲ كشور شركت كننده در رقابت های جام جهانی كه در ردیف كشورهای بزرگ، متوسط و كوچك قرار دارند ترینیداد و توباگو به لحاظ وزن و جایگاه ،كشوری ذره ای در آمریكای مركزی است كه تا قبل از برگزاری رقابت های جام جهانی فوتبال در آلمان شاید كمتر كسی این كشور را می شناخت اما بازی های خوب و محكم اعضای تیم ملی فوتبال ترینیدادوتوباگو سبب شد تا به رغم حذف این تیم، بسیاری از تماشاگران فوتبال جام جهانی كنجكاو شوند كه این كشور ذره ای دارای چه مختصاتی است. با مراجعه به اطلس های گیتاشناسی ملاحظه می شود كه ترینیداد و توباگو با جمعیتی معادل یك میلیون و سیصد هزار نفر كشوری واقع در آمریكای مركزی است كه از سال ۱۹۶۲ به عضویت سازمان ملل متحد در آمده و پایتخت آن شهر پرت آو اسپاین است. این كشور به لحاظ نظام سیاسی جمهوری چند حزبی بوده و اكثریت جمعیت آن را به لحاظ نژادی هندی ها و سیاهپوستان تشكیل می دهند اگر نگوییم میلیاردها بیننده امروز این كشور ذره ای را می شناسند اما با قاطعیت می توانیم بگوییم مردم سوئد و انگلستان حتی نام بازیكنان تیم ترینیداد و توباگو را هنوز از یاد نبرده اند.

●پرده سوم: چهره پنهان وحدت اروپایی

اروپای واحد، وحدت پولی اروپا، ارتش مشترك اروپایی و قانون اساسی مشترك همگی عبارت هایی هستند كه در سالهای اخیر بارها و بارها در اخبار روزمره رسانه ها تكرار می شوند. این شاخصه های وحدت اروپایی در كنار حضور ۱۴ تیم از اروپا در رقابت های جام جهانی این واقعیت را به ذهن متبادر می سازد اگر اروپا واقعاً در همه ابعاد در حال همگرایی است اما پس پرده این وحدت و همگرایی در رقابت های فوتبال بویژه بین تیم های هلند و پرتغال، فرانسه و اسپانیا، آلمان و سوئد و انگلستان و پرتغال بر همگان آشكار شد و آن چیزی نبود جز فریاد هویت ملی و تعصب شدید مردمان این كشورها به پرچم و ملیت خود. نكته جالب آن كه تیم های اتحادیه اروپایی چنان با تعصب و رقابت آمیز مقابل هم بازی می كردند كه بازی آنها مقابل تیم هایی از آسیا، آفریقا و آمریكای لاتین با چنین تعصب و عرقی آمیخته نبود. اشك ها و لبخندهای هواداران تیم های هلند و پرتغال، اسپانیا و فرانسه، انگلیس و پرتغال و سوئد و آلمان این پیام را به همراه داشت كه با وجود امضای قراردادهای متعدد بین دول اروپایی برای همگرایی بیشتر این ناسیونالیسم و هویت ملی است كه همچنان زبانه می كشد و این بار میلیاردها بیننده در سراسر جهان شاهد این شعله های هویت محور بودند.

پرده تلخ تر این رقابت های تیم های اروپایی خشونت توأم با جدال بویژه بین بازیكنان دو تیم فوتبال هلند و پرتغال بود كه نبرد گلادیاتور ها در روم باستان را تداعی می كرد.

●پرده چهارم: حركتی عجیب و دردسرساز

هر چند سرمربی تیم ملی فوتبال غنا پیشاپیش گفته بود تیمش به نیمه نهایی راه خواهد یافت كه چنین نشد اما هرگز فكر نمی كرد جان پانتسیل مدافع تیم ملی غنا پس از به ثمر رسیدن هر دو گل غنا مقابل جمهوری چك با بیرون آوردن پرچم اسراییل از جورابش و تكان دادن آن دوربین ها موجب دردسر حتی مقامات سیاسی كشور غنا بشود. این بازیكن غنایی كه در یكی از باشگاه های اسراییل بازی می كند با این حركت خود موجب شد تا وزیر خارجه غنا مجبور شود با دعوت از سفرای كشورهای عربی و اسلامی رسماً از حركت جان پانتسیل عذرخواهی كرده و اعلام نماید این حركت یك اقدام انفرادی از سوی فردی بود كه مفهوم این كار را درك نمی كرد. وی افزود: ما بیانگر سیاست های اسراییل یا سیاست های هیچ كشور دیگری نیستیم ما فقط برای فوتبال به آلمان آمده ایم البته ممكن است جان پانتسیل نیز پس از مشاهده دور جدید خشونت های ارتش اسراییل در نوار غزه از حركت خود شرمسار شده باشد هر چند ممكن است محركان اسراییلی وی همچنان از حركت او خشنود باشند اما آنها هم فكر نمی كردند این حركت با پس لرزه های شدید همراه باشد تا جایی كه پای مقامات سیاسی غنا برای عذر خواهی به وسط كشیده شود.

●پرده پنجم: حسادت كوفی عنان به جام جهانی

سپ پلاتر -رئیس فیفا- مشهورتر است یا كوفی عنان دبیركل سازمان ملل متحد؟ سؤال سختی نیست چون به جز ایام برگزاری مسابقات جام جهانی حتماً كوفی عنان بیشتر از سپ بلاتر مورد توجه رسانه هاست اما واقعیت این است كه دبیركل سازمان ملل متحد در آستانه برگزاری مسابقات جام جهانی با انتشار نامه ای به قلم خود اعلام كرد، جام جهانی فوتبال موجب شده حسادت ما در سازمان ملل متحد به شدت برانگیخته شود. وی از جام جهانی به عنوان یكی از چند پدیده نادر جهانی نام برد كه حتی از سازمان ملل متحد هم جهان شمول تر است چرا كه فدراسیون بین المللی فوتبال فیفا ۲۰۷ عضو دارد و اعضای سازمان ملل متحد تنها۱۹۱ كشور هستند. كوفی عنان ضمن آن كه علت حسادت خود را به مسابقات جام جهانی بویژه در مقایسه توجه بیش از حد جوانان و عامه مردم جهان به این مسابقات در مقابل توجه اندك به چالش های بین المللی پنهان نمی سازد در عین حال نكته جالبی را نیز یادآور شده است و آن این كه در مسابقات جام جهانی عدالت بیشتری حكمفرماست تا سازمان ملل متحد. عنان می گوید: جام جهانی مناسبتی است كه در آن سطح میدان بازی به گونه ای است كه تمام كشورها با شرایط برابر فرصت شركت در آن را دارند و تنها رعایت دو اصل در بازی مهم است: استعداد و كار گروهی. ای كاش در عرصه جهانی نیز مساوات طلبان بیشتری به همین گونه داشتیم. مبادلات آزادانه و منصفانه بدون دخالت دادن موانع، تعرفه ها و قدرت. هر چند كوفی عنان نگفته اما این نكته را هم باید اضافه كرد كه بر خلاف گردش مالی فوتبال كه بالغ بر صدها میلیارد دلار در سال است كل بودجه سالانه سازمان ملل متحد اندكی بیش از ۳ میلیارد دلار است. حال قضاوت با شما وضع سپ بلاتر بهتر است یا كوفی عنان؟

●پرده ششم: تماشای فوتبال یا كار سیاسی؟

میلیاردها نفر در سراسر جهان از طریق تلویزیون و دهها هزار نفر هم در كشور میزبان رقابت ها با حضور در استادیوم ،فوتبال تماشا می كنند اما چرا حضور مقامات سیاسی این قدر جلب توجه می كند؟ این جلب توجه فقط به علت هنر نمایی كارگردان در نشان دادن جایگاه ویژه كه در آنها مقامات سیاسی مشغول تماشای فوتبال تیم مورد علاقه خود هستند نیست چرا كه برای خیلی ها سؤال است كه حضور مقامات سیاسی مثلاً خانم مركل - صدراعظم آلمان- كه بدون استثنا تمام بازی های آلمان را با حضور در استادیوم دنبال می كند واقعاً برای تماشای فوتبال است؟ اگر مطابق قضاوت خیلی ها كه معتقدند سیاست دنیای بده و بستان است جواب دهیم باید بگوییم حضور مقامات سیاسی در استادیوم های فوتبال با یك تیر چند نشان زدن است هم تماشای فوتبال، هم كسب محبوبیت و مهمتر از همه اعلام این كه ما حامی ورزش هستیم. شاید به همین علت است كه بویژه در مسابقات فوتبال جام جهانی مقامات سیاسی بسیاری از كشورهای صعودكننده به این رقابت ها در استادیوم ها حاضر می شوند البته بعضی مقامات سیاسی هم با حضور در همه مسابقات شورش را در می آورند و برخی هم كلاسی گذاشته فقط در مسابقات فینال حضور پیدا می كنند.

●پرده هفتم: ابهام در هدف

در حالی كه خیلی از تیم های فوتبال صعودكننده به مسابقات جام جهانی هجدهم هدف خود را تعریف كرده ودر آن مسیر تلاش می كردند تیم های آسیایی و آفریقایی با بازی های نه چندان درخشان خود نشان دادند كه هنوز دچار ابهام در هدف هستند البته این تیم ها ظاهراً مهمترین هدف خود را كسب جواز حضور در رقابت های جام جهانی تعریف می كرده برای اصل این رقابت ها و تلاشی برای راهیابی به دوره های بعدی هدف گذاری نكرده بودند. برخلاف دوره های قبلی جام جهانی كه جهانیان شاهد درخشش برخی تیم های فوتبال آفریقایی نظیر كامرون، نیجریه و سنگال و جام سرنوشت آنها در دور مقدماتی رقم خواهد خورد هرچند غنا هم با ناتوانی در گل زدن نشان داد كه او دچار همین مشكل است امیدواریم این حركت و

پس روی مقطعی بوده باشد و در جام بعدی شاهد شگفت آفرینی های تیم های آسیایی و آفریقایی باشیم.

●پرده هشتم:

از نمایش فوتبال تا نمایش حركات دینی

زمانی كه بازیكنان تیم ملی فوتبال عربستان سعودی پس از به ثمر رساندن گل به تیم حریف دسته جمعی سجده می كردند تصور می شود فقط این تیم دست به چنین نمایشی خواهد زد اما حركات دینی بازیكنان بسیاری از تیم های شركت كننده از كشورهای مسیحی و مسلمان به هنگام زدن گل یا ضربه های نزدیك دروازه نشان داد كه در اوج رقابت های فوتبال جام جهانی ارزش های دینی و میزان توجه بازیكنان به كمك الهی در حال پررنگ تر شده است كه این خود نویدی برای دینداری و هشداری برای دنیا پرستان است كه همه چیز را فقط در كره خاكی جست وجو می كنند.

●پرده آخر

تنفر و انتقاد از سیاست های دولت بوش مربی تیم ملی فوتبال آمریكا را هم به واكنش واداشت. بروس آره نا سرمربی تیم ملی فوتبال آمریكا در مصاحبه با نشریه انگلیسی گاردین گفت: داور های بازی از تیم آمریكا نفرت دارند آنها طوری با بازیكنان من برخورد می كنند كه گویا با سربازان آمریكایی در عراق روبه رو هستند. مربی تیم ملی فوتبال آمریكا با اعلام این كه داورهای حاضر در جام جهانی آلمان به هیچ وجه از تیم آمریكا خوششان نمی آید سعی می كرد قضاوت داوران مسابقه تیم ملی فوتبال آمریكا مقابل حریفان را آمیخته به مسائل سیاسی جلوه دهد و این در حالی بود كه وی فریاد می زد سیاست و فوتبال هیچ ارتباطی به هم ندارند اما آیا واقعاً همین طور است؟ یا این كه آمریكاییها دوست دارند همه با آنها متفاوت از سایرین رفتار شود؟ ظاهراً مربی تیم فوتبال آمریكا نامه كوفی عنان را نخوانده است كه گفته در مسابقات جام جهانی مساوات پررنگ تر از سازمان ملل متحد است. ولی به سرمربی تیم آمریكا هم باید حق داد شاید او ناراحت است از این كه خشم نگاه تماشاچیان فوتبال از جنایات سربازان آمریكایی در عراق و گوانتانامو را باید تحمل كند و در این میان داورها را مقصر بداند.

مراد عنادی