پهنه های کلانشهری 20: مادرید

ترجمه ملیحه درگاهی

  مقدمه:
شب هنگام خنک جولای در مادرید (Madrid) است و پیاده روهای مستعمراتی باریک محله ی چوکا (Chueca) مملو از شهروندان مادریدی خوش لباس هستند. بسیاری از آنان صبورانه منتظر گرفتن میز در رستورانها و بارهای بهتری از این محله ی بین المللی هستند. در محله های دیگر این منظره ی پر جنب و جوش را طی ساعات اولیه ی بعد از ظهر مشاهده می کنید. اما اینجا مادرید است و ساعت از نیمه ی شب هم گذشته؛ مادرید (Madrileños) تازه شروع شده.
مادرید شامل همه ی این تأخیرهاست، یا اینطور به نظر می رسد. شهروندان این شهر روبه گسترش بین ظهر و ساعت 4 بعدازظهر به خانه هایشان می روند تا ناهار طولانی مدتی بخورند و چرتی بزنند. اغلب مغازه ها بسته هستند و شهر برای مدت کوتاهی آرام می شود. اینها عاداتی هستند که از شهرهای کوچکتر انتظارشان می رود، استانهای خواب آلوده ای که مدرن سازی را تجربه نکرده اند. با این حال، شیوه های زندگی دنیای مدرن با ساعات کار طولانی و زمان فراغت کوتاهتر، مادرید را غصب کرده است.
تا همین اواخر کل شهر طی ساعات بعد ازظهر خاموش بود. ساکنین شهر ساعت 4 بعد ازظهر به محل کارشان باز می گشتند و تا حدود ساعت 8 سرگرم کار بودند. بعد از این بسیاری از آنان برای استراحت به رستورانها، کافی شاپها و بارها می رفتند و گفتگوی طولانی مدتی را با دوستان و خانواده آغاز می کردند. امروز، بیش از پیش، مغازه ها و فضاهای تجاری تمام روز دایر هستند و افراد کمتری زمان کافی برای صرف ناهارهای طولانی و حتی داشتن یک چرت کوتاه مدت، دارند. زندگی شبانه ی شهر، که سبب معروفیت مادرید در جهان شده است، تا حدودی متأثر از تلاشهای اسپانیا برای ربودن گوی سبقت اقتصادی از همسایگان اروپایی اش،  بوده است. با این حال اهالی مادرید به راحتی از سبک زندگی خود دست نمی کشند و هر شب، بویژه شبهای آخر هفته، خیابانها مملو از خوش گذران شبانه می شوند.
اهالی مادرید نیز همچون بسیاری از پایتخت نشینان سرتاسر دنیا، متهم به رفتارهای خودستایانه هستند. شاید بار تاریخی شهر است که این انزوای ادراک شده را تقویت می کند. مادرید زمانی در مرکز امپراطوری قرار داشت که بر فراز بخشهای بزرگی از جهان، گسترش یافته بود. این شهر برای قرنها در قلب اسپانیا به عنوان مرکز زندگی فرهنگی و سیاسی، باقی ماند. مادرید در حقیقت توسط مسلمانان شمال آفریقا (Moors) که سراسر دریای مدیترانه را برای فتح شبه جزایر ایبری (Iberian Peninsula) می پیمودند،  بنیان گذاشته شد. طی استیلای پی در پی مسیحیان، مادرید بدست پادشاه کاستیلیان (Castilian) ( یکی از ایالتهای اسپانیایی) افتاد ولی این شهر تا سال 1561 پایتخت اسپانیا به شمار نمی آمد. مادرید متحمل تمامی فراز و فرودهای یک امپراطوری شد که از جمله ی آنها اشغال شهر توسط فرانسوی ها در اوایل سالهای 1800 بود. در سالهای 1930 مادرید تحت آتش توپخانه ای سنگینی قرار گرفت و شهروندان آن تلاش می کردند تا پس از رهایی از حکومت پادشاهی، به حمایت از جمهوری بپردازند. سرانجام در سال 1939 مادرید بدست نیروهای سلطنت طلب افتاد. از این پس یکی از پست ترین دیکتاتورهای قرن بیستم، فرانسیسکو فرانکو (Francisco Franco)، با مشتی آهنین برای بیش از سه دهه بر کشور حکومت می کرد. فرانکو در سال 1975 مُرد، کشور وارد عرصه ای جدید شد و مادرید محافظه کار از خوابی طولانی مدت برخاست. اسپانیایی که با رهبری محافظه کار به لحاظ فرهنگی سرکوب شده بود، با حکومت دموکراسی به شکوفایی رسید. از سینما گرفته تا ادبیات، موسیقی و هنر، اسپانیایی ها در سراسر دنیا در صدر عناوین قرار گرفتند. مادریدی ها Madrileños می دانستند که دیگر مترود نخواهند شد.

مردم:
مادرید یکی از رو به رشدترین شهرهای اسپانیا پس از جنگ جهانی دوم بود ولی این رشد با نزدیک شدن به اواخر قرن بیستم به کسادی گرایید. انتظار می رفت میزان جمعیت که کاهش اندکی را در اوایل سالهای 1990 نشان می داد، برای 20 سال آینده ثابت باقی بماند. تراکم جمعیتی شهر به ازای هر مایل مربع 13،419 است، این در حالی است که 11.3 درصد جمعیت بالای 60 سال هستند. اغلب ساکنین مادرید کاستیلیانی هستند، مردمی که برای قرنهای متمادی در فلات (meseta) مرکزی اسپانیا زندگی کرده اند. اکثریت قریب به اتفاق کاستیلیانها کاتولیک و عموما محافظه کار و سنتی هستند. اسپانیایی هایی از دیگر بخشهای کشور نیز ساکن مادرید هستند که شامل اندلسی ها (Andalusians)، گالگوها (Gallegos)، کاتالونیایی ها (Catalonians) و والنسیایی ها (Valencians)، می باشند. شمار کمی از مهاجرین شمال آفریقا و پناهندگان سیاسی از آمریکای لاتین و خاورمیانه در این شهر زندگی می کنند. شهر به گونه ای سراسری کاتولیک است و بسیاری از جشنها و تعطیلات شهر، مذهبی هستند. کاستیلیانی (castellano) زبان رسمی اسپانیا است و در دیگر کشورها کاستیلیانی به عنوان زبان اسپانیایی شناخته می شود.

حوزه های همسایگی:
مادرید به دلیل داشتن حوزه های همسایگی متمایز اغلب لس مادریلس (Los Madriles) خوانده می شود. لاپرتا دل سُل (La Puerta del Sol) ( دروازه ی خورشید)، میدان بزرگ هلالی شکل که نقطه ی آغازی برای همه ی راهها در اسپانیا است، در مرکز شهر قرار دارد. هشت گذرگاه در این بخش، در تقاطع فشرده ای که با مغازه ها، رستورانها و ساختمانهای آپارتمانی احاطه شده است، به یکدیگر مرتبط می شوند. برخی از مهمترین خیابانهای مادرید از اینجا آغاز می شوند و تا انتهای مسیر خود پیش از رسیدن به حومه های شهری، راه پر پیچ و خمی را در میان محله های مستعمراتی طی می کنند. شماری از جاذب ترین حوزه های همسایگی شهر در نزدیکی لاپرتا دل سُل قرار دارند. لاواپیس (Lavapiés) یکی از قدیمی ترین و فقیرنشین ترین حوزه های همسایگی است. اغلب گفته می شود که لاواپیس مبین ترین و مادریدی ترین حوزه ی همسایگی در شهر است. ساکنین شهر علاقه مندند به اینکه صندلی ها را در پیاده روها بچینند و ساعتها تا هنگامه ی غروب روی صندلی ها بنشینند و با همسایگان خود گرم صحبت و گفتگو شوند. حوزه های همسایگی دارای تعداد زیادی رستوران، مغازه های کوچک و بازار هستند و از سیمای هنری سرزنده ای برخوردارند. محله ی آتوکا (Atocha) در کنار لاواپیس قرار گرفته و جایگاه موزه ی رِینا سوفیا (Reina Sofía) و ایستگاه قطار پر رفت و آمد آتوکا است. بسیاری از گالری های هنری در این بخش استقرار یافته اند.
در نزدیکی بخش مرکزی شهر ناحیه ی بین المللی چوکا قرار دارد که مهمترین مکان گردهمایی برای اهالی مادرید است که از زندگی شبانگاهی لذت می برند. چوکا بویژه طی شبهای آخر هفته، مرکز پر قیل و قالی است. شمار زیادی از اهالی شهر پیاده روها و خیابانها را به اشغال خود در می آورند و ظرفیت رستورانها در نیمه شب تکمیل می شود. ساکنین شهر تا ساعات اولیه ی سپیده دم میهمانی برگزار می کنند.  در همین حوالی هرتس ((Huertas، آرامترین حوزه ی همسایگی، قرار دارد. هرتس دارای تعداد زیادی رستوران و بار کوچک، عمارتهای قدیمی، هتلها و خیابانهای پر هیاهو است. پاسیو دل پرادو ((Paseo del Prado محله ای مرفه نشین است که موزه ی پرادو را در خود جای داده و با عمارتهای بزرگ در طول خیابان تعریف می شود. سالامانکا (Salamanca)، واقع در شمال پارکو ریتریو (Parque Retiro)، منطقه ای ثروتمند نشین و سنتی است و بسیاری از بوتیکهای گرانقیمت شهر در این ناحیه قرار دارند. با وجود 1.2 میلیون واحد سکونتی و میزان پایین متصرفات، مادرید از نابرابری مسکن رنج می برد. اغلب اهالی مادرید در آپارتمانها زندگی می کنند زیرا استطاعت مالی برای خرید خانه را ندارند. آپارتمانها بویژه در محله های قدیمی کوچک و فاقد امکانات اولیه ای همچون سیستم گرمایی هستند. در فصل تابستان خانه ها گرم می شوند و در برخی محله های فقیرتر افراد مجبورند که به حمامهای عمومی بروند.

محیط:
کاهش آلودگی و سروصدا از مهمترین وظایف شناسایی شده ی دولت به شمار می آیند. شهر دارای شبکه ی وسیعی از آزمایشگاههای سیال و تکنیسینهایی است که به گونه ای پایدار شرایط محیطی را رصد می کنند. از جمله نمایندگی های دیده بانی مهم شهر مرکز مطالعات آواشنودی (Acoustic Studies) و عملیات اکتشافی بوم شناختی (Ecological Patrol) هستند. شهر دارای برنامه ای رسمی برای پاک سازی هوا، محافظت از فضاهای باز و بازسازی عمارتهای تاریخی است که توسط ریز ذرات کربن آسیب دیده اند. بر اساس تخمینهای دولت تشعشعات دی اکسید سولفور به ازای 3،500 تن و ریز ذرات معلق به میزان 800 تن به صورت سالانه بین سالهای 1993 تا 1999 کاهش یافته بود. شهر از هفت فرایند برای تصفیه ی بیش از 16000 لیتر آب فاضلاب در هر ثانیه، بهره گرفت. بیش از 1000 تن از رسوبات هر روزه برای کشاورزی و موارد دیگر استفاده می شوند. گازهایی که از این رسوبات استخراج می شوند (گاز متان و دی اکسید کربن) برای تولید الکتریسیته ای که تجهیزات تصفیه ی آب فاضلاب را به راه می اندازد، مورد استفاده قرار می گیرند.

آموزش:
مادرید یکی از مهمترین مراکز آموزشی در کشور اسپانیا است و برخی از معتبرترین دانشگاههای کشور را در خود جای داده است. از جمله این دانشگاهها دانشگاه کامپلوتنس مادرید (Universidad Complutense de Madrid)، دانشگاه اتونومای مادرید (Universidad Autónoma de Madrid )، دانشگاه پلی تکنیک مادرید (Universidad Politécnica de Madrid) و دانشگاه آزاد مادرید (Universidad Nacional de Educacion a Distancia)، هستند.

هنرهای نمایشی:
از رقص فلامنکو (flamenco) (رقص تند اسپانیایی با حرکات محکم و موزون و کف زدن) گرفته تا گاوبازی (bullfighting)، مادرید هنرهای بسیاری برای ارائه کردن دارد. گاوبازی های مادرید در میدان گاوبازی معروف لاس ونتاس (Las Ventas)، برگزار می شوند. طرفدران فلامنکو اغلب به کلوبهای کوچک لاواپیس می روند که در آنها اجرائات غالبا در ساعات بعد از نیمه شب آغاز می شوند.


منبع:   Junior Worldmark Encyclopedia of World Cities, U.X.L staff, 2000
Email: [e-mail]

پهنه های کلانشهری (1): تعریف             http://www.anthropology.ir/node/11263
(2) توکیو                                           http://www.anthropology.ir/node/11348
(3) مکزیکو سیتی                               http://www.anthropology.ir/node/11428
(4) سئول                                         http://www.anthropology.ir/node/11504
(5) نیویورک                                       http://www.anthropology.ir/node/11645
(6) جاکارتا                                        http://www.anthropology.ir/node/11758
(7) بمبمئی                                      http://www.anthropology.ir/node/11868
(8) دهلی                                        http://www.anthropology.ir/node/11943
(9) کیوتو                                         http://www.anthropology.ir/node/12042
(10) سائوپائولو                                 http://www.anthropology.ir/node/12169
(11) مانیل                                       http://www.anthropology.ir/node/12242
(12) هنگ کنگ                                http://www.anthropology.ir/node/12383
(13) شانگهای                                 http://www.anthropology.ir/node/12446
(14) لس آنجلس                              http://www.anthropology.ir/node/12594
(15) لندن                                     http://www.anthropology.ir/node/12680      
(16) قاهره                                   http://www.anthropology.ir/node/12849