شب قدر شب برترین ها

«قدر» در لغت به معنای اندازه و اندازه گیری است ۱ «تقدیر» نیز به معنای اندازه گیری و تعیین است ۲ «قدر», عبارت است از مقدار و اندازه هر چیز که نسبت به سعه وجودیش به آن می رسد

«قدر» در لغت به معنای اندازه و اندازه‏گیری است.۱ «تقدیر» نیز به معنای اندازه‏گیری و تعیین است.۲ «قدر»، عبارت است از مقدار و اندازه هر چیز که نسبت به سعه وجودیش به آن می رسد.

در این شب، باران رحمت الهی باریدن می گیرد، مهم آن است که انسان‌ها چقدر ظرف وجود و هستی خود را گسترش داده اند تا بتوانند از آن باران برگیرند.

شب قدر، قلب رمضان: با توجه به اهمیت و تاثیرگذاری این شب در سرنوشت انسان‌ها، در روایات، آن را قلب ماه رمضان معرفی کرده اند. «قَلبُ شَهرِ رَمَضانَ لَیلَه القَدرِ۳». پس هر کس که بخواهد، ماه رمضان برای او پرثمر و مفید باشد و بخوبی آن را درک کند، باید از آن بدرستی مراقبت کند.

مواظبت از این قلب، ممکن است سرنوشت‏ساز و بیمه‏کننده همه عمر انسان باشد. در ادامه، نکاتی را درباره شب قدر مرور می​کنیم که برگرفته از رهنمود‏های روشنگر و زندگی‏ساز اهل بیت علیهم‏السلام است:

۱.‌ شیخ صدوق۴، روایتی را از قول امیرالمؤمنین علیه السلام نقل کرده است که پیامبر خدا (ص)، به ایشان فرمودند: ای علی! آیا می‌دانی معنی شب قدر چیست؟ عرض کردم: نه، ای پیامبر خدا! پیامبر اکرم(ص) فرمود: خداوند تبارک و تعالی در این شب مقدر کرده است آن اتفاقات و رویدادهایی را که تا روز قیامت رخ خواهد داد و در این شب، خداوند تبارک و تعالی، ولایت تو را و ولایت امامان از فرزندان تو را تا روز قیامت مقدر کرده است.

۲.‌ در قرآن کریم در سوره مبارکه قدر می​خوانیم «لیله القدر خیر من ألف شهر» شب قدر از هزار ماه برتر است. نزول ملائکه در این شب زیاد است؛ این شب، شب سلام و آرامش است؛ «سلام هی حتی مطلع‌الفجر»؛ از اول تا آخر آن، لحظاتش سلام الهی است.۵

این لحظات، نشانگر استثنایی بودن برهه خاصّ زمانی و برکاتی است که در بر دارد، به نحوی که کار شایسته در آن، با کار شایسته در عمری طولانی (بیش از ۸۰ سال) برابر است. از این رو، در تفسیر این آیه آمده است، در روایتی از امام صادق(ع) نقل شده که فرمود:

العَمَلُ الصّالِحُ فیها مِنَ الصَّلاه وَالزَّکاه وأنواعِ الخَیرِ، خَیرٌ مِنَ العَمَلِ فی ألفِ شَهرٍ لَیسَ فیها لَیلَه القَدرِ۶.

کار شایسته در آن شب (از قبیل: نماز، زکات و انواع نیکی‏ها) بهتر از عمل در هزار ماهی است که شب قدر نداشته باشد.

۳.‌ شب قدر، ظرف تقدیر و تحول است. در بعضی از تفاسیر آمده است که پیغمبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله فرمودند: یکی از افراد بنی‌اسرائیل لباس جنگ در تن کرده بود و هزار ماه از تن بیرون نیاورد و پیوسته مشغول (یا آماده) جهاد فی سبیل اللّه بود! اصحاب و یاران تعجب کردند و آرزو داشتند چنان فضیلت و افتخاری برای آنها نیز میسر می‏شد. آیه فوق نازل گشت و بیان کرد کـــه «شب قدر از هزار ماه برتر است»۷ از ایشان در روایتی دیگر نقل شده است که فرمود: «لیله القدر سیده اللیالی»؛ شب قدر، سرور شب‌هاست.۸

۴.‌ در فضیلت و برتری این شب، دیدگاه های گوناگونی، ابراز شده است:

الف) عمل نیک در این شب از هزار ماهی که در آنها شب قدر نباشد، بهتر است و در این خصوص، روایت زیر قابل دقت است:

از امام زین العابدین (علیه‌السلام) روایت شده که فرمود: خدا به رسول خود محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) گفت: آیا می‌دانی برای چه شب قدر از هزار ماه برتر است؟ اظهار کرد: نه.

خداوند فرمود: برای این که در این شب، فرشتگان و روح به اذن باری تعالی هر امری را فرود می‌آورند.۹

ج) نزول قرآن در آن شب: در این ماه شبی است که برتر از هزار ماه است.(من حرمها فقد حرم الخیر کله)؛ هر کس از فیض شب قدر محروم گردد، از تمام خیرات بی‌نصیب مانده است. (ولا یحرم خیرها الا محروم)۱۰ و محروم نمی‌ماند از برکات شب قدر، مگر کسی که خویشتن را محروم کرده است.

از ویژگی‌های مهم شب قدر این است که مقدرات سال بر امام زمان صلوات الله علیه عرضه شده و ایشان آنها را امضا می‌فرماید. با امید به آن که طی شود روزگار هجران:

شب قدر است و طی شد نامه هجر‌‌‌/‌‌‌ سلام فیه حتی مطلع الفجر

حجت‌الاسلام دکتر سید کاظم سید باقری‌‌‌

عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

پانوشت‌ها:

۱ . - قاموس قرآن، سید علی اکبر قرشی، ج ‏۵، صص ۲۴۶ و ۲۴۷

۲ . - همان، ص ۲۴۸

۳ . . ر. ک: الکافی: ۴ / ۶۶ / ۱

۴ . معانی الأخبار، ص ۳۱۵

۵ . ر.ک. بیانات رهبر معظم ا‌نقلاب در دیدار علما، طلاب و اقشار مختلف مردم شهر قم به مناسبت سالگرد قیام نوزدهم دی

۶ . ثواب الأعمال: ۹۲ / ۱۱، الکافی:ج ۴ ، ص ۱۵۷، کتاب من لا یحضره الفقیه: ۲ / ۱۵۸ / ۲۰۲۴؛ بحار الأنوار: ۹۷ / ۱۹ / ۴۱

۷ . ر.ک. ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج ‏۲۷، ص ۱۸۳

۸ . محمدباقر مجلسی؛ بحار الانوار، ج ۴۰، ص ۵۴

۹ . الکافی ، ج ۱، ص ۲۴۸ و بحار الانوار، ج ۲۵، ص ۸۰

۱۰ . کنزالعمال، ج ۸ ، ص ۵۳۴، ح ۲۴۰۲۸