احزاب ایرانی، قبیله های مدرن

پرسیدن این سوال که فعالیت حزبی بهتر است یا غیر حزبی به اندازه سوال علم بهتر است یا ثروت، تکراری و ملال آور است اما متاسفانه بسیاری از سیاستمداران ایرانی هنوز برای این سوال ملال آور پاسخی نیافته اند. آنها ترجیح می دهند ، همچنان از سنت های کهن ریش سفیدی و شیخوخیت استفاده کنند.
غالب احزاب ایرانی به شیوه ای قبیله ای اداره می شود و احزاب برای انتخاب کاندیداهای مجلس یا کاندیدای ریاست جمهوری ، به حرف ریش سفیدشان گوش می دهند.اگر رقابتی هم در درون حزب شکل بگیرد ، این ریش سفید است که باید قائله را خاتمه دهد. فعالیت حزبی آن گونه که در ایران امروز انجام می گیرد چیزی جز مسخره کردن مفهوم واقعی تحزب نیست. برای مثال رییس جمهورهای ایران هیچ گاه تعلقات حزبی خاص نداشته اند. حتی نمایندگان مجلس هم غالبا به شیوه ای غیر حزبی انتخاب شده اند. اما بارها پیش آمده که فردی یا گروهی پس از رسیدن به قدرت ، حزبی دولت ساخته تاسیس کرده است. چنانکه پس از پیروزی انقلاب ، شاهد پیدایش احزابی مانند جمهوری اسلامی ، کارگزاران سازندگی و جبهه مشارکت بوده ایم.این احزاب فرزند خوانده دولت ها بوده اند.
گاهی حتی فرزند خوانده برخی شخصیت های سیاسی بوده اند. بطوری که برای مثال حزب کارگزاران سازندگی را فرزند خوانده آیت الله هاشمی رفنسجانی رییس جمهور اسبق ایران می دانند. طبیعی است که احزاب دولت ساخته قادر نیستند مستقل از دولت به حیات خود ادامه دهند. اما جالب آن که این احزاب برای رسیدن به قدرت هم برنامه حساب شده ای ندارند. برای مثال آنها نتوانسته اند در درون حزب شخصیت های تاثیر گذار تربیت کنند.شخصیت هایی که در دوران پس از انقلاب بر کرسی قوه مجریه نشسته اند همگی به لطف ویژگی های فردی به این مقام دست پیدا کرده اند. آنها وامدار هیچ حزبی نبوده اند و احزاب حامی دولت همواره به نوعی زیر دست رییس دولت تلقی شده اند.
حال آن که فسلفه احزاب درست عکس این روند است و رییس دولت باید کارگزار حزب باشد.عده ای عقیده دارند که سنت پدرسالاری سیاسی در ایران ، باعث قلب ماهیت احزاب شده است. برخی دیگر فرصت طلبی نخبگان را باعث ناکارآمدی احزاب می دانند اما فارغ از این که چه عواملی باعث شکل گیری این وضع اسف بار شده اند ، مساله اصلی این است که تدوام ناکارآمدی احزاب ، ایران را از طی کردن مسیر توسعه سیاسی محروم کرده است.

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد